Salgın Hastalıkla İlgili Din-Bilim Tartışmalarında Ortaya Atılan İddialara İslam İnancının Argümanları

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 780 - 799, 30.09.2025

Ali Hayri Çelik

https://doi.org/10.30622/tarr.1741547

Abstract

Küresel ölçekte yaşanan salgın hastalıklar, sadece sağlık alanında değil, inanç ve bilgi sistemleri üzerinde de derin etkiler bırakmıştır. İnsanlık tarihi boyunca ortaya çıkan veba sıtma gibi birçok bulaşıcı hastalık döneminde insanlar sosyolojik olarak farklı yaşam biçimleri oluştururken bir taraftan da dini duygu ve düşünceler alanında derin tartışmalarla karşılaşmıştır. 2020 yılında ortaya çıkan Korona virüs salgın hastalık döneminde İslam dinine ve Müslümanlara birçok eleştiriler yöneltilmiştir. Özellikle hastalığın tedavisi ve aşının bulunmasında Müslümanların bir katkısının olmadığı tezi ileri sürülerek İslam dininin inanç ilkeleri, Allah’ın güç ve kudretini sorgulayıp İslam dinin bilimle çatıştığı ve bilime önem vermediği yönünde eleştiriler gelmiştir. Tarih boyunca tartışılan ve daha sonra felsefî bir sorun olarak ortaya çıkan kötülük probleminden başlamak üzere bela ve musibetlere İslam dininin yaklaşımını, Allah’ın fiil ve eylemlerinde kötülük ve şerrin varlığı tartışmalarını kelamî mezheplerin görüşleri içerisinde değerlendirdik. Korona virüs sürecinde Müslümanların, hastalığın tedavisinde sağlık bilimlerine katkı sunmadığı gerekçe gösterilerek İslam’ın ontolojik olarak bilimle çatıştığı ve kadercilik anlayışı ile çağın sorunlarına cevap veremediği dile getirilerek İslam dinin inanç ilkelerinin hedef alındığı görülmektedir. Bu çalışmada kötülük probleminin tarihsel arka planını ile İslam düşüncesinde karşılığı Allah’ın yarattıklarında kötülük var mıdır veya Allah en güzeli yaratmak zorunda mıdır soruları İslam alimlerinin görüşleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Kötülük problemi olarak anlatılan istenmeyen olayların İslam düşüncesindeki karşılığının Batı’da anlaşıldığı gibi olmadığını, kâinatta tesadüfe yer olmadığını, yaşanılan deprem, yangın, sel felaketi, salgın hastalık gibi her türlü bela ve musibetin sebep- sonuç ilişkisi içerisinde sünnetullah denilen kâinat yasaları içerisinde bir plan dahilinde gerçekleştiği anlatılırken bu denge ve plana uyulmadığı takdirde kriz ve felaketlerin varlığının kaçınılmaz olduğu dile getirilmiştir. İnsanları yoktan var edip nasıl yaşamalarına dair kitaplar ve peygamberler gönderen Allah Teala kullarına yalnızca dini öğretiler sunmamış göklerin ve yerin yaratılışı, canlının meydana gelişi, doğadaki hadiselerin oluşuna dair bilimlerin temelini teşkil eden külli kaideleri göstermiştir. Orta çağ Skolâstik düşüncesinde yaşanan din-bilim çatışmasını İslam’la bağdaştırma gayretleri sonucu İslam’ı ve Müslümanları eleştiren insanların iddialarının temelsizliğini ortaya koymak için yapılan çalışmada İslam’ın okumaya, araştırmaya ve tefekküre ne kadar önem verdiği anlatılmış, İbn Sînâ, Farâbi, İbn Rüşd gibi bilim adamlarının dünya çapındaki yaptıkları çalışmalarla bilim tarihine öncülük yaptıkları ifade edilmiştir. Dünyada yaşanan salgın hastalık süreci, İslam dininin sağlık konusundaki yaklaşımını yeniden gündeme getirmiştir. Kur'an'da ve Hz. Peygamber'in hayatında yer alan sağlıklı beslenme, beden temizliği, çevre temizliği, elleri yıkama, hastalığın bulunduğu mekâna karşı uygulanan izolasyon ve karantina gibi uygulamalar, bugünün modern tıbbının önerdiği sağlık kurallarıyla birebir örtüşmektedir. Bu durum, on dört asır önce Hz. Peygamber tarafından uygulanan tedbirlerin bilimsel doğruluğunu gözler önüne sermektedir. Söz konusu paralellik, İslam dininin hurafe ve bidat üretmeyen, aksine insan fıtratına uygun bir din olduğu kanıtlanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Mezhepler Tarihi , Salgın Hastalıklar , Kötülük Problemi , Bela ve Musibet , İslam’da Temizlik.

