II. Abdülhamid Dönemi kitap diplomasisi

Yıl 2017, Cilt: 36 Sayı: 62, 101 - 132, 01.10.2017

Hakan Anameriç , Fatih Rukancı

Öz

Bir devletin büyüklüğü ve itibarı yalnızca yüzölçümü, askeri gücü ve mali kapasitesi gibi somut faktörlerle değerlendirilemez. Bunların yanı sıra dünya bilim ve kültür hayatına katkı sunan bilimsel, sanatsal ve kültürel eserler de aynı oranda etkili olabilmektedir. II. Abdülhamid dönemi birçok toplumsal ve siyasi çalkantıların yaşandığı ve yaşatıldığı zorlu bir süreç olarak hatırlanmaktadır. Osmanlı Devleti’nin etki alanının daraldığı ve hatta beka sorununun tartışıldığı bu mücadele döneminde bir padişahın kültürel ve bilimsel gelişmeleri takip edebilmesi ve bilgi kaynakları bağlamında yabancı ülkelerle değişim ve hediyeleşme diplomasisini sürdürmesi oldukça önemlidir. Bu çalışmada, II. Abdülhamid döneminde yabancı ülkelerle yapılan karşılıklı bilgi kaynağı değişim ve hediyeleşmelerine ilişkin örnek arşiv belgeleri incelenmiştir. İncelenen bu arşiv belgeleri hangi ülkelerle ne tür bilgi kaynaklarının paylaşıldığı noktasında bizlere somut bilgiler sunarken, bu döneme ilişkin yapılan bilimsel tespit ve yorumlara da kaynaklık edebilmektedir. Bilim ve kültürün, siyaset ve diplomasi ile ilişkisinin de ancak bu tür belgesel çalışmalarla aydınlatılabileceği ise bu çalışmanın amaçları arasında sayılabilir

Anahtar Kelimeler

kitap diplomasisi, II. Abdülhamid dönemi kütüphaneciliği, uluslararası ilişkiler, Türk kütüphaneciliği, Osmanlılarda kitap kültürü

BOOK DIPLOMACY IN THE PERIOD OF ABDULHAMİD II

Öz

The greatness and reputation of a state can not be judged only by concrete factors such as surface area, military power and financial capacity. In addition to all these, scientific, artistic and cultural works contributing to world science and Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, [e-mail] Prof. Dr., Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü, [e-mail] culture life can influence as well. The era of Abdülhamid II. is remembered as a difficult course of time in which many social and political turbulences were experienced. As the Ottoman Empire's influence narrowed and even the survival problems were discussed, it was very important for the Sultan to follow the cultural and scientific developments and to maintain diplomacy of exchange and mutual gift giving in the context of information sources. In this study, archival documents related to mutual exchange of information and gifts with foreign countries during the period of Abdulhamid II., were examined. While these archival documents provide concrete information to us about the sources and types of information shared, they can also serve as a basis for scientific findings and interpretations made about this period. One of the aims of this study is the fact that the relationship between science and culture, politics and diplomacy can only be enlightened by such documentary studies

Anahtar Kelimeler

book diplomacy, librarianship in the period of Abdulhamid II, international relationships, Turkish librarianship, book culture in the Ottoman Empire

