HARF İNKILABI VE MİLLET MEKTEPLERİ: EDİRNE ÖRNEĞİ (1928-1935)

Yıl 2021, , 342 - 361, 30.09.2021

Fatih Özen

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.908355

Cited By: 1

Öz

Tanzimat döneminden Harf İnkılabına kadar alfabeyle ilgili süregelen tartışmalar, Harf İnkılabından sonra açılan Millet Mektepleri ve bu gelişmelerin 1928-1935 yılları arasında Edirne özelindeki etkileri bu makalenin konusudur.
Yeni harflere geçilme süreci Türkiye genelinde olduğu gibi Edirne’de de gündemin önemli konuları arasında yer almıştır. Yerel gazeteler isimlerini/logolarını yeni ve eski harflerle birlikte kullanmış, açılan kurslara/Millet Mekteplerine ilişkin teşvik edici bilgilendirmeler yapmıştır. Kamu kurum ve kuruluşları da hızlıca yeni harflere uyum sağlamaya çalışmıştır.
Edirne’de Millet Mekteplerinin faaliyet gösterdiği ilk dönemlerde kurslara yoğun bir katılım olmuştur. Ancak daha sonraki yıllarda açılan kurs sayısında düşüş gözlemlenmiştir. Bununla birlikte Millet Mektepleri, Edirne’deki okuryazar sayısının artış göstermesinde önemli bir rol oynamıştır.
Çalışmada arşiv belgeleri, istatistik raporları ve Edirne’de yayımlanan yerel gazeteler temel kaynak olarak kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edirne, Harf İnkılabı, Millet Mektepleri, Alfabe, Atatürk

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.12/5.48.16.
• BCA, 490.1/1.2.13. .
• BCA, 490.1/1.3.12. .
• 28 Teşrinievvel 1927 Umumi Nüfus Tahriri Vilayet, Kaza, Şehir ve Köyler İtibariyle: Türkiye Nüfusu, Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi, Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası 1928.
• Edirne Halkevi Broşürü: Türkiye Cumhuriyeti’nin Onuncu Yıldönümü Münasebetiyle, 1933.
• İstatistik Yıllığı 1929, Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Cilt: 2, Cumhuriyet Matbaası, Ankara 1929.
• İstatistik Yıllığı 1951, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Cilt: 19, Ankara.
• İstatistik Yıllığı 1953, Türkiye Cumhuriyeti Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Cilt: 21, Ankara.
• Maarif 1928-35 Millet Mektepleri Faaliyeti İstatistiği, Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Hüsnütabiat Matbaası. İstanbul 1935.
• MMT (Millet Mektepleri Talimatnamesi), T.C. Maarif Vekaleti, Ankara 1929.
• Resmî Gazete .
• Akpınar, D.-Kanalga, R., “Kayseri Millet Mektepleri”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2014, s. 31-44.
• Albayrak, M., “Yeni Türk Harfleri’nin Kabulü Öncesinde, Halk Eğitimi ve Yazı Değişimi Konusunda Türk Kamuoyunda Bazı Tartışmalar ve Millet Mektepleri’nin Açılması (1862-1928)”, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 1, Sayı:4, 1989, s. 463-499.
• Atay, F. R., Çankaya, Bateş A.Ş. İstanbul 1980.
• Ateş, S.-Namal, Y.-Erdoğan, M., Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri (1928-1935) -Zonguldak Örneği-, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2019.
• Avcı, C., “Harf İnkılabı ve Millet Mektepleri”, Mediterranean Journal of Humanities, Cilt: 3, Sayı: 1, 2013, s. 43-60.
• Bozkurt, İ.-Bozkurt, B., “Yeni Alfabenin Kabulü Sonrası Mersin’de Açılan Millet Mektepleri ve Çalışmaları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 18, 2009, s. 117-135.
• Çavuş, S.-İşliyen, M., “Yeni Türk Harflerine Geçiş Sürecinde Aksaray Vilayet Gazetesi”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı: 45, 2017, s. 206-224.
• Demir, G. T.-Şam, E. A., “Millet Mekteplerinin Fikri Temelini Oluşturan Halk Dershane ve Konferansları Talimatnamesi Üzerine Bir İnceleme”, ASOS Journal, Sayı:49, 2017, s. 337-350.
• Doğaner, Y., “Elifba’dan Alfabeye: Yeni Türk Harfleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2, Sayı:4, 2005, s. 27-44.
• İnönü, İ., Hatıralar, Bilgi Yayınevi. Ankara 2018.
• Kansu, M. M., Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara 1988.
• Karakuş, H., “Millet Mektepleri”, Ölümünün 80. Yılında Mustafa Necati ve Cumhuriyet Eğitim Devrimi Sempozyum Bildirileri, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Yayınları. İzmir 2010, s. 152-158.
• Karal, E. Z., “Tanzimat’tan Sonra Türk Dil Sorunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 2. Cilt, İletişim Yayınları. İstanbul 1985, s. 314-332.
• Kaya, Y.-Çakır, M., “Konya Örneğinde Harf İnkılabı’nın Uygulanışı ve Millet Mekteplerinin Faaliyetleri (1928-1935)”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 6, 2016, s. 1617-1635.
• Koloğlu, O., “Osmanlı Basını: İçeriği ve Rejimi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 1. Cilt, İletişim Yayınları. İstanbul 1985, s. 68-93.
• Morkoç, A., “Türk Harf İnkılabı ile Millet Mektepleri ve İzmir’deki Uygulamalar”, Turkish Studies, Cilt: 6, Sayı: 1, 2011, s. 1543-1555.
• Özçelik, Ş., “Yeni Harflerin Kabulü ve Adana Basını’na Yansıması: “Yeni Adana” ve “Türk Sözü” Gazetesi”, Turkish Studies, Cilt:8, Sayı:7, 2013, s. 393-413.
• Özen, F., Modern Türkiye’nin Yeni İnsan Arayışı: Halkevleri Örneği (1932-1938), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2017.
• Sakaoğlu, N., Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. İstanbul 2003.
• Sarısaman, S., “Taşrada Harf İnkılabının Uygulanışı (Afyonkarahisar Örneği)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 3, 2006, s. 93-136.
• Şahin, M., “Bir Halk Eğitim Çalışması Örneği Olarak Millet Mektepleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, 1992, s. 213-234.
• Şimşir, B., Türk Yazı Devrimi, AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara 1992.
• Tekeli, İ., “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 2. Cilt, İletişim Yayınları. İstanbul 1985, s. 456-475.
• Uzman, N., Türkiye’nin Mülteci ve Muhacir Politikaları, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. Ankara 2018.
• Ülkütaşır, M. Ş., Atatürk ve Harf Devrimi, AKDTYK Türk Dil Kurumu Yayınları. Ankara 2009.
• Ünaydın, R. E., Atatürk Tarih ve Dil Kurumları: Hatıralar, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1954.
• Varlık, B., “Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 1. Cilt, İletişim Yayınları. İstanbul 1985, s. 112-125.
• Yorulmaz, H. (yay.haz.), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Alfabe Tartışmaları, Kitabevi. İstanbul 1995.
• Yüceer, S., “Türkiye’nin Aydınlanma Sürecinde Bir Kültür Devrimi Millet Mektepleri”, Atatürkçü Bakış Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 2002, s. 13-32.
• Edirne Milli Gazete . Edirne Postası . Resmi Edirne .