Kadın ve Erkeklerin Kabir Ziyaretiyle İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Year 2022, Volume: 8 Issue: 2, 1461 - 1498, 31.12.2022

Cemil Cahit Mollaibrahimoğlu

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1171232

Abstract

Hz. Peygamber sakıncalı sonuçlara götürebileceği ve birtakım yasaklara sebep olabileceği için İslâm’ın ilk yıllarında kabir ziyaretini kadın erkek her-kese yasaklamıştır. Bu konuda İslâm âlimleri görüş birliği içindedir. Zira o dönemde başta şirk olmak üzere birçok câhiliye âdeti hâlâ yaşamaktaydı. Araplar kabirlerde şirke götüren davranışlarda bulunuyor, kötü sözler söylüyor, bağırıp çağırarak ağlıyor, ağıt yakıyor, kabirlerdeki ölülerle övünüyorlardı. Kadınlar bu olumsuz davranışlara daha meyilli olduklarından Hz. Peygamber onları ziyaretten özellikle menediyor, tehdit içeren ifadelerde bulunuyordu. Âlimlerin çoğu daha sonra İslâm’ın emir ve yasakları iyice benimsenip uygulanmaya başladığından yasağın kaldırıldığını söylerken tâbiînden bazıları yasağın devam ettiğini savunmuştur. Yasağın kaldırıldığını söyleyenler de ikiye ayrılmış, bir kısmı bunun kadın ve erkek herkes için söz konusu olduğunu, diğer bir kısmı ise yasağın sadece erkekler için kaldırılmış olup kadınlar için devam ettiğini söylemiştir. Bu makalede önce Hz. Peygamber’in kabir ziyaretini teşvik eden, bizzat kendisinin ve sahâbenin kabir ziyaretinde bulunduğunu belirten rivayetler tespit edilip nakledilecektir. Daha sonra kadınların kabir ziyaretini yasaklayan ve ziyaretlerine izin veren zahiren çelişkili rivayetler incelenecek, kabir ziyaretine dair bugüne kadar ortaya konan farklı kanaatler, mezhebî, fıkhî ihtilaf ve yorumlar tek tek nakledilip delilleri ve gerekçeleri ele alınarak değerlendirilecektir.

Keywords

Hadis, Sünnet, Peygamber, Sahâbe, Kabir, Ziyaret

Evaluation of Narrations About The Visit of Men And Women to The Grave

Abstract

The Prophet forbade the visit to the grave to everyone, men and women, in the early years of Islam, as it would lead to inconvenient consequences and cause a number of prohibitions. Scholars are in agreement on this issue. Because at that time, many traditions of ignorance, especially polytheism, were still alive. The Arabs committed acts that led to polytheism in the graves, said bad words, cried shouting, lamented, and boasted about the dead in the graves. Since women are more prone to these negative behaviors, the Prophet specifically forbade them from visiting and made statements containing heavy threats. Most of the scholars later said that the ban was lifted because the commandments and prohibitions of Islam were thoroughly adopted and started to be applied, while some of the people of tabiin argued that the ban continued. And those who say that the ban has been lifted it is divided into two, one part said that it is for all men and women, the other part however, said that the ban has been lifted only for men and continues for women. In this article, first of all, the narrations of the Prophet that encourage the visit to the grave, stating that he and his companions personally visited the grave, will be transmitted and evaluated. Later, the seemingly contradictory narrations that prohibit visiting the grave for women and again state that their visit is not forbidden will be examined, different opinions, sectarian, fiqhi disputes and interpretations put forward to this day about visiting the grave will be transmitted one by one, and will be evaluated by considering the evidences and the reasons.