Fundamental Argüments of Islamic Faith Againist The Claims Raised in Religion-Science Debates Related to Pandemic Diseases

Abstract

Epidemics experienced on a global scale have left profound effects not only in the field of health but also on systems of belief and knowledge. Throughout human history, during periods of contagious diseases such as plague and malaria, people have formed different sociological patterns of life, while at the same time encountering deep debates in the realm of religious feelings and thoughts. During the outbreak of the Coronavirus in 2020, Islam and Muslims were subjected to numerous criticisms. It was argued that Muslims had not contributed to the treatment of the disease or the discovery of the vaccine, and based on this claim, the principles of Islamic belief were questioned, the power and omnipotence of God were doubted, and accusations were raised that Islam conflicted with science and gave no importance to it. Starting from the problem of evil—which has been debated throughout history and later emerged as a philosophical issue—this study evaluates Islam’s approach to calamities and afflictions, as well as the existence of evil and harm in God’s acts, within the framework of theological schools’ perspectives. During the Covid-19 process, Islam was targeted with the argument that Muslims had not contributed to medical sciences in combating the disease, and thus Islam was ontologically in conflict with science and unable to respond to contemporary challenges due to a fatalistic understanding. In this study, the historical background of the problem of evil and its counterpart in Islamic thought are examined through the questions: Does evil exist in what God creates? Is God obliged to create the best? It has been emphasized that what is described as the problem of evil in Western thought is not understood in the same way in Islam. Rather, Islam asserts that there is no place for coincidence in the universe; that every calamity or disaster such as earthquakes, fires, floods, or pandemics occurs within a framework of divine laws of the universe (sunnatullah) governed by cause-and-effect relationships; and that when this balance and order are not observed, crises and disasters become inevitable. God Almighty, who created human beings out of nothing and sent down books and prophets to guide them in how they should live, did not merely present religious teachings. He also demonstrated universal principles that constitute the foundation of sciences concerning the creation of the heavens and the earth, the emergence of living beings, and the occurrence of natural phenomena. This study, undertaken in order to reveal the groundlessness of the criticisms of Islam and Muslims that attempt to associate the medieval Scholastic conflict between religion and science with Islam, highlights how greatly Islam values reading, research, and contemplation. It has been shown that scholars such as Ibn Sina (Avicenna), al-Farabi, and Ibn Rushd made pioneering contributions to the history of science through their globally recognized works. The pandemic period has once again brought Islam’s approach to health into discussion. The Qur’an and the life of the Prophet Muhammad include practices such as healthy nutrition, bodily cleanliness, environmental hygiene, hand washing, as well as isolation and quarantine in places where disease is present. These practices overlap precisely with the health guidelines proposed by modern medicine today. This parallel demonstrates the scientific accuracy of the precautions practiced by the Prophet fourteen centuries ago. Such evidence has been used to show that Islam is not a religion producing superstition or baseless innovations, but rather one that is fully in harmony with human nature.

