Three Poets - One Resistance: Syrian Poets and Poetic Rebellion Against the French Occupation

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 29 - 72, 30.06.2025

Süleyman Can

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1649791

Abstract

This study delves into the ways in which Khayr al-Din al-Zirikli, Khalil Mardam Bey and Badawi al-Jabal, poets living in French-occupied Syria between 1920 and 1946, employed their literature as a tool of resistance. The work evaluates the poets' oeuvres from a historical, social, and literary pers-pective. The research analyzes how poetry transformed into a political and cultural weapon in the anti-colonial struggle, synthesizing classical Arabic poetic forms with modern themes of resistance and assessing the role of the-se texts in fostering national consciousness. The article explores the process by which poetry became the voice of the people in the context of the politi-cal fragmentation, cultural assimilation, and social traumas brought about by the French occupation of Syria. The works of the three poets employ tra-ditional Arabic poetic techniques, such as the ʿarūḍ meter, and are enriched with literary devices like metaphor, allusion, and imagery. Methodologi-cally, the study combines thematic analysis of the poems with an examina-tion of the reciprocal relationship between historical events and literary production. Al-Zirikli’s poem “Al-Fajiʿa” (The Catastrophe) conveys the de-vastation of the Battle of Maysalun and the impact of the occupation on symbolic spaces, contrasting the helplessness of the people with their will to resist. Mardam Bey’s ”Yawm al-Faza’ al-Akbar” (The Day of Great Horror) depicts concrete traumas such as the bombing of Damascus, emphasizing interfaith solidarity and collective memory. Al-Jabal’s “Inni la-Ashmatu bi'l-Jabbar” (I Mock the Tyrant) constructs an anti-imperialist discourse through imagery of historical heroism, merging the desire for vengeance with a uni-versal call for justice. This study aims to demonstrate that these poems not only represent a local form of resistance but also embody the literary repre-sentation of universal human values such as justice, freedom, and dignity. It examines how these poets introduce a new perspective on Arab identity and challenge colonialism by blending classical poetic forms with contemporary themes. Ultimately, the research highlights the political power of poetry and its role in shaping Syria's national identity.

Keywords

Arabic Language , Syrian Resistance Poetry , French Occupation , Khayr al-Din al-Zirikli , Khalil Mardam Bey , Badawi al-Jabal

Üç Şair - Tek Direniş: Suriyeli Şairler ve Fransız İşgali’ne Karşı Şiirsel Başkaldırı

Abstract

Bu araştırma, 1920-1946 yılları arasında Fransız işgali altındaki Suri-ye’de yaşayan Hayrüddîn ez-Ziriklî, Halîl Merdem Bek ve Bedevî el-Cebel isimli şairlerin edebiyatlarını bir direniş aracı olarak nasıl kullandıklarını incelemektedir. Çalışma, şairlerin eserlerini tarihsel, toplumsal ve edebî bir perspektiften değerlendirmektedir. Araştırma, şiirlerin sömürge karşıtı mü-cadelede nasıl politik ve kültürel bir silaha dönüştüğünü, klasik Arap şiir formları ile modern direniş temalarının sentezini ve bu metinlerin ulusal bilinçlenmedeki rolünü analiz etmektedir. Makalede, Fransız işgalinin Suri-ye’de yarattığı siyasi parçalanma, kültürel asimile ve toplumsal travmalar bağlamında, şiirin halkın sesi haline geliş süreci ele alınmıştır. Üç şairin eser-leri, arûz vezni gibi geleneksel Arap şiir teknikleriyle işlenmiş olup mecaz, kinaye ve tasvir gibi edebî sanatlarla zenginleştirilmiştir. Yöntem olarak, şiirlerin tematik analiziyle birlikte tarihsel olaylarla edebî üretim arasındaki karşılıklı ilişki incelenmiştir. Ziriklî’nin el-Fâci’a (Felaket) adlı şiiri, Meyselun Savaşı’nın yıkımını ve işgalin sembolik mekânlar üzerindeki etkisini, halkın çaresizliği ile direniş iradesini karşıtlıklarla aktarır. Merdem Bek’in Yevmü’l-Feze‘i’l-Ekber (Büyük Dehşet Günü) adlı eseri, Dimaşk’ın bombalanması gibi somut travmaları tasvir ederken dinler arası dayanışma ve kolektif hafıza temalarını vurgular. Cebel’in İnnî le-Eşmetü bi’l-Cebbâr (Zalimle Alay Ediyo-rum) şiiri ise tarihsel kahramanlık imgeleri üzerinden emperyalizm karşıtı bir söylem inşa eder ve intikam arzusunu evrensel adalet talebiyle birleştirir. Bu çalışma, şiirlerin yerel bir direnişin ifadesi olmasının yanında adalet, öz-gürlük ve onur gibi evrensel insani değerlerin edebî temsili olduğunu ortaya koymayı amaçlamaktadır. Arap kimliğine yeni bir bakış açısı getiren ve sö-mürgeciliğe karşı çıkan, klasik şiir formlarını günümüz temalarıyla birleşti-ren şiirleri incelemektedir. Bu şiirlerin siyaset üzerindeki gücünü ve Suri-ye'nin ulusal kimliğini nasıl şekillendirdiğini göstermektedir.

