EFFECTS OF SEPERATE AND COMBINED TREATMENTS OF DIFFERENT DOSES OF GAMMA RAYS AND EMS ON FIRST DEVELOPPING STAGE OF DURUM WHEAT (Triticum durum Desf.) IN M1 GENERATIONS

Yıl 2005, Cilt: 14 Sayı: 1-2, 23 - 31, 01.06.2005

Ali Şenay Cemalettin Çiftçi

Öz

          The aim of this research was to determine the separete and combine effects of different doses of gamma rays and EMSconcentrations on some characteritics of M₁ plants of durum wheat, cv. Kunduru 1149. The seeds of durum wheat, cv. Kunduru 1149 which were irradiated with 50 Gy, 150 Gy and 250 Gy gamma rays  and / or treatedEMS for 6 hours at 30°C in 0.2 % and 0.4 % concentrated. The seeds were not presoaked before, they were treated for 6 hours withEMS. The seeds were washed in flushing tap water for 4 hours, after treatment withEMS.

          According to the results of this research; separate and combine treatments of different doses gamma rays and EMS have not shown significant difference in germination rate of control and M₁ plants of durum wheat, cv. Kunduru 1149 which emerged on the soil surface, although they have caused late germination of seeds at growth chamber. The negative effects of increasing doses of mutagens on all plant characteritics for M₁ plants were found statistically significant. Combined treatments were found to be more efficient than the sum of effects of the single treatments. 

Anahtar Kelimeler

Durum wheat; gamma rays; M1 plants

MAKARNALIK BUĞDAYDA (Triticum durum Desf.) GAMA IŞINI VE EMS’IN FARKLI DOZLARININ AYRI AYRI VE BİRLİKTE UYGULANMASININ M1 BİTKİLERİNİN İLK GELİŞME DÖNEMİNDEKİ ETKİLERİ

Öz

          Bu araştırma, farklı gama ışını ve EMS dozlarının ayrı ayrı ve birlikte uygulanmasının Kunduru 1149 makarnalık buğday (Triticum durum Desf.) çeşidinin M₁ bitkilerinin ilk gelişme dönemineki etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaçla, makarnalık buğday tohumlarına 50 Gy, 150 Gy, 250    Gy gama ışını ve % 0.2, % 0.4 EMS dozları ayrı ayrı ve birlikte uygulanmıştır. EMS uygulaması yapılan tohumlara ön ıslatma yapılmamış ve 6 saatlik uygulama süresi sonunda 4 saat süreyle akan su altında yıkanmıştır.

          Araştırma sonuçlarına göre; Kunduru 1149 makarnalık buğday çeşidinin kontrol ve M₁ bitkilerinde gama ışını ve EMS’ın tek ve birlikte uygulanmasının iklim odasında yetiştirilen fidelerde çıkış oranını etkilemediği, çıkışta gecikmelere neden olduğu belirlenmiştir. Ele alınan bitki özellikleri yönünden tek ve birleşik uygulamalarda artan mutagen dozlarına bağlı olarak önemli düzeyde azalmalar meydana gelmiş, birleşik uygulamalar iki mutagenin toplam etkisinden daha etkili bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Makarnalık buğday; gama ışını; M1 bitkileri

Kaynakça

• Ando, A. 1968. Mutation induction in rice by radiation combined with chemical protectants and mutagen. Rice Breeding with Induced Mutations II. IAEA, Vienna Technical Reports Series No. 86, pp. 7-15.
• Ando, A. 1970. Mutation induction in rice by radiation combined with chemical protectants and mutagen. Rice Breeding with Induced Mutations II. IAEA, Vienna Technical Reports Series No. 102, pp. 1-6.
• Anonymous 1977. Manual Mutation Breeding. Technical Reports Series. No 119, IAEA.Vienna.
• Akbay, G. ve Ünver, S. 1986. Tokak 157/57 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerindeki etkileri (I). A.Ü.Ziraat Fak. Yıl., 36:83- 94.
• Akbay, G. 1988. Farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının uygulandığı Tokak 157/57 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidi tohumlarının farklı ortam ve farklı sürelerle bekletilmesinin M1 Bitkilerinin bazı özellikleri üzerindeki etkileri. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yayınları : 1070, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler: 573.
• Cheng, X. and Gao, M. 1988. Biological and genetic effects of combined treatments of sodium Azide, gamma rays and EMS in barley. Environmental and Experimental Botany, 28(4):281-284.
• Çiftçi, C.Y., Akbay, G. ve Ünver, S. 1988-I. Kunduru 1149 (Triticum durum Desf.) makarnalık buğday çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Methane Sulphonate) dozlarının M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yıllığı, 39 (1-2) : 337-342.
• Gopal - Ayenger, A.R., Rao, N.S., Bhatt, B.Y., Mistry, K.B., Joshua, D.C., Thakare, R.G. 1972. Studies on the effect of neutron irradiation on seeds. Neutron Irradiation of Seeds III. Technical Reports Series. No 141, IAEA, p.1-12, Vienna.
• Gramatikova, M. 1989. A study of gamma ray and sodium azide mutagenic effect on barley. Genetika -i- Selektsiya, v.22(2), p. 91-95.
• Kacar, B., 1972. Bitki ve toprağın kimyasal analizleri II. Bitki Analizleri, Ziraat Fakültesi Yayınları 453: Uygulama Kılavuzu : 155 p.19.
• Khalatkar, A.S., and Bhatia, C.A. 1974. Synergistic effect of combined treatments of gamma radiation and ethyl methanesulphonate in barley. Radiation Botany, 15(3):223-229.
• Mikaelsen, K., Brunner, H. 1968. Effect of fast neutrons and gamma radiation on seedling and root growth of barley varieties. Neutron Irradiation of Seeds II.Technical Report Series. No 92, IAEA, pp. 79-82.
• Mehandjiev, A. D. 1991. Application of experimental mutagenesis in soybean. Plant mutation Breeding for Crop Improvement, Proceedings of a Sympoium, Vienna 18-22 June 1990, Jointly Organized by IEAE and FAO, vol.1, pp. 407-412.
• Mihov, M.I.M. and Mehandjiev, A.D. 1991. Investigation of mutatıon variability in lentil (Lens culinaris Medic). Plant Mutation Breeding for Crop Improvement Vol.1, p. 399-405 Proceedings of a symposium, Vienna 18-22 June 1990, Jointly organized by IAEA and FAO.
• Peşkircioğlu, H. 1995. Arpa (Hordeum vulgare L.)’ya uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate) ve gama ışınlarının M1 ve M2 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, s. 93.
• Stefanov, T., Friedt, W. und Gaul, H. 1975. Mutagen Behandlung Von Wintergerstensorten mit Aethylmethansulfonat und Rontgenstrahlen. Z. für Pflanzuchtung, 75:80-84.
• Singh, R.M., Singh, J., Srivastava, A.N. 1977. Mutagenic effects of gamma rays, EMS, and HA in barley. Barley Genetics Newsletter, v.7: 60.
• Şenay, A., Akbay, G., Çiftçi, C.Y., Ünver, S. 1995. Tokak 157/37 arpa çeşidine farklı doz, süre ve sıcaklıkta uygulanan EMS (Ethyl Methane Sulphonate)'ın M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkisi. Anadolu, J. of AARI, 5(1), s. 9-19.
• Walles, S. 1967. Uptake of Ethyl Methane Sulphonate into embrios of barley. Hereditas, 58 p.95-102.
• Walther, F. 1969. Effectiveness of mutagenic treatments with ionizing radiation in barley. Induced Mutations in Plant. IAEA, p.261-265.