Keywords

History of Sects , Pandemiz diseases , Problem of Evil , Afflictions at Tribulations , Cleanliness in İslam

References

• Albayrak, A. (2017) Mitolojinin Dini Hayattaki Yeri ve Önemi. The Journal of International Social Research, 10 (54), 952-958,
• Aydın, M. S. (1987). Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Bâkıllânî, E.M. (1957) Kitâbü’t-Temhîd. Kahire: Mektebetü’l-Halebî.
• Cezviyye, İbn Kayyım. (ts.), et-Tıbbu’n-Nebevi. Beyrut: yy.
• Cilacı, O. (1994). "Dua" TDV İslâm Ansiklopedisi, (9). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Coşkun, A. (2016). Din, Bilim ve Felsefe İlişkisi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (1), 217
• Choudhury, A. N. (2021) COVID-19 and Religion. Journal of Religion and Health.
• Çelebi, İ. (2010). "Sünnetullah", TDV İslam Ansiklopedisi (38). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dârimî, A. B. A. (1992). Sünenü’d-Dârimî. (Thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî). Riyad: Dâru’l-Muğnî.
• Dawkins, R. (2006). The God Delusion, Bantam Press.
• Dâvûd, E. (1981). Sünenü Ebî Dâvûd. Garas li’n- Neşr
• Denizkuşları, M. (1981). Peygamberimiz ve Tıp. Marifet Yayınları.
• Demir,H. (2020, 01 Nisan). “Koronavirüs inanç dünyamıza nasıl etki edecek” Fikir Turu. https://fikirturu.com/toplum/koronavirus-inanc-dunyamiza-nasil-etki-edecek/
• Durul, T. (2018, 15 Eylül). "Ozan tabakasının korunması dünyanın ortak tutumuna bağlı", Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ozon-tabakasinin-korunmasi-dunyanin-ortak-tutumuna-bagli/1255350
• Ergezen, E. (2004). Günümüz Ateistlerinde Hayatı Anlamlandırma. [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Esposito, J. (2011) Islam and the West after. 9/11, Oxford University Press.
• Esed, M. (1999). Kur’an Mesajı (Meal Tefsir, 8. baskı), İşaret Yayınları.
• Eş‘arî, Ebu’l- H. (1952). El-Luma, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Hillî, H. (1982) Nevmânü’l-İtikâd, Kum: Dârü’l-Âlem.
• Gazzâlî, Ebu. H. (1981). Kimyâ-yı Saâdet. (Çev. M.A. Müftüoğlu). Çile Yayınevi.
• Gazzâlî, Ebû H. (1983). El-İktisâd fî’l-İ‘tikâd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Gazzâlî, Ebû H. (1982). İhyâ’u ʿUlûmi’d-Dîn. Beyrut: Dâru’l-maʿrife.
• Gazzâlî, Ebû H. (2005). Tehâfütü’l-Felâsife. (Çev. Mahmut Kaya). Klasik Yayınları.
• Gülfil, D. (2019). Ateizmin Psikolojisi. Maarif Mektepleri yayınları.
• İbn Rüşd, (2015) Tehâfütü’t-Tehâfüt. (Çev. Mahmut Kaya). Klasik Yay.
• Haklı, Ş. (2002). Kötülük Problemi Yaklaşımlar ve Eleştiriler. Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. (2), 197.
• Hume, D. (1995). Din Üstüne, (Çev. Mete Tunçay). İmge Yayınları.
• İbn Sa‘d, Ebû A. (1968) et-Tabakâtu’l-Kubrâ, 1-8, (Tah. İhsân Abbâs) Dâru sâdır Beyrut.
• İbn Sînâ. (ts). eş-Şifâ: el-İlâhiyyât (nşr. G. C. Anawati & S. Zâyed). Kahire: al-Hayʾa al-ʿĀmma li Shuʾūn al-Maṭābiʿ al-Amīriyya.
• Kâdî A. (1960). El-Muğnî fi Ebvâbi’t-Tevhîd ve’l-Adl. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye.
