KAYNAKLAR IŞIĞINDA SELÇUK BEY’İN ÇOCUKLARI

Yıl 2021, , 105 - 128, 30.09.2021

Oğuzhan Çakır

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.986396

Öz

Selçuklu Devleti’nin bilinen ilk atası Selçuk Bey’in babası Dukak’tır. O, Oğuz Yabgu Devleti içerisinde ömrünü geçirmiş ve ordu kumandanlığı vazifesini ifa etmiştir. Dukak’ın vefatının ardından kumandanlık vazifesini Selçuk Bey üstlenmiş, Oğuz Yabgusu ile girdiği otorite mücadelesini kaybetmesi sonrasında ailesi ile birlikte Cend’e göçmek zorunda kalmıştır. Selçuk Bey’in göç sonrası faaliyetleri ile alakalı geniş malumatımız olduğu söylenemez. Bizim için burada önem taşıyan kısım, Selçuk’dan dünyaya gelen ve devletler kurup saltanat süren nesli olacaktır. Bu yolla, Selçuk’un oğullarının isimleri ve faaliyetlerini aydınlatmak niyetindeyiz. Selçuklulara özel olmamakla birlikte her devletin kuruluş yılları biraz daha karmaşık olarak kabul edilmektedir. Bizim araştırmada yararlandığımız kaynaklar da yer yer birbirlerini tekrarlamak, yer yer de hatalı ifadelerde bulunmak yoluyla konunun araştırılmasının zorlaşmasına neden olmuşlardır. Selçuklu tarihi uzmanlarının sayısı diğer alanlara nazaran düşük olması ile birlikte hemen hemen her konuda araştırmalar kaleme alınmıştır. Bu sebeple alanda bâkir olarak kabul edebileceğimiz konu neredeyse yok gibidir. Fakat bu, yapılan incelemelerde yeni bir görüş ortaya konulduğu taktirde konunun tekrar kaleme alınamayacağı anlamı taşımamaktadır. Ayrıca sosyal bilimler sahasında her araştırmacının kaynak tenkiti, kullanımı ve bakış açısı da birbirinden farklıdır. Biz, Selçuk’un oğullarına dair derli toplu ve dönem kaynaklarına dayanan bir makale kaleme aldık. Yararlı olmasını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Mikail, İsrail, Musa, Yusuf

