A Governnor who has been Opposing and the Opponent to Bolshevism During the Time of National Independence Struggle: Kapancızade Hamit Bey

Yıl 2010, Cilt: 29 Sayı: 48, 1 - 28, 01.10.2010

İsmail Akbal

https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000466

Cited By: 4

Öz

Mustafa Kemal, the focus of the political power from the beginning of the National Controversy movement in 1919, after the gathering of the Erzurum Congres until the era of Big National Assembly faced with political opposition both in the assembly and out of the assembly. The beginning of the opposition out of the assemly first started in Trabzon and the leader of the opposition was the governer Hamit Bey. Other provinces followed Trabzon. The mentioned opposition movement continued until 1923. The opening of the Big National Assembly and the intense of discourse of Bolshevism in 1920 and later the crime of Ali Şükrü Bey occured in 1923 lead to the break up of the First Assembly were the year of intensified opposition movement. Hamid Bey was no doubt that favorable of the National Controversy but with his grim determination and opposition behaviour preposessed and put on the spot the Government of Ankara. In this study, we will focus on the governor Hamid Bey and the opposition movements that he guided at that time. This study fostered mostly from the regional and voice of the opposition movement news paper of the time İstikbal gazetesi (Future Newspaper) and also from the memorabilia

Anahtar Kelimeler

Opposition, Hamit Bey, Bolshevism, Trabzon, Ali Şükrü Bey, The

Milli Mücadele Yıllarında Muhalif ve Bolşevizm Karşıtı Bir Vali: Kapancızâde Hamit Bey

Öz

1919 yılında başlayan Milli Mücadele hareketi içerisinde siyasal iktidar odağı olan Mustafa Kemal Paşa, Erzurum Kongresi’nden Büyük Millet Meclisi dönemine kadar, hem Meclis içinde hem de Meclis dışında siyasal muhalefetle karşılaşmıştır. Meclis dışı muhalefet hareketinin başladığı ilk yer Trabzon olmuştur ve burada muhalefetin önderliğini Vali Hamit Bey üstlenmiştir. Trabzon’u diğer iller takip etmiştir. Söz konusu muhalefet hareketi 1923 yılına kadar devam etmiştir. Muhalefetin en keskinleştiği tarihler, Büyük Millet Meclisi’nin açıldığı ve Bolşevizm söylemlerinin ayyuka çıktığı 1920 yılı ve daha sonra Birinci Meclis’in dağılmasına da neden olan Ali Şükrü Bey cinayetinin işlendiği 1923 yılı olmuştur. Bu çalışmada, Milli Mücadele taraftarı olduğundan şüphe edilmeyen; fakat dik kafalılığı ve muhalif tavırlarıyla Ankara hükümetini en çok uğraştıran ve zor durumda bırakan valilerden biri olan Vali Hamit Bey ve onun önderlik ettiği muhalefet hareketi ele alınacaktır. Çalışma daha çok dönemin yerel gazetesi ve muhalefetin sesi olan İstikbâl gazetesi ve dönemin şahitlerinin hatıralarından hareketle yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Muhalefet, Hamit Bey, Bolşevizm, Trabzon, Ali Şükrü Bey

Kaynakça

• B.C.A. (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi). 2.Süreli Yayınlar
• İstikbâl Gazetesi (Osmanlıca). 3.Zabıt Cerideleri
• T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları (G.C.Z.), C. I-IV, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 1999.
• T.B.M.M. Zabıt Ceridesi, Cilt:I-II, Ankara 1940.
• ----------, Cilt: III, Ankara 1941.
• ----------, Cilt: IV-V, Ankara 1942.
• Akbal, İsmail, Trabzon’da Muhalefet, Serander Yay, Trabzon, 2008.
• Arıburnu, Kemal, Sivas Kongresi, Samsun’dan Ankara’ya Kadar Olaylar ve Anılarla, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1997.
• Arıkoğlu, Damar, Birinci Büyük Millet Meclisi Adana Milletvekili, Hatıralarım, İstanbul. 1961
• Atay, Falih Rıfkı, “Atatürkçülük Nedir”, Babanız Atatürk, Bayrak, Atatürkçülük Nedir, Atatürk Ne İdi, Bateş Yay., İstanbul 1980 (içinde).
• Avcıoğlu, Doğan, Milli Kurtuluş Tarihi, C: II, Tekin Yay, İstanbul 1978.
• Aybars, Ergün, “Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti ve Ali Sait Paşa Tahkik Heyeti”, Ege Üniversitesi Tarih İncelemeleri Dergisi, S: 2, İzmir 1978.
• Çankaya, Ali, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler, C:III, Ankara 1969.
• Çapa, Mesut, “Trabzon’da Birinci Büyük Millet Meclisi Seçimleri ve Vali Hamit Bey”, Tarih İncelemeleri Dergisi, S: 9, İzmir 1994.
• Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te Muhalefet, İkinci Grup, İletişim Yay., İstanbul 2003.
• Eken, Halit, Milli Mücadele’de Vali Hamit Bey, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Erzurum 1995.
• Erdeha, Kamil, Milli Mücadele’de Valiler ve Vilayetler, İstanbul 1975.
• Ertürk, Hüsamettin, İki Devrin Perde Arkası, (Haz. Semih Nafiz Kansu), Sebil Yay., İstanbul 1996.
• Goloğlu, Mahmut, Sivas Kongresi, Ankara 1969.
• Goloğlu, Mahmut, Üçüncü Meşrutiyet, Ankara 1970.
• Harp Tarihi Vesikaları Dergisi (HTVD), S: 26, Genelkurmay Başkanlığı, Harp Tarihi Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara 1958.
• Hür, Ayşe, Radikal, 18.02.2007.
• Karabekir, Kâzım, İstiklal Harbimiz, Yüce Yay, İstanbul 1990.
• Karabekir, Kâzım, İstiklal Harbimizde İttihat Terakki ve Enver Paşa, C: II, Yay haz
• Orhan Hülagü, Emre Yay, İstanbul 1990.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim, İstanbul 1991.
• Mustafa Kemal, Atatürk, Nutuk, C: I, TTK Yay, Ankara 1989.
• Odabaşıoğlu, Cumhur, Trabzon, Belgelerle Milli Mücadele Yılları 1919-1923, Trabzon 1990.
• Orhun, Hayri, Kasaroğlu ve Diğerleri, Meşhur Valiler, İçişleri Bakanlığı Merkez Valiler Bürosu Yay, Ankara 1969.
• Selvi, Haluk, Milli Mücadele’de Erzurum (1918-1923), Atatürk Araştırma Merkezi Yay, Ankara 2000.
• Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), C: II, TTK Yay, Ankara 1973.
• Tevetoğlu, Fethi, Milli Mücadele Yıllarında Kuruluşlar, TTK Yay, Ankara 1988.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, İttihat ve Terakki, C: III, Hürriyet Vakfı Yay, İstanbul 1989.
• Umur, Pasin, Samsun’da Müdafaa-i Hukuk, Samsun 1944.
• Ülkümen, Hamdi, Hümanist Atatürk, Çağdaş Yay, İstanbul 1994.
• Yatak, Süleyman, Ahmet Fâik Günday’ın Hayat ve Hatıratı, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakın Çağ Tarihi ABD, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1986.