Keywords

Hadith, Sunnah, Prophet, Companions, Grave, Visit

References

• Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San’ânî. el-Musannef. Nşr. Habîburrahmân el-A’zamî. 12 cilt. Karaçi: el-Meclisü’l-İlmî, 1970.
• Ahmed b. Hanbel, Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Müsned. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 50 cilt. Dımaşk: Müesssetü’r-Risâle, 1416/1995.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. el-Binâye fî Şerhi’l-Hidâye. Nşr. Eymen Sâlih Şaban. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-kârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Abdullah Mahmûd Muhammed Ömer. 25 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. Nşr. Ebu’l-Münzir Hâlid b. Nehiy. 7 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1420/1999.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak. ‘Avnü’l-ma‘bûd. Nşr. Abdurrahman Muhammed Osman. 13 cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1388/1968.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 24 cilt. Kahire: y.y., 1432/2011.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâilü’n-nübüvve. Nşr. Ab-dülmu‘tî Kal‘acî. 7 cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütibi’l-İlmiyye, 1408/1988.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. el-Müsned (el-Bahrü’z-zehhâr). Nşr. Mahfuzurrahmân Zeynullah. 20 cilt. Beyrut: Müessesetü Ulûmi’l-Kur’an, 1409/1988.
• Birgivî, Takıyyüddin Mehmed. Ziyaretü’l-kubûri’ş-şer‘iyye ve’ş-şirkiyye. Riyad: er-Riâsetü’l-Âmme li’l-Buhûsi’l- İlmiyye ve’l-İftâ, 1433/2012.
• Bozkurt, Nebi. “Mezarlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/519-522. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiu’s-sahîh. Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Bûsîrî, Şihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekr. Misbâhu’z-zücâce fî zevâʾidi İbn Mâce. Nşr. Muhammed Muhtar Hüseyn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993.
• Cevherî, İsmâil b. Hammâd. Tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-ʿArabiyye (Sıhâhu’l-luga). Nşr. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1376/1956.
• Dönmez İbrahim Kâfi. “Sedd-i zerâi‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/277-282. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 7 cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l- Âlemiyye, 1430/2009.
• Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ el-Mevsılî. el-Müsned. Nşr. Hüseyin Selim Esed. 14 cilt. Dımaşk: Daru’l- Me’mûn, 1410/1989.
• Elbânî, Nâsırüddin. Ahkâmu’l-cenâiz ve bideuhâ. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif, 1412/1992.
• Elbânî, Nâsırüddin. Sahîhu Süneni’t-Tirmizî. 3 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif, 1420/2000.
• Elbânî, Nâsırüddin. Sahîhu Süneni İbn Mâce. 3 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma’ârif, 1417/1997.
• Elbânî, Nâsırüddin. İrvâü’l-galîl fî tahrîci ehâdîsi Menârı’s-sebîl. 9 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1399/1979.
• Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaîfe ve’l-mevzûa ve eseruha’s-seyyiu fi’l-ümme. 14 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘ârif, 1412/1992.
• Fayda, Mustafa. “Cennetü’l-bakî‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/387. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Hamevî. el-Misbahu’l-münîr fî garîbi’ş-şerhi’l-kebîr li’r-Râfiʿî. Nşr. Abdülazîm eş-Şinnâvî. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, ts.
• Gengûhî Reşîd Ahmed. el-Kevkebü’d-dürrî alâ Câmi‘i’t-Tirmizî. Cem‘. Muhammed Yahya b. Muhammed el- Kandehlevî. Nşr. Muhammed Zekeriyya el-Kandehlevî. 4 cilt. Hindistan: Matbaatü Nedveti’l-Ulema, 1395/1975.
