AĞAÇERİ KAVMİNİN GEÇMİŞTEN BUGÜNE UZANAN TARİHİ VE TAHTACI CEMAATİYLE BAĞLANTISI

Year 2023, Volume: 42 Issue: 73, 407 - 435, 31.03.2023

Kibar Taş

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.1241535

Abstract

Bu çalışmada, Ağaçeri ve Tahtacı Türkmenlerinin geçmişten bugüne uzanan tarihleri hakkında, hem kaynaklar hem de arşiv belgelerine dayanılarak çeşitli bilgiler verilmiş ve ikisi arasında nasıl bir bağ olabileceği tartışılmıştır.
Ağaçeri Türkmenlerinin ismi Anadolu’da ilk olarak, 13. asrın ikinci yarısına ait yazılı kaynaklarda yer aldı. Bu asır, Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflamaya başladığı, Moğolların Anadolu’da hakimiyet kurduğu bir dönemdir. Yine bu dönemde, Türkmen-Alevilerin yoğunlukta olduğu çok sayıda kavim Türkistan ve Horasan’dan gelerek Anadolu’yu yurt tuttu. Böyle bir ortamda, daha tanınan Oğuz boyları ile birlikte, Ağaçerilerden bahsedilmesi oldukça önemlidir. Çağdaşları tarihçilerin eserlerinde bu kavme yer vermesi, hem sayıca çok olmaları, hem de savaşçı karakterleri yüzündendir. Ancak bu özelliklerine rağmen, sonraki asırlarda Anadolu’da çok az kaynak ve arşiv belgesinde yer aldılar ve bunun başlıca sebebi de, çoğunluğunun Karakoyunlu Devleti ile birlikte İran’a göç etmiş olmasıdır. Nitekim bugün dahi İran’da azımsanmayacak oranda Ağaçeriler yaşamakta, ayrıca bu isimde yerleşim yeri de bulunmaktadır.
Bugün, geçmişteki Ağaçerilerin devamı olarak Tahtacı cemaati görülmektedir. Bunun nedeni, isimlerinin taşıdığı anlamın yakın olması, başlangıçta aynı yerlerde yurt tutmuş olmaları ve Alevi inancına sahip olmalarıdır. Fakat Tahtacılar arasında tek bir cemaat yoktur. Onlar çeşitli Türkmen Alevi boyların biraraya gelmelerinden oluştular.

Keywords

Ağaçeriler, Tahtacılar, Türkmen Aleviler, Karakoyunlu Devleti, İran

References

• A.MKT.MHM, 255/14; AE.SAMD.III, 116/11398; AE.SAMD.III, 71/7129; AE.SMHD.I., 205/16243; C.ML, 569/23282; DH.EUM. 6.Şb, 38/13; DH.EUM.KLH, 4/14; DH.İ.UM.EK, 111/38; DH.KMS, 51/2; DH.MKT, 2607/52; DH.MKT, 2643/72; DH.ŞFR. 87- 350; İ.DH, 1478/67; MVL, 722/20; MVL, 792/81; ŞD, 293/17. Tahrir Defterleri: nr. 31, nr. 49, nr, nr. 270, nr. 438, 909, nr. 1066, nr. 1195. 5 numaralı Mühimme Defteri (973/1565-1566)-I, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 1994. 6 numaralı Mühimme Defteri (972/1564-1565)-I, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 1995. Osmanlı Yer Adları-I Rumeli Eyaleti (1514-1550), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yay., Ankara 2013.