The Composition Arts Related to Starting the Topic, Transition to the Main Topic and Conclusion in the ‘Ilm al-Balāgha

Year 2024, Volume: 10 Issue: 2, 523 - 541, 31.12.2024

Ahmet Gezek

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1511581

Abstract

In the ‘Ilm al-Balāgha, there are literary arts related to the beginning of the speech, the transition to the main topic and the conclusion. Ḥusn al-ibtidā and barāat al-istihlāl includes the introduction part of the speech; takhalluṣ and iqtidāb include transition from the introduction to the main topic; ḥusn al-intihā deals with the conclusion part. The position of these literary arts, which found a place in classical and modern rhetoric books, differed from one author to another even some authors did not consider these arts as part of ‘Ilm al-Balāgha. In this study, it is suggested that it would be more accurate to include these arts, which come under the title of ‘Ilm al- Badī‘ or poetry plagiarisms or as separate subheadings in rhetoric books, under the title of composition arts in the ‘Ilm al-Balāgha. Because the composition means that the beginning of a text or a speech, the transition to the subject and the conclusion are supposed to be in harmony with each other. In our research, we pointed out the connection of the relevant arts with today’s composition studies, as well as the fact that the most beautiful examples of them are in the Holy Qurān, and we tried to reveal the place and importance of these arts in the ‘Ilm al-Balāgha.

Keywords

Arabic Language and Rhetoric, ‘Ilm al- Badī‘, Composition Arts, Ḥusn al-İbtidā, Ḥusn al-İntihā

Belâgat İlminde Başlangıç, Ana Konuya Geçiş ve Sonuçla İlgili Kompozisyon Sanatları

Abstract

Belâgat ilminde sözün başlangıcıyla, konuya geçişle ve sonuç kısmıyla ilgili edebi sanatlar bulunmaktadır. Hüsn-i ibtidâ ve berâat-i istihlâl sözün giriş kısmını; tehallus ve iktidâb giriş kısmından ana konuya geçişi; hüsn-i intihâ ise sonuç kısmını konu edinmektedir. Klasik ve modern belâgat kitap-larında bulunan bu sanatların konumu bir müelliften diğerine farklılık gös-termiş, bazı müellifler bu sanatları belâgat ilminden saymamıştır. Bu çalış-mada, belâgat kitaplarında bedî‘ sanatları içinde şiir intihalleri konusunda veya müstakil alt başlıklar olarak yer alan bu sanatların, kompozisyon sa-natları başlığı altında yer almasının daha doğru olacağı önerilmiştir. Zira kompozisyon; bir metnin veya konuşmanın başlangıcının, konuya geçişinin ve sonuç kısmının birbiriyle ahenkli ve uyumlu olarak bir bütünlük içinde olması anlamına gelmektedir. Araştırmamızda, ilgili sanatların günümüz-deki kompozisyon çalışmalarıyla olan bağına, ayrıca en güzel örneklerinin Kur’ân-ı Kerîm’de olduğuna dikkat çekilmiş ve bu sanatların belâgat ilmin-deki yeri ve konumunun önemi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Arap Dili ve Belâgati, Bedî‘ İlmi, Kompozisyon Sanatları, Hüsn-i İbtidâ, Hüsn-i İntihâ

Thanks

Teşekkür ederim.