Destekleyen Kurum

Ankara Üniversitesi

Kaynakça

• Abû’l-Farac, Gregory Bar Hebraeus, Abû’l-Farac Tarihi, C.1, Çev. Ö.R. Doğrul, TTK Basımevi, Ankara, 1999.
• Ahmed Bin Mahmud, Selçuknâme, Hazırlayan Erdoğan Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2011.
• Aksarayi, Târih-i Selâcik ya Müsâmeretü'l-Ahbâr ve Müsâmeretü’l Ahyar, tashih Osman Turan, İntişârât-ıEsâtir, Tahran, 1362.
• Anonim, Tarih-i Sistan, Donya-i Kitab, Tashih Melik’ül Şuara Behar-Ali Asger Abdullahi, Tahran, 1381.
• Azîmî, Azîmî Tarihi, Çev. Ali Sevim, TTK Basımevi, Ankara, 2006.
• Bundârî, Zubdetü’n-Nusra va Nuhbetü’l-‘Usra - Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, Çev. Kıvameddin Burslan, TTK Yayınları, Ankara, 1999.
• Gerdizi, Zeynü’l Ahbar, Tashih A. Habibi, Donya-i Kitab, Tahran, 1363.
• Hamdullah Müftevfi, Târih-i Güzide, Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebir, Naşir Hüseyin Nevâi, Tahran, 1339.
• Hândmîr, Habîbü’s Siyer, telif Gıyasüddin b. Humameddin el-Hüseyni, Çap-ı Çaharom Cildi Dövvom, İntişârât-ı Heyyam, Tahran, 1380.
• Hüseyni, Ahbârü’l Ûmera ve Padişâhân-ı Selcûki, Sazmân-ı Çap ve İntişârât Vezaret-i Ferheng ve İrşad-ı İslâmî, Müsehhih Muhammed Nureddin-Mutercim Ramazan Ali Ruhâli, Tahran, 1380.
• İbn Funduk, Târih-i Beyhâk, Tashih Muhammed Kazvini, Kitabfuruşi Feruği, Tahran, 1361.
• İbn Hassûl, İbn Hassûl ve “Tafdîl el-Etrâk Ala Sair el-Ecnad” Adlı Risalenin Tercümesi, Çev. Ramazan Şeşen, Tarih Dergisi, Sayı 38, İstanbul, 2011, 119-142.
• İbn Hassûl, Tafdîl el-Etrâk Ala Sair el-Ecnad, Çev. Şerefeddin Yaltkaya, Belleten 14-15’den ayrı basım, Maarif Matbaası, İstanbul, 1940.
• İbn Taktaka (Muhammed b. Alî b. Tabâtabâ), Târih-i Fahrî der Âdâb-ı Mülkdâri ve Devletha-i İslâmi, tashih Muhammed Vahid Gelpaygani, Şirket-i İntişârât-ı İlmi ve Ferhengi, Tahran, 1350.
• İbnü’l Esîr el-Cezerî, El Kâmil Fi’t-Târih (C.8) (min Telîf İzzeddin Ebü’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Ebü’l Kerim Muhammed b. Muhammed Abdûlkerim b. Abdülvâhid eş-Şeybânî), el-Dârü’l Kutubü’l İlmiyye. Lübnan, 1987.
• İbnü’l Nizamü’l Hüseyni el-Yezdi, el-Urazâ fi'l-Hikâyet'is-Selçûkiyye, Tashih Meryem Mirşemsi-Naşir Muhammed Afşar, Tahran, 1388.
• İbnü’l Nizamü’l Hüseyni el-Yezdi, el-Urazâ fi'l-Hikâyet'is-Selçûkiyye, tahkik Hüseyin Emin-Abdülnâim Muhammed Hâsâni, Metbe Câmietü’l Bağdat, Bağdat, 1979.
• Kafesoğlu, İ., “Selçuk'un Oğulları ve Torunları”, Türkiyat Mecmuası, Sayı 13(0), İstanbul, 1958, s. 117-130.
• Kesik, M., “Kutalmış’ın Büyük Selçuklu Tahtını Ele Geçirme Gayretleri”, Türk Kültürü, Sayı 454, Ankara, 2001, s. 97-105.
• Köprülü, M.F., Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları (Belleten S.27’den ayrıbasım), TTK Basımevi, Ankara, 1943.
• Köymen, M.A., Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi (C.1), TTK Basımevi, Ankara, 2011.
• Mîrhând, Târih-i Ravzatu’s Safâ, Tashih Cemşid Kiyanfer, İntişârât-ı Esâtir, Cild-i Şeşom Çap-ı Evvel, Tahran, 1380.
• Muhammed Ali Muhammed Şebankârâi, Mecmaü’l Ensâb, tashih Mir Hâşim Muhaddîs, Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebîr, Tahran, 1363.
• Nüveyrî (Şihâbüddîn Ahmed b. Abdülvehhâb), Nihâyetü’l Ereb fi Fünûni’l Edeb (C. 26/27), tahkik Doktor Müfîd Kameyhe, el-Dârü’l Kutubü’l İlmiyye, Beyrut, 2004.
• Odabaşı, Z., "Türk Devletlerinde Kullanılan İdari Ünvanlar", Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Sayı 5, İstanbul, 2019, s. 165-192.
• Özgüdenli, O.G., “Yeni Paraların Işığında Kuruluş Devri Selçuklularında Hakimiyet Münasebetleri Hakkında Bazı Düşünceler” Belleten, Sayı 65/243, Ankara, 2001, s. 547-570.
• Râvendî, Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr (C.1), Çev. A. Ateş, TTK Yayınevi, Ankara, 1957.
• Reşîdü’d-dîn Fazlullâh, Câmi’üt-Tevârîh, Çev. Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş, Bilge Kültür Sanat, İstanbul, 2014.
• Sedghi, N.-Tarifci, S., “Selçuklular ve Büveyhîler Arasındaki Rekabetin Tarih Yazıcılığı Sahasındaki Aktörleri: İbn Hassûl ve Ebû İshâk Es-Sâbî”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırmaları Dergisi, Sayı 93, Ankara, 2020, s. 241-266.
• Solmaz, S., “Selçuklu Tarihini Derinden Etkileyen Bir Olay: Selçuklu-Yabgulu Mücadelesi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 35, Konya, 2014, s. 545-575.
• Târihü’l Selcuk Der Anatoli, (tashih ve teligât Nadir Celali), Miras- Mektub, Tahran, 1377.
• Yazıcızâde, A., Tevârîh-i Âl-i Selçuk, Haz. A. Bakır, Çamlıca Yayınları, İstanbul, 2009.
• Zâhirüddîn Nişâburi, Selçuknâme, Çev. Ayşe Gül Fidan, Kopernik Kitap, İstanbul, 2018.
• Zahîrüddîn Nîşâbûrî, Selçukname, nşr. Morton, A.H., Berlin, 2004.
• Zâhirüddîn Nişâburi, Selçuknâme, tashih Mirza İsmâil Afşar-Muhammed Ramazânî, İntişârât-ı Esâtir, Tahran, 1390, s. 10.
• Zehebî (Hâfız Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz et-Türkmâni), Târîhu’l İslâm ve Vefeyatü’l Meşahir ve’l-a’lâm, (C. 42), tahkik Ömer Abdusselam Tedmüri, Darü’l Kitabü’l-Arabî, Beyrut, 1993.