911 VE 944 RUS- BİZANS TİCARET ANLAŞMALARI (GEÇMİŞ YILLARIN HİKÂYESİ KRONİĞİ’NE GÖRE ‘PVL’)

Year 2022, Volume: 41 Issue: 72, 114 - 138, 30.09.2022

Emine Dikmen

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1148740

Abstract

750’lerde batı ve doğu yönlü gelişen İskandinav saldırıları, İsveçlileri (Ruslar) kadim Rus topraklarına yöneltmişti. Savaşçılığın yanı sıra epeyce hünerli tüccarlar olan İskandinavlar, bu yöndeki maharetlerini göstermek maksadıyla nehir yollarını sıkılıkla kullanmaya başlamışlardı. Ticaretin İtil (Volga) Nehri vasıtasıyla Hazar ve Arap topraklarına ulaşıyor olması, bu yöndeki istekleri daha da arttırmıştı. Ancak bir süre sonra İskandinavların, Doğu Slav boylarını hâkimiyetleri altında toplayarak teşkilatlı biçimde hareket etmeleri, en büyük kazancı ticaretten elde eden Hazarları tedirgin etmişti. Sert önlemlere başvuran Hazarlar sebebiyle rahatça hareket edemeyen Ruslar, Dinyeper (Özi) rotasını kullanmaya başlayarak dönemin en gözde ticaret merkezi olan Konstantinopolis ile doğrudan iletişime geçmişlerdi. Bu yeni ticaret arterinde münasebetlerin sıklaşması, kaçınılmaz olarak siyasi mücadeleleri de beraberinde getirmiş, Rusların Bizans’a saldırmaları neticesinde ilki 912 sonraki 945 senesinde akdedilen iki barış-ticari anlaşması tarihte yerini almıştı. Bu çalışmada her iki anlaşmaya dair detaylar ele alınmakla birlikte, Ruslar ve Bizans açısından siyasi ve ticari önemine değinilecektir.

