Öz
Çaldıran Savaşı, hem dünya askeri literatürü üzerinde meydana getirdiği değişikliklerden, hem de Ortadoğu gibi önemli bir coğrafyanın siyasi yapısı üzerindeki etkisinden dolayı, yalnızca Osmanlıları ve Safevileri değil, neredeyse bütün dünyayı değiştirmiş savaşlardan biridir. Avrupa'nın en batı ucundan Hindistan'a giden deniz yolunu keşfederek gelen Portekizliler, yalnızca Hindistan kıyılarını değil, bütün Umman Denizi ve Hint Okyanusu'nu kontrol altına almaya çalıştıklarından, hakimiyet alanlarını Basra Körfezi'nin girişinde bulunan Hürmüz Sultanlığı'na kadar uzatmış, bu da onları Ortadoğu ile komşu haline getirmiştir. Hindistan'a bir Haçlı zihniyeti ile gelen Portekizlilerin, ana amaçlarından biri Müslüman ticaretini baltalamak olduğundan, Osmanlı Devleti ve Safevi Devleti ile ilgili gelişmeler, bu Batı Avrupalı devletin de yakından takip etmeye çalıştığı konular arasında bulunmakta idi. Portekizliler, daha sonrasında İslam devletleri arasındaki mezhep savaşları hakkında bilgi sahibi olmuş, bu bilgileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya çalışmışlardır. Şah İsmail'in ismi Portekizli kaynaklarda geçmeyen bir kumandanının, ünlü Portekiz valisi Afonso de Albuquerque ile yaptığı konuşma bu çabanın en önemli örneklerinden birini teşkil etmektedir. Çaldıran Savaşı hakkında olan bu konuşma sonucunda, Portekizliler Osmanlı Devleti'ne karşı Safevi Devleti'ni bir müttefik olarak görmeye, hatta Şah İsmail'i Afonso de Albuquerque'in tabiri ile "Müslümanlar üzerine İsa tarafından gönderilmiş bir yıldırım" olarak nitelendirmeye başlamışlardır.
Anahtar Kelimeler
Çaldıran Şah İsmail Yavuz Sultan Selim Afonso de Albuquerque Hürmüz
Kaynakça
- Feridun M. Emecen; Yavuz Sultan Selim, Kapı Yayınları, İstanbul 2018.
- Halil İnalcık; Devlet-i ‘Aliyye – Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
- C. N. Seddon (çev.); Ahsanu’t- Tawarikh of Hasan-ı-Rumlu, Oriental Institute, Baroda 1934.
- Tufan Gündüz; Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2014.
- İdris-i Bidlisi; Selim Şah-Name, Haz. Hicabi Kırlangıç, Hece Yayınları, Ankara 2016.
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı; Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1983.
- Cihat Aydoğmuşoğlu; Safevi Devleti Tarihi (1501-1736), Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
- Dimitri Kantemir; Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 1998.
- Yılmaz Öztuna; Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, Hayat Kitapları, 1964.
- Murat Taştan; Fahrettin Kırzioğlu GÜGEF Tarih Bölümü 1985-1986 Öğretim Yılı Türk Kültür Tarihi Basılmamış Ders Notları.
- Malyn Newitt; A History of portuguese Overseas Expansion, 1400-1668, Routledge, New York 2005.
- James Gibbs (çev); The History of the Portuguese During the Reign of Emmanuel, Londra 1752.
- H. Morse Stephens; Albuquerque, Rulers of India, William Wilson Hunter (ed.), Clarendon Press, Oxford 1897.
- Ertuğrul Önalp; Osmanlı’nın Güney Seferleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
- Walter de Gray Birch (çev.); Commentaries of the Great Afonso Dalbuquerque, Hakluyt Society, Londra 1875.
Öz
The Battle of Chaldiran is one of the wars that changed not only the Ottomans and the Safavids but also the whole world, both because of the changes it caused on the world military literature and its effect on the political structure of an important geography such as the Middle East. The Portuguese, who came from far away, from the westernmost tip of Europe, by exploring the sea route to India, tried to control not only the coast of India, but also the entire Arabian Sea and the Indian Ocean, so they extended their dominion to the Sultanate of Hormuz, located at the entrance of the Persian Gulf, which made them neighbors with the Middle East. Since one of the main aims of the Portuguese, who came to India with a Crusader mentality, was to undermine the Muslim trade, the developments related to the Ottoman State and the Safavid State were among the issues that this Western European state tried to follow closely. The Portuguese later learned about the sectarian wars between the Islamic states and tried to use this information for their own interests. The speech of a commander of Shah Ismail, whose name is not mentioned in Portuguese sources, with the famous Portuguese governor, Afonso de Albuquerque, constitutes one of the most important examples of this effort. As a result of this talk about the Battle of Chaldiran, the Portuguese began to see the Safavid State as an ally against the Ottoman Empire, and even described Shah Ismail as "a lightning bolt sent by God on the Muslims", as Afonso de Albuquerque put it.
Anahtar Kelimeler
Chaldiran Shah Ismail I Selim I Afonso de Albuquerque Hormuz
Kaynakça
- Feridun M. Emecen; Yavuz Sultan Selim, Kapı Yayınları, İstanbul 2018.
- Halil İnalcık; Devlet-i ‘Aliyye – Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
- C. N. Seddon (çev.); Ahsanu’t- Tawarikh of Hasan-ı-Rumlu, Oriental Institute, Baroda 1934.
- Tufan Gündüz; Son Kızılbaş Şah İsmail, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2014.
- İdris-i Bidlisi; Selim Şah-Name, Haz. Hicabi Kırlangıç, Hece Yayınları, Ankara 2016.
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı; Osmanlı Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1983.
- Cihat Aydoğmuşoğlu; Safevi Devleti Tarihi (1501-1736), Gece Kitaplığı, Ankara 2017.
- Dimitri Kantemir; Osmanlı İmparatorluğu’nun Yükseliş ve Çöküş Tarihi, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul 1998.
- Yılmaz Öztuna; Başlangıcından Zamanımıza Kadar Türkiye Tarihi, Hayat Kitapları, 1964.
- Murat Taştan; Fahrettin Kırzioğlu GÜGEF Tarih Bölümü 1985-1986 Öğretim Yılı Türk Kültür Tarihi Basılmamış Ders Notları.
- Malyn Newitt; A History of portuguese Overseas Expansion, 1400-1668, Routledge, New York 2005.
- James Gibbs (çev); The History of the Portuguese During the Reign of Emmanuel, Londra 1752.
- H. Morse Stephens; Albuquerque, Rulers of India, William Wilson Hunter (ed.), Clarendon Press, Oxford 1897.
- Ertuğrul Önalp; Osmanlı’nın Güney Seferleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
- Walter de Gray Birch (çev.); Commentaries of the Great Afonso Dalbuquerque, Hakluyt Society, Londra 1875.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 41 Sayı: 72 |