• Hâkim, Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Nşr. Mustafa Abdülkâdir Atâ. Beyrut: 5 cilt. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Ali. ed-Dürrü’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. Nşr. Abdülmunim Halîl Nehiy. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd (Medîneti’s-selâm). Nşr. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 18 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, 1422/2001.
• Hererî, Muhammed el-Emîn b. Abdullah. Mürşidu zevi’l-hicâ ve’l-hâce ilâ Sü-nen-i İbn Mâce. 26 cilt. Cidde: Dâru’l-Minhâc, 1439/2018.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer ed-Dımeşkî. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr Şerhi Tenvîri’l-ebsâr. Nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvez. 13 cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1423/2003.
• İbn Battâl, Ebü’l-Hasen Ali b. Halef el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 10 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, ts.
• İbn Cerîr, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd et-Taberî. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 cilt. Kahire: Dâru Hecr, 1422/2001.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed. el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Nşr. Muhammed Avvâme. 26 cilt. Beyrut: Dâru Kurtuba, 1427/2006.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 24 cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risaleti’l-Âlemiyye, 1434/2013.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. Nşr. İbrahim Zeybek-âdil Mürşid. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Takrîbu’t-temyîz. Nşr. Mu-hammed Avvâme. Haleb: Dâru’r- Reşîd, 1441/1991.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ahmed b. Ali el-Askalânî. Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfii’l-kebîr. Nşr. Ebû Âsım Hasen b. Abbâs. 4 cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1416/1995.
• İbn Hazm, Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî. el-Muhallâ. Nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. 11 cilt. Kahire: İdaretü’t-Tıbâati’l-Müniriyye, 1349, 5/160.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân. el-Müsnedü’s-sahîh ale’t-tekâsîm ve’l-envâ’. Tertîb, Alâüddîn Ali b. Belbân. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 18 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr ed-Dımaşkî. Meşrûiyyeti ziyâreti’l- kubûr. Nşr. es-Seyyid İzzet el-Attâr el-Hüseynî. b.y. 1375/1955.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr ed-Dımaşkî. Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd (‘Avnü’l-ma‘bûd’la beraber). Nşr. Abdurrahman Muhammed Osman. 13 cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1388/1968.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed el-Makdisî. Ravzatü’n-nâzır ve cünnetü’l-münâzır fî usûli’l-fıkh ʿalâ mezhebi’l-İmâm Ahmed. Nşr. Abdülkerîm b. Ali b. Muhammed en-Nemle. 13 cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1413/1993,
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed el-Makdisî. el-Muğnî. Nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî- Abdulfettâh Muhammed. 15 cilt. Ri-yad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1417/1997.
• İbn Kudâme, Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân. eş-Şerhu’l-kebîr. Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî- Abdülfettâh Muhammed. 32 cilt. Cîze: Dâru Hecr, 1416/ 1993.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. Nşr. Şuayb el-Arnaût vd. 5 cilt. Dımaşk: Müessesetü’r-Risâle, 1430/2009.
• İbn Müflih, Şemsüddîn Muhammed b. Müflih el-Makdisî. Kitâbü’l-Fürûʿ (Merdâvî’nin Tashîh’i ile beraber). Nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 12 cilt. Riyad: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2003.
• İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem er-Rüveyfiî. Lisânu’l-Arab. Nşr. Abdullh Ali el-Kebir vd. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm el-Mısrî. el-Bahru’r-râik şerhu Kenzi’d-dekâik. Nşr. Zekeriyya Umeyrât. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. el-Beyân ve’t-tahsîl ve’ş-şerhu ve’t-tevcîhu ve’t-ta‘lîlü fî mesâili’l-müstahrece. Nşr. Saîd A‘râb. 20 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1408/1988.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî el-Basrî. Târîhu’l-Medîneti’l-münevvere. Nşr. Fehîm Muhammed Şeltût. 4 cilt. Cidde: 1399/1979.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn. el-Cevâbü’l-bâhir fî züvvâri’l-mekâbir. Nşr. Süleyman b. Abdurrahman es-Sanî‘–Abdurrahman b Yahya el-Yemânî. Riyad: Dârü’l-Minhâc, 1404/1984.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn. Mecmûu fetâvâ. Nşr. Abdurrahman b. Muhammed-Muhammed b. Abdurrahman. 37 cilt. Medine: Mücemmeu’l-Melik Fehd, 1425/2004.
• İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Bağdâdî. Kitâbü’t-Tabakâti’l-kebîr. Nşr. Ali Muhammed Ömer. 11 cilt. K ahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1421/2001.
• İbn Useymîn, Muhammed b. Sâlih b. Muhammed. Fethu zi’l-celâli ve’l-ikrâm bi şerhi Bulûgi’l-merâm. Nşr. Subhî b. Muhammed Ramazan-Ümmü İsrâ bint Arefe Beyûmî. 6 cilt. Kahire: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1427/2006.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh el-Meâfirî. el-Mesâlik fî şerhi Muvatta-ı Mâlik. Nşr. Muhammed b. el-Hüseyn es-Süleymanî- Âişe binti el-Hüseyn es-Süleymanî. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1428/2007.
• İbnü’l-Hâc, Muhammed b. Muhammed el-Fâsî. el-Medhal ilâ tenmiyeti’l-aʿmâl bi-tahsîni’n-niyyât ve’t-tenbîh ʿalâ baʿzi’l-bidaʿ ve’l-ʿavâʾidi’lleti’ntuhilet ve beyâni şenâʿatihâ ve kubhihâ. 4 cilt. Kahire: Mektebetü Dâri’t- Türâs, ts.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid es-Sivâsî. et-Tahrîr fî ʿilmi’l-usûl. Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1351.
• İbnü’l-Mülakkın, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Ali el-Mısrî. et-Tavzîh li şerhi’l-Câmii’s-sahîh. 36 cilt. Katar: Dâru’l- Felâh, 1429/2008.
• İmrânî, Yahyâ b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim el-İmrânî. el-Beyân fî mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî. Nşr. Kasım Muhammed en- Nûrî. 14 cilt. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1421/2000.
• İtyûbî, Muhammed b. Ali b. Âdem el-İtyûbî el-Vellevî. el-Bahru’l-muhîtu’s-seccâc fî Şerhi Sahîhi’l-İmâm Müslim b. el-Haccâc. 45 cilt. Dammâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1426.
• İtyûbî, Muhammed b. Ali b. Âdem el-İtyûbî el-Vellevî. Zahîretü’l-ukbâ fî şerhi’l-Müctebâ. 40 cilt. Riyad: Dâru’l- Mi’râc, 1416/1996.
• Kâdî İyâz, Ebü’l-Fazl İyâz b. Mûsa. İkmâlü’l-Mu‘lim bi fevâidi Müslim. Nşr. Yahya İsmâil. 9 cilt. Mısır: Dâru’l-Vefâ, 1419/1998.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâ’i‘u’s-sanâi’i‘ fîtertîbi’ş-şerâʾi‘. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1424/2003.
• Kastallâni, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. İrşâdü’s-sârî ilâ şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 10 cilt. Mısır: Matbaatü’l- Kübra’l-Emîriyye, 1323.
• Kurtubî, Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer. el-Müfhim limâ eşkele min telhîsı kitabi Müslim. Nşr. Muhyiddin Dîb Müstû vd. 7 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1996.
• Mahallî, Celâlüddîn Muhammed b. Ahmed el-Mahallî. Kenzu’r-râgibîn şerhu Minhâci’t-tâlibîn. Nşr. Mahmûd Sâlih Ahmed Hasan el-Hadidî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Minhâc, 1434/2013.
• Ma’rûf, Beşşâr Avvâd-Arnaût, Şuayb. Tahrîru’t-Takrîb. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1417/1997.
• Mer‘î b. Yûsuf, Zeynüddîn Mer‘î b. Yûsuf b. Ebî Bekr el-Kermî. Şifâu’s-sudûr fî ziyâreti’l-meşâhidi ve’l-kubûr. Nşr. Cemâl b. Habîb Salâh. Riyad: Riâsetü İdareti’l-Buhûsi’l-İlmiyye ve’l-İftâ, 1423/2003.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil‘ârifîn. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmiʿi’s-sagîr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1391/1972.
