OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA HALKIN YÖNETİM SÜREÇLERİNE KATILIMI: 18. YÜZYIL MİDİLLİ ÖRNEĞİ

Year 2022, Volume: 41 Issue: 72, 253 - 268, 30.09.2022

Nuri Adıyeke

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.908967

Abstract

Osmanlı İmparatorluğunda merkezi yönetim, bütün karar mekanizmalarında temel belirleyicisiydi. Ancak bu merkezi karar mekanizması içinde çok önemli bir dayanak da çevrenin ve halkın talepleriydi. Bu çerçevede halkın yönetime şikayetlerini ve önerilerini sundukları görülmektedir. Yönetim de halkın taleplerini yönetim aygıtı olarak dikkate almakta ve kararlarda bu talepler bir dayanak oluşturmaktaydı.
Bu çalışmada, halkın yönetime katılım süreçleri açısından örneklem olarak 18. yüzyılda Midilli sancağı ele alınmıştır. Kadı sicillerinden izlenen bu süreçte halkın yönetime sunduğu talepler dört konuda öbekleşmektedir. Bunlar; vergi problemleri, reayaya yapılan zulmün önlenmesi, bazı yerel atamalar ve farklı katılım uygulamalarıydı. Midilli’de de halkın yazılı veya sözlü yaptığı başvurular sonucu birçok konuda yönetim, halkın talepleri doğrultusunda kararlar almış ve halkın yönetim süreçlerine bir şekilde katılımı gerçekleşmiştir.

Keywords

Midilli, Yönetim, Katılım, Halk

References

• Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi: BOA. A. DVN. DVE. d. no: 014/2. (Düvel-i Ecnebiye Defteri)
• Vakıflar İstanbul Bölge Müdürlüğü Arşivi: VİBMA., Midilli Şeriye Sicilleri (MŞS.), no: 45, 47, 51, 61, 89.
• 18. Yüzyıla Ait Midilli Şeriye Sicillerinin Yaygın Kullanıma Kazandırılması, (Proje Yöneticisi: Nuri Adıyeke), TÜBİTAK, SOBAK 107 K 057 Numaralı Proje, 2009.
• ADIYEKE A. Nükhet - ADIYEKE Nuri, “Recent Discoveries In Turkısh Archives: Kadi Registers of Midilli”, TURCICA, Revue Études Turques, Tome 38, 2006, ss.355-362.
• ADIYEKE Nuri, “Osmanlı Millet Sistemine Dair Tartışmalar ve Siyasal Bir Uzlaşma Modeli Olarak Osmanlı Millet Sistemi”, Yeni Türkiye Dergisi, (Ermeni Meselesi Özel Sayısı I), sayı 60, (Eylül-Aralık 2014), ss. 345-357.
• ADIYEKE Nuri, “Osmanlı Siyasal Sistemi İçinde Yerel Geleneksellikler”, Düşünen Siyaset, sayı 7-8, (Ağustos- Eylül 1999), ss. 211-215.
• Ege Adalarının Egemenlik Devri Tarihçesi, (Editör: Cevdet Küçük), SAEMK Yayını, Ankara, 2001.
• İNALCIK Halil, “Adâlet ve Şikâyet Hakkı: ‘Ârz-i Hâl ve ‘Ârz-i Mahzar’lar”, Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet, Eren Yayınları İstanbul, 2000, ss.49-71; aynı makale, Osmanlılar (Fütühat, İmparatorluk, Avrupa İle İlişkiler), Timaş Yayınları, İstanbul, 2010. ss.123-136.
• ÖZTÜRK Mustafa, “Osmanlı Devletinde Arzuhallerin Devlet-Halk İlişkileri ve Medeniyet Tarihi Bakımından Önemi”, XVII. Türk Tarih Kongresi, Bildiriler, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 2018, ss. 212-229.
• TAŞ Hülya, “Osmanlı’da Şikâyet Hakkının Kullanımı Üzerine Düşünceler”, Memleket-Siyaset Yonetim, II/3, (2007/3), ss. 187-204.
• TOK Özen, “Kadı Sicilleri Işığında Osmanlı Şehrindeki Mahalleden İhraç Kararlarında Mahalle Ahalisinin Rolü (XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kayseri Örneği)”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı:18 yıl:2005/1 ss.155-173.
• YAŞAR Filiz, “18. Yüzyıl Osmanlısında Kocabaşılık: Görev İçin Aranan Nitelikler ve Kurumsal İlişki Biçimi”, Turkish Studies History, v. 13/8, (Spring, 2018), ss. 259-285.
• YÜCEL Yaşar, “Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona (Adem-i merkeziyet) Dair Gözlemler”, Belleten, c. 38, sayı 42, (1974), ss. 657-708.