BİR ON ALTINCI YÜZYIL ENTELEKTÜELİ VE DEVLET ADAMI: KEMALPAŞAZADE

Yıl 2020, Cilt: 39 Sayı: 67, 215 - 235, 31.03.2020

Hatice Sezer

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.600057

Öz

Kemalpaşazade on altıncı yüzyılın en önemli entelektüellerindendir. Hem bir din alimi hem de önde gelen bir devlet adamıdır. Bu çalışmada temel amaç Kemalpaşazade’nin devlet adamı konumunun entelektüel tutumunu nasıl etkilediğini teşhis etmektir. Bunu anlamak için, çalışmanın başında Kemalpaşazade’nin bir devlet adamı olarak yetişmesini açıklayan özgeçmişi ve on altıncı yüzyıl ilmiyesinin karakteristiğini yansıtmak amaçlı dönemin medrese sistemi incelenecektir. Sonrasında, Kemalpaşazade’nin Tevarih-i Ali Osman’daki anlatımı, devlet otoritesini ne derece desteklediğini anlamak için, bir devlet adamı olmayan Aşıkpaşazade’nin Osmanlı tarihiyle kıyaslanarak ele alınacaktır. Son bölümde Kemal Paşazade’nin devlet ideolojisiyle ilişkisini anlamak için bazı fetvaları ve bu fetvaların ilan edilme nedenleri ele alınacak ana konuları teşkil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kemalpaşazade, entelektüel, devlet adamı, devlet ideolojisi, tevarih

Teşekkür

Osmanlı tarihçiliğinin gelişim evreleri hakkında tavsiyelerinden istifade ettiğim master tezi danışman hocam Selçuk Akşin Somel'e teşekkür ediyorum.

A SIXTEENTH CENTURY INTELLECTUAL AND STATESMAN: KEMALPAŞAZADE

Öz

Kemalpaşazade is one of the most influential intellectuals of the sixteenth century. He is both a religious scholar and a prominent state official. In this study, the main goal is to detect the ways Kemalpaşazade’s status as a statesman affected his intellectual disposition. In order to understand this, at the beginning, the study covers both a biography of Kemalpaşazade illustrating the upbringing of the statesman, and an analysis of the sixteenth century medrese education system displaying the characteristics of religious scholarly atmosphere. Later on, an analysis of Kemalpaşazade’s narration in his Tevarih-i Ali Osman in comparison with the history of Aşıkpaşazade who was not a statesman will be made to display the extent Kemalpaşazade had written in support of the state authority. In the last part so as to understand whether he supported the state ideology, some among his fatwas and the factors underlying the emergence of these fatwas will be the main subjects under consideration.

Anahtar Kelimeler

Kemalpaşazade, intellectual, statesman, state ideology, tevarih

Kaynakça

• Aşık Paşazade, Osmanloğulları’nın Tarihi, Eds. Kemal Yavuz, M.A. Yekta Saraç, K Kitaplığı, 2003.
• İbn Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, Ed. Şerafettin Turan, Volume 7, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• Afyoncu, E., “Osmanlı Siyasî Tarihinin Ana Kaynakları: Kronikler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Volume 1(2), 2003, p. 101-172.
• Aksoy, H., “Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfıİslam Ansiklopedisi, Volume 31, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, p. 485-486.
• Al-Tikriti, N., “Ibn-i Kemal’s Confessionalism and the Construction of an Ottoman Islam”, Living in the Ottoman Realm: Empire and Identity, 13th to 20th Centuries, Eds. Christine Isom-Verhaaren, Kent F. Schull,. Indiana University Press, 2016, p. 95-107.
• Bein, A., Osmanlı Uleması ve Türkiye Cumhuriyeti: Değişimin Failleri ve Geleneğin Muhafızları, Trans. Bülent Üçpunar, Kitap Yayınevi, İstanbul 2012. Dalkıran, S., İbn-i Kemal ve Düşünce Tarihimiz, Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.
• Fayda, M., “İbni Kemal’in Hayatı ve Eserleri”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1986, 53-63.
• Hizmetli, S., “Mezhepler Tarihi Yönünden Kemal Paşazâdenin Görüşleri”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1986, 123-141.
• Imber, C., “Ideals and Legitimation in Early Ottoman Historiography”, Süleyman the Magnificient and His Age. The Ottoman Empire in the Early Modern World, Eds. Metin Kunt, Christine Woodhead), Longman, London and New York 1995, p. 138-153.
• Ocak, A. Y., “İbn Kemal’in Yaşadığı XV. ve XVI. Asırlar Türkiyesi’nde İlim ve Fikir Hayatı”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1986, 31-41.
• Öçal, Ş., Kışladan Medreseye: Osmanlı Bilgini Kemalpaşazade’nin Düşünce Dünyası, İz Yayıncılık, İstanbul 2013.
• Özcan, A., “Osmanlı Tarihiçliğine ve Tarih Kaynaklarına Genel Bir Bakış”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Volume 1, Spring 2013, p. 271-293.
• Özel, O., “Population Changes in Ottoman Anatolia during the 16th and 17th Centuries: The Demographic Crisis Reconsidered”, Journal of Middle East Studies,Volume 36, United States of America 2004, p. 183-205.
• Öztürk, N. & Yıldız M., İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları: OsmanlıTarihçileri. Ahmedî’den Ahmed Refik’e, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2013.
• Saraç, Y. M. A., Şeyhülislam Kemal Paşazade: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve BazıŞiirleri, Risaye Yayıncılık, İstanbul 1995.
• Mardin, Ş., “Aydınlar Konusunda Ülgener ve Bir İzah Denemesi”, Türkiye’de Din ve Siyaset, Eds. M. Türköne, T. Önder, İletişim, 2011.
• Mardin, Ş., “The Just and the Unjust”, Daedalus, Volume 120(3), Summer 1991, 113-129.
• Turan, Ş., “Tevârih-i Âl-i Osman’ın Kıymeti”, Tevârih-i Âl-i Osman, Volume 7, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara: 1991.
• Uğur, A., “İbni Kemal’in Siyasi Görüşleri”, Şeyhülislam İbn Kemal Sempozyumu, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1986, p. 71-87.
• Uğur, A., Kemal Paşa-zade İbn-Kemal, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1996.