• Müslim b. Haccâc Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 2 cilt. Mısır: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünen (Suyûtî ve Sindî haşiyeleriyle birlikte). 5 cilt. Beyrut: Dâru’l- Marife, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ. Nşr. Hasan Abdülmun’im Şelebî. 12 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. el-Mecmu’ şerhu’l-Mühezzeb. Nşr. Muhammed Necîb el-Mutîî. 23 cilt. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. Hulâsatu’l-ahkâm fî mü-himmâtü’s-süneni ve kavâidi’l- ahkâm. Nşr. Hüseyin İsmâil el-Cemel. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. 18 cilt. Kahire: Müessesetü Kurtuba, 1414/1994.
• San‘ânî İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm el-Mütevekkil-Alellâh İsmâîl. Sübülü’s-selâm şerhu Bulûğu’l-merâm. Nşr. Muhammed Subhî Hasen Hallâk. 8 cilt. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1421.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 31 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Sindî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Muhammed b. Abdilhâdî. Hâşiyetü’s-Sindî alâ Süneni’n-Nesâî (Sünen-i Nesâî ile birlikte). 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Sindî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Muhammed b. Abdilhâdî. Hâşiyetü’s-Sindî alâ Süneni İbn Mâce. Nşr. Halîl Me’mûn Şîha. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1416/1996.
• Sübkî, Mahmûd Muhammed Hattâb. el-Menhelü’l-ʿazbü’l-mevrûd. 10 cilt. Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabiyyi, 1394.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Ukûdu’z-zeberced fî i‘rabi’l-hadisi’n-nebevî. Nşr. Selmân el-Kuzât. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1414/1994.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Şerhu’s-Suyûtî alâ Süneni’n-Nesâî. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî. Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l-ahbâr. Nşr. Muhammed Subhî b. Hasan Hallâk. 16 cilt. Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1427.
• Şîrâzî, Cemâlüddîn İbrâhîm b. Alî. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî. Nşr. eş-Şeyh Zekeriyyâ Umeyrât. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1990.
• Şürünbülâlî, Ebü’l-İhlâs Hasen b. Ammâr b. Alî. Merâkı’l-felâh bi-İmdâdi’l-fettâh. Nşr. Ebû Abdurrahman Salah b. Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• Taberânî, Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-kebîr. Nşr. Hamdî Abdülmecîd es-Silefî. 25 cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1983.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Şerhu Müşkili’l-âsâr. Nşr. Şuayb el-Arnaût. 16 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tahtâvî, Ahmed b. Muhammed et-Tahtâvî. Hâşiye alâ Merâkı’l-felâh şerhi Nûri’l-îzâh. Nşr. Muhammed Abdülazîz el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd. el-Müsned. Nşr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. 4 cilt. Cîze: Dâru Hecr, 1400/1999.
• Tehânevî, Zafer Ahmed. İ’lâü’s-sünen. 22 cilt. Pakistan: İdâretü’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 1415.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh. el-Kâşif ʿan hakâʾiki’s-sünen (Hâşiyetü Mişkâti’l-Mesâbîh). Nşr. Abdülhamid Hindâvî. 13 cilt. Mekke-Riyad: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiu’l-kebîr. Nşr. Şuayb el-Arnaût-Abdullatîf Hirzullah. 6 cilt. Dımaşk: Dâru’r-Risâle el-Âlemiyye, 1430/2009.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl. Nşr. Ali Muhammed Muavvez vd. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1416/1990.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Telhîsü’l-Müstedrek (Müstedrek’le birlikte). Nşr. Mustafa Abdülkâdir Atâ. 5 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1422/2002.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Bahâdır. el-Bahrü’l-muhît fî usûli’l-fıkh. Nşr. Abdülkâdir Abdullah Halef el-Ânî. 6 cilt. Kuveyt: Dâru’s-Safve, 1413/1992.