References

• Abbâs, Fadl Hasan. el-Belâga fünûnühâ ve efnânühâ: İlmü’l-beyân ve’l-bedî‘. Ürdün: Dâru’l-Furkân li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, 11. Basım, 2007.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Atîk, Abdülaziz. fi’l-Belâgati’l-‘Arabiyye: ‘İlmü’l-Bedî‘. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, ts.
• Bedî‛î, Yusuf. es-Subhu’l-Münbî ‛an haysiyyeti’l-Mütenebbî. 2 Cilt. İstanbul: el-Matbaatü’l-‛Âmire eş- Şerafiyye, 1891.
• Bulut, Ali. “Arap Edebiyatında Berâat-i İstihlâl Sanatı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/2 (2008), 77- 88.
• Bulut, Ali. Bedî‘ İlmi. İstanbul: İFAV, 1. Basım, 2016.
• Cârim, Alî - Emîn, Mustafa. el-Belâğatü’l-vâdiha: el-beyân el-me‘ânî el-bedî‘. Mısır: Dâru’l-Me‘ârif, ts.
• Cebr, Muhammed es-Seyyid. Dirâsât fî ‘ilmi’l-bedî‘. Kahire: Drîm li’t-Tibâ‘a, 4. Basım, 2007.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcü’l-lüğa ve sıhâhi’l-‘Arabiyye. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Demirbaş, Servet. “Berâat-i İstihlâl ve Hüsn-i İbtidâ Açısından Sûre Girişleri –Nisâ Sûresi Örneği–”. Kilitbahir Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21 (2022), 182-208.
• Düsûkî, Muhammed b. ‘Arafe. Hâşiyetü’d-düsûkî ‘alâ muhtasari’l-me‘ânî. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‛Asriyye, ts.
• Ebû Setît, eş-Şahhât Muhammed. Dirâsât menheciyye fî ’ilmi’l-bedî’. Mısır: Dâru Hafâcî li’t-Tibâ’ati ve’n-Neşr, 1994.
• Feyyûd, Besyûnî Abülfettâh. İlmu’l-Bedî’, Dirâse târîhiye ve fenniye li-usûli’l-belâga ve mesâili’l-bedî’. Kahire: Müessesetü’l-Muhtâr, 4. Basım, 2015.
• Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-me‛ânî ve‘l-beyân ve‘l-bedî‛. thk. Yûsuf es-Samîlî. Beyrut: el- Mektebetü’l-‛Asriyye, ts.
• Hatîb el-Kazvînî, Celâlüddîn. el-Îzâh fî ‛ulûmi’l-belâğa. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Hatîb el-Kazvînî, Celâlüddîn. Telhîsu’l-Miftâh. Pakistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 2010.
• İbn Ebü’l-İsba‛, Abdül‛azîm el-Mısrî. Tahrîrü’t-tahbîr fî sinâ‛ati’ş-şi‛ri ve’n-nesr ve beyâni i‛câzi’l-Kur‛ân. thk. Hafnî Muhammed Şeraf. B.A.E.: el-Meclisü’l-E‛lâ li’ş-Şüûni’l-İslâmiyye – Lecnetü İhyâi’t-Türâsi’l-İslâmî, ts.
• İbn Hicce el-Hamevî. Hizânetü’l-edeb ve ğâyetü’l-ereb. thk. ‛İsâm Şakyû. Beyrut: Dârü ve Mektebetü’l-Hilâl – Dârü’l-Bihâr, 2004.
• İbn Manzûr, Muhammed el-İfrîkî. Lisânü’l-‛Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 3. Basım, 1993.
• İbn Reşîk el-Kayrevânî, Ebû Ali. el-‛Umde fî mehâsini’ş-şi‛ri ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981.
• İbn Sîde, Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a‘zam. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn ‘Useymîn, Muhammed b. Sâlih. Şerhu Dürûsu’l-belâğa. thk. Muhammed b. Fellâh Mutayrî. Kuveyt: Mektebetü Ehli’l-Eser, 2004.
• İbnü’l-Esîr, Ziyâeddin. el-Meselü’s-sâir fî edebi’l-kâtibi ve’ş-şâ‛ir. thk. Ahmed Hûfî - Bedvî Tabâne. 4 Cilt. Kahire: Dâru Nahdati Mısr, ts.
• İbnü’l-Mu‛tez, Abdullah b. Muhammed el-Abbâsî. el-Bedî‛ fi’l-bedî‛. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1990.
• İmruülkays, Hunduc b. Hucr. Dîvânü İmriilkays. thk. Abdurrahmân el-Müstâvî. Beyrut: Dârü’l-Ma‛rife, 2. Basım, 2004.
• Matlûb, Ahmed - Basîr, Hasan. el-Belâğatü ve’t-tatbîk. Irak: Vizâratü’t-Ta‘lîmi’l-‘Âlî, 2. Basım, 1999.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa. ‛Ulûmü’l-belâğa -el-Beyân-el-Me‛ânî-el-Bedî‛. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‛ilmiyye, 1993.
• Meydânî, Abdurrahmân Hasen Habenneke. el-Belâgatü’l-‘Arabiyye: Üsüsühâ ve ‘ulûmühâ ve fünûnühâ. 2 Cilt. Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1996.
• Mustafa, İbrahim vd. el-Mu‘cemü’l-vesît. 2 Cilt. Mısır: Dâru’d-Da‘ve, ts.
• Mutçalı, Serdar. Arapça Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık, 2022.
• Sekkâkî, Ebû Ya‛kûb Yûsuf b. Ebî Bekr. Miftâhu’l-‛ulûm. thk. Na‛îm Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‛İlmiyye, 2. Basım, 1987.
• Şahin, Ebubekir Sıddık. “Şiirin Üç Güzeli: Hüsn-i Matla‘, Hüsn-i Tahallüs, Hüsn-i Makta‘”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 62/1 (2022), 666-685.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn. el-Mutavvel Şerhü telhîsi’l-miftâhi’l‘ulûm. thk. Abdülhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2013.
• Tîbî, Hüseyin b. Muhammed. et-Tibyân fî ‘İlmi’l-me‘ânî ve’l-bedî‘ ve’l-beyân. thk. Hâdî ‘Atiyye Matar el-Hilâlî. Beyrut: ‘Alemü’l-Kütüb - Mektebetü’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, 1987.
• Ûgânîcâ, Abdülkâdir. el-Müzhir fî ‘ilmi’l-bedî‘. Nijerya: Merkezü Kiûdâmîlûlâ, 2. Basım, 2021.
• ‘Umerî, İbn Abdilhak. Dürerü’l-ferâidi’l-müstahsene fî şerhi menzûmeti İbni’ş-Şihne. thk. Süleymân Hüseyn el-‘Umeyrât. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2018.
• Vatvât, Reşîdüddîn. Hadâiku’ş-sihr fî dekâiki’şi‘r. çev. İbrahim Emîn Şevâribî. Kahire: Matba‘atü Lecneti’t-Te’lîf ve’t-Terceme, 1945.
• Zebîdî, Muhammed Mürtezâ. Tâcü’l-‛arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Abdüssettâr Ahmed Ferrâc - Mustafa Hicâzî. 40 Cilt. Kuveyt: Daru’l-Hidaye, 1965.