• Kâdî A. (1988) Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, (Thk. Abdülkerîm Osmân). Kahire: Mektebetü Vehbe.
• Karaman H., Dönmez, İ. K., Çağrıcı, M., & Gümüş, S..(2007). Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Keskin, M.-Teber, H. (2024) "Hicrî Dördüncü Asırda Ehl-i Sünnet ve'l-Cemâ'at'in Vasıflarının Belirlenmesinde Hanefi-Mâtürîdiliğin Etkisi: (Hakîm Es-Semerkandî Es-Sevâdü'l-A'zam Örneği)", el-Makâlât Mezhep Araştırmaları, 17 (1), 234-262.
• Kirman, M. A. (2005). Din ve Sekülerleşme: Üniversite Gençliği Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma. Karahan Kitabevi.
• Mâlik B. E. (1951) El-Muvaṭṭa. nşr. Muhammed Fuad Abdulbaki. Kahire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî.
• Mâturîdî, E. M. (2002) Kitâbü’t-Tevhîd, (Çev. Bekir Topaloğlu). İSAM Yayınları.
• Mâturîdî, (2005) Te’vîlâtü’l-Kur’ân, (Thk. Ahmet Vanlıoğlu). Dâru’l-Mîzân.
• Mücevher, M. H. (2020). Anlatı ve Hayat Hikâyesi Araştırmaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(3), 277–295.
• Nesefî, Ebu M. (1991) Tabsıratü’l-Edille, (Thk. Hüseyin Atay). DİB Yayınları.
• Şahyar, A. (2023). Tedvin ve Öncesi Süreçlerde Müçtehidin Bazı Hadislere Muttali Olamaması Üzerine. Hadis Tetkikleri Dergisi, 22(2), 207–231.
• Sezgin, F. (2008) İslam’da Bilim ve Teknik, (Çev. Abdurrahman Ali) Timaş Yayınları.
• Sezgin, F. (2014) Bilim Tarihi Sohbetleri. Timaş Yayınları.
• Şehristani, A. (1975) el-Milel ve’n-Nihal, (Thk. Muhammed S. Kiylani) 2.cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn
• Şengör, C. (2020) "Günün Birinde İnsanlık Aç Kalırsa, İnsanlığı Din Değil, Bilim Kurtaracak", Twitter. https://twitter.com/tekyolbilim/status/1103757636619694084
• Şeyh Müfîd, (1993) Evâilü’l-Makâlât, (Thk. Muhammed Rızâ el-Hüseynî). Kum: Mektebetü’l-Müfid.
• Turan, R. (2020). Bilim mi? Din mi? Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/2020/yazarlar/rahmi-turan/bilim-mi-din-mi-5694249/
• Turner, B. S. (2012). Max Weber’e göre İslam ve Konfüçyanizm: Kantçı sekülerleşme kuramı. Alfa Yayınları.
• Özdil,Y. (2020). Yıllarca dine çalıştık sorular Biyolojiden geldi. Facebook https://www.facebook.com/686900614710800/posts/2976561055744733/
• Peter B. Clarke (drl.) (2012). Din Sosyolojisi: Kuram ve Yöntem. (Çev. İhsan Çapcıoğlu). İmge Kitabevi.
• Teber, Ö. F. (2017). İslam'ın Bir Din Olarak Benimsenmesi ve Yayılmasında Mâturîdî'den Hoca Ahmet Yesevî'ye: Vasat Bir Ümmet Projesi. IV. Uluslararası Şeyh Şa'bân-ı Veli Sempozyumu -Hanefîlik-Mâturîdîlik (pp.246-255), Kastamonu.
• Teftâzânî, S. M. (1859) Şerhu’l-Makâsıd (2 cilt), İstanbul: Dârü’t-Tıbaʿa.
• Türk Dil Kurumu (ts). Güncel Türkçe Sözlük. http://sozluk.gov.tr (Erişim: 15 Mayıs 2020).
• Weber, A. (1998) Felsefe Tarihi, (çev. H. Vehbi Eralp), İstanbul: Sosyal Yayınları.
• Yaran, C. S. (1997). Kötülük ve Theodise, Ankara: Vadi Yayınları.
• Yaran, C. S. (1997). Din ve Bilim, Samsun: Sidre Yayınları.