Kaynakça

• BOA. BEO. 1223-91716 (22 Cemaziyü’l-ahir 1316 - 7 Kasım 1898).
• BOA. BEO. 698-52324 (11 Cemaziyü’l-evvel 1313 - 29 Ekim 1895).
• BOA. BEO. 857-64216 (17 Cemaziyü’l-evvel 1314 - 24 Ekim 1896).
• BOA. H. HRS3. 582-37 (11 Mart 1908).
• BOA. HR. SFR3, 409-35 (6 Mart 1893).
• BOA. HR. SFR3. 317-11 (31 Ekim 1886).
• BOA. HR. SFR3. 409-34 (6 Mart 1893).
• BOA. HR. SFR3. 481-65 (20 Haziran 1899).
• BOA. HR. SFR3. 494-6 (26 Mayıs 1900).
• BOA. HR. SFR3. 528-38 (22 Haziran 1903).
• BOA. HR. SFR3. 537-84 (29 Ocak 1903).
• BOA. HR. SFR3. 549-8 (17 Ocak 1905).
• BOA. HR. SYS. 176-11, (14 Rebiü’l-ahir 1294 - 28 Nisan 1877).
• BOA. İ. DH. 1214-95072 (28 Cemaziyü’l-ahir 1308 - 8 Şubat 1891) [a].
• BOA. İ. DH. 1248-97831. (5 Rebiü’l-evvel 1309 - 9 Ekim 1891).
• BOA. İ. DH. 922-73142, (17 Ramazan 1301 - 10 Mayıs 1884).
• BOA. İ. MF. 4-(1314Ca-1) (12 Cemaziyü’l-evvel 1314 - 19 Ekim 1896) [b].
• BOA. MF. MKT. 228-43 (24 Rebiü’l-evvel 1312 - 24 Eylül 1894).
• BOA. MF. MKT. 319-39 (29 Zilkade 1313 - 11 Haziran 1896) [a].
• BOA. MF. MKT. 86-101 (6 Şaban 1302 – 21 Mayıs 1885).
• BOA. Y. A. HUS. 244-67 (20 Receb 1308 – 1 Mart 1891).
• BOA. Y. A. HUS. 263-2 (1 Muharrem 1310 - 26 Temmuz 1892).
• BOA. Y. MTV. 54-8 (3 Safer 1309 - 7 Eylül 1891b) [b].
• BOA. Y. PRK. BŞK. 40-43 (8 Şevval 1312 - 4 Nisan 1895).
• BOA. Y. PRK. BŞK. 40-47 (11 Şevval 1312 - 7 Nisan 1895).
• BOA. Y. PRK. EŞA. 6-19 (7 Rebiü’l-evvel 1304 - 3 Aralık 1886).
• BOA. Y. PRK. M. 4-44 (29 Zilhicce 1315 - 20 Mayıs 1898).
• BOA. Y. PRK. MF. 1-72. (27 Şaban 1306 - 28 Nisan 1889).
• BOA. Y. PRK. TKM. 8-44 (26 Şevval 1302 - 8 Ağustos 1885).
• “Abdulhamid II Gift Books on Microfilm”. (2017). 16 Mart 2017 tarihinde https://www.loc.gov/rr/amed/pdf/AbdulHamidII.pdf adresinden erişildi.
• Anameriç, Hakan. (2014). “Sultan II. Abdülhamid Döneminde Kütüphane Kurumu Anlayışının Değişimi”. Sultan II. Abdülhamid Sempozyumu 20-21 Şubat 2014, Selanik Sosyo-Kültürel Hayat-Sanat-Basın Bildiriler 3. Cilt içinde (7-49). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro 1903 Volume 25. (1904). Publicados sob a Administraçáo do Director Manoel Cicero Peregrino da Silva, Rio de Janeiro: Bibliotheca Nacional, 1904.
• Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro 1910 Volume 32. (1914). Publicados sob a Administraçáo do Director Manoel Cicero Peregrino da Silva. Rio de Janeiro: Bibliotheca Nacional.
• Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro 1911 Volume 34. (1915). Publicados sob a Administraçáo do Director Manoel Cicero Peregrino da Silva. Rio de Janeiro: Bibliotheca Nacional,. Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro 1914 Volume 36. (1916). Publicados sob a Administraçáo do Director Manoel Cicero Peregrino da Silva. Rio de Janeiro: Bibliotheca Nacional.
• Annaes da Bibliotheca Nacional do Rio de Janeiro 1916 Volume 38. (1920). Publicados sob a Administraçáo do Director Manoel Cicero Peregrino da Silva. Rio de Janeiro: Bibliotheca Nacional.
• Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution Showing the Operations, Expenditures, and Condition of the Institution for the Year Ending June 30, 1896: Report of the U.S. National Museum. (1898). Washington: Government Printing Office.
• Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution Showing the Operations, Expenditures and Condition of the Institution for the Year 1875. (1876). Washington: Government Printing Office.
• Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Institution Showing the Operations, Expenditures and Condition of the Institution for the Year Ending June 30, 1886. (1889). Washington: Government Printing Office.
• Annual Report of the Board of Regents of the Smithsonian Isstitution Showing the Operations, Expenditures and Condition of the Institution for the Year 1881. (1883). Washington: Government Printing Office.
• The Bodleian Library: A Report from the Librarian. (1888). Oxford, [yayl.y.].
• Brown, Yu-Ying. (1998). “Sir Robert Kenneway Douglas and His Contemporaries”. British Library Journal 24 (1): 122-129.
• Burak, Guy. (2016). The Sultan’s Gift: Book Diplomacy in the Early Hamidian Period. https://www.loc.gov/today/cyberlc/feature_wdesc.php?rec=7334 erişildi. Şubat 2017 tarihinde adrsinden
• Candemir, Murat. (2011). Son Yıldız Düşerken. İstanbul: Çamlıca Basın Yayın.
• Cordien, Henri. (1913). “Robert Kenneway Douglas”. T’oung Pao Second Series 14 (2): 287-290.
• “Corvina Könytár”. (1997). Magyar Nagy Lexikon, Edi: László Élesztös, c. 5., Budapest.
• Georgeon, François. (2006). Sultan Abdülhamid, Çev.: Halil Berktay. İstanbul: Homer Kitabevi.
• International Exchange List of the Smithsonian Institution. (1897). Washington: Smithsonian Institution.
• Jefferson’s Legacy: A Brief History of the Library of Congress: Collection. (2017). https://www.loc.gov/loc/legacy/colls.html adresinden 24 Mart 2017 tarihinde erişildi.
• Karal, Enver Ziya. (19..). Dünya Tarihi: Osmanlı Tarihi IV. Cilt: Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907). [Ankara]: [Türk Tarih Kurumu].
• Koçak, Birgül. (2012). “Uluslararası Oryantalistler Kongreleri (1873-1973) Üzerine Bir Değerlendirme”. Kebikeç (34): 257-294.
• “Korvina”. (1915). Révai Nagy Lexikon, Az Ismeretek Enciklópédiá, c. 12., Budapest.
• Özcan, Abdülkadir ve İlhan Şahin. (1984). “II. Abdülhamid’in Hususi Mektub ve Telgrafları”. Tarih Dergisi (34): 417-474.
• Sternberg, Ilse. (2002). “The British Museum Library and the Development of the International Exchange of Official Documents”. eBLJ (e-British Library Journal). https://www.bl.uk/eblj/2002articles/pdf/article2.pdf adresinden erişildi. Mart 2017 tarihinde