Keywords

Ticaret, Bizans, Kiyev Rusyası, Özi Yolu

References

• De Administrando Imperio, İng Tr. R. J. H. Jenkins, Dumbarton Oaks, Washington, 1967.
• İbn Hurdazbih, Yollar ve Ülkeler Kitabı, Tr. Murat Ağarı, Kitabevi, İstanbul, 2008.
• Letopis po Lavrentıyevskomu Spisku, Arheografiçeskoy Kommissii, Sank- Peterburg, 1872.
• Medieval Russian Laws, İng. Çv. George Vernadsky, Octagon Books, New York, 1979.
• Mesudi, Muruc ez-zeheb (Altın Bozkırlar), Tr. D. Ahsen Batur, Selenge Yay. İstanbul, 2004.
• Patriarş ili Nikonovskoyu Letopis’, Polnoye Sobranie Russkih Letopisey, Sank-Peterburg,1862.
• Novgorodskaya Pervaya Letopis Starşevo i Mladşevo İzvodov, Akademia Nauk SSSR, Moskva, 1950.
• Povest’ Vremennıh Let’ (PVL), Hz. D.S. Lihaçeva, Vita Nova, Sank- Peterburg, 2012.
• The Annals of St. Bertin, Ninth Century Histories, V. I., İng.Tr. Janet L. Nelson, Manchester University Press, Manchester- New York,1991.
• The History of Leo the Deacon, İng., Tr. A. M. Talbot D. F. Sullivan, Dumbarton Oaks, Washington D. C., 2005.
• The Nikonian Chronicle, İng. Tr. Serge A. Zenkovsky, The Kingston Press, New Jersey,1984.
• The Russian Primary Chronicle, Tr. Samuel H. Crosss, The Medieval Academy of America, Cambridge, Massachusetts, 1953.
• Bibikov, M. V., “Rus v Vizantiyskoy Diplomatii: Dogovorı Rusi s Grekami X.”, Drevnaya Rus: Voprosı Medievistki, 1/19, 2005.
• Feldbrugge, F., Law in Medieval Russia, Martinus Publishers, Leiden- Boston, 2009.
• Grekov B. D., “ Russkaya Pravda i ee Slavyanskoye okruzheniye”, Izvestiya Akademii Nauk SSSR, Seria İstoriy i Filosofiy, IX, No. 2, 1952.
• Haldon, J. F., “Theory and practice in Tenth-Century Military Administration II. Chapters 44 and 45 of the Book of Ceremonies”, Travaux et mémoires 13, De Boccard, Paris, 2000.
• Heyd, W. Yakın Doğu Ticaret Tarihi, TTK, Ankara, 2000.
• Hrushevsky, M., A History of Ukraine, Archon Books, USA,1970.
• Levçenko M. V., Oçerki Po İstroii russko- Vizantiski Otnoşeniy, Akademia Nauk SSSR, Moskva, 1956.
• Levçenko M. V., “Russko- Vizantiskiye Dogovorı 907 i 911gg.”, Vizantiski Vremennik, V.5 (30), 1952.
• Lopez, R. S., “Silk Industry in the Byzantine Empire”, Speculum, 20 (1), 1945.
• Karatay, O.,“Karadeniz’de İlk Ruslar ve Sarkel’in İnşası”, Belleten, C. LXXIV, s. 269, Nisan, 2010.
• Letiche J. M., A History of Economic Thought: ninth through Eighteenth Centuries, University of California Press, Berkeley- Los Angeles, 1964.
• Macartney, C. A. “On the Black Bulgars”, Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher, Verlag P. D. Sakellerios, Athen, 1931.
• Macartney, C. A., “The Petchenegs- Peçenekler”, Tr. Emine Dikmen, GTTAD, C.2 S.4, 2020.
• Menges, K. “ Etymological Notes on Some Pacanag Names”, Byzantion, S. 17, 1945.
• Naumenko, V. E., “Tavrika v Sisteme Russko- Vizantiski Otmoşeniy Seredniy X.- XI vv.”, İmperiya i Polis Cbornik Nauçnih Trudov, 2013.
• Noonan, T., “The Dnieper Trade Route in Kievan Russia (900- 1240 A. D.)”, Basılmamış Doktora Tezi, Indiana University,1965.
• Ostrogorsky, G., “L’Expedition du pnnce Oleg centre Constantinople en 907,” AIK, II, 1939.
• Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi, TTK, Ankara, 2011.
• Rybakov, B. A. Remeslo Drevney Rusi, Akademii Nauk SSSR, Moskva, 1948.
• Saharov, A. N., Diplomatiya Drevney Rusi, Pedagokika, Moskva, 1987.
• Saharov, A. N., Diplomatiya Svyatoslava, Mejdunarodnıye Otnoşeniya, Moskva,1982.
• Şahmatov, A.A., “Drevnişiye Sudbi Ruskovo Pelemeni”, İzdaniye Ruskovo İstoriçeskovo Jurnala, Petrograd, 1919.
• Şahmatov, A. A. “Neskolko Zameçaniy o Dodovorah s Grekami Olega i Igorya”, Zapiski Neofilololiçeskovo Obşestva, VIII., 1915.
• Sorlin, Irène, “Les traités de Byzance avec la Russie au Xe siècle (I)”, Cahiers du monde russe et soviétique, vol. 2, n.3, Juillet-septembre 1961.
• Sorlin, Irène, “ Les traités de Byzance avec la Russie au Xe siècle (II)”, Cahiers du monde russe et soviétique, vol. 2, n.4, Octobre-décembre 1961.
• Vernadsky, G., Kievan Russia, Yale University Press, New Haven,1959.
• Vernadsky, G. “The Rus' in the Crimea and the Russo-Byzantine treaty of 945”, Byzantina-Metabyzantina, I, 1946.
• Vernadsky G., Byzantium and Southern Russia: Two Notes, Byzantion, V. 15, 1940- 41.
• Wozniak, F. E. “The Crimean question, the Black Bulgarians, and the Russo-Byzantine Treaty of 944” Journal of Medieval History, 5 (2), 1979.
• Yücel, M. U., “Slav/Rusların Hristiyanlığı Kabulü ve Rus/Ortodoks Kilisesinin Kuruluşu”, CIEES, 2020.