Keywords

Arap Dili , Suriye Direniş Şiiri , Fransız İşgali , Hayrüddîn ez-Ziriklî , Halîl Merdem Bek , Bedevî el-Cebel

References

• Abdullah, Ö. Faruk. Suriye Dosyası. çev. Hasan Basri. İstanbul: Akabe Ya-yınları, 1992.
• ‘Abdulmünşâvî, İsmâ‘îl. “Cemâliyyâtü’n-nesîci’l-fennî fî şi‘ri Bedevî el-Cebel”. Mecelletü’d-dirâsâti’l-İslâmiyyeti ve’l-‘Arabiyye 1/3 (2019), 85-146.
• Aksan, Doğan. Cumhuriyet Döneminden Bugüne Örneklerle Şiir Çözümlemeleri. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2011.
• ‘Alâvine, Ahmed. Hayruddîn ez-Ziriklî, el-muerrih el-edîb eş-şâʿir sâhibü kitâbi’l-Aʿlâm. Dimaşk: Dâru’l-kalem, 2002.
• Arı, Tayyar. Geçmişten Günümüze Orta Doğu Savaş Siyaset ve Diplomasi. 2 Cilt. Bursa: Alfa Akademi Basım, 2017.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Alkım Yayınları, 2010.
• Baktıaya, Adil. Osmanlı Suriyesi’nde Arapçılığın Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Can, Süleyman. Suriye’de Bir Türk Şair Halîl Merdem Bek Hayatı, Eserleri ve Şiirlerinin Yapısal/Tematik İncelemesi. Ankara: Sonçağ Yayıncılık, 2022.
• Cebel, Bedevî. Dîvânü Bedevî el-Cebel. Beyrut: Dâru’l-‘Avde, ts.
• Cebûrî, Kâmil Selmân. Mu‘cemü’l-üdebâ’ mine’l-‘asri’l-câhiliyyi hattâ seneti 2002. 7 Cilt Cilt. Beyrut: Dâru’l- kütübi’l- ‘ilmiyye, 2007.
• Dehhân, Sâmî. “Ârâ’ve enbâ’–el-üstâẕu’r-reîs Ḫalȋl Merdem Bek”. Mecelle-tu’l-Mecma‘i’l-‘İlmiyyi’l-‘Arabî, 4-34.
• Derviş, Abdullah. Dirâsât fi’l-‘arûz ve’l-kâfiye. Mekke: Mektebetü’t-Tâlibi’l-Câmi‘î, 1986.
• Erciyes, Erdem. Ortadoğu Denkleminde Türkiye Suriye İlişkileri. İstanbul: Kül-tür Yayınları, 2004.
• Eşter, ‘Abdulkerim. “er-Ru’yâ el-fikriyye ve’l-fenniyye fî şi‘ri Bedevî el-Cebel”. Mecelletü mecma‘i’l- luğati’l-‘Arabiyye 82/3 (Eylül 1971), 447-464.
• Fromkin, David. Barışa Son Veren Barış Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922. çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: Epsilon Yayıncılık, 1993.
• Grainger, John D. Suriye İç Savaşı 1918-1920. çev. Özer Bostanoğlu. İstanbul: Tarih Kuram Yayınları, 2013.
• Hafâcî, Muhammed b. Abdilmün‘im b. Hafâcî b. Süleymân. Şâʿirü’ş-Şam Ḫalîl Merdem. Beyrut: Dâru’l-Cîyl, 1992.
• Halidi, Mustafa. Misyonerler Eğitim ve Siyaset. İstanbul: Araştırma Yayınları, 1991.
• Hitti, Philip K. Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: Mar-mara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2011.
• Hut, Davut. “Osmanlı Arap Vilayetleri, Arabizm ve Arap Milliyetçiliği”. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 1/0 (Ekim 2016), 105-150.
• Keyyâlî, Sâmî. el-Edebü’l-Arabiyyüʼl-mu‘âsır fî Sûriye 1850-1950. Kahire: Dâruʼl-Maʻârif, 1998.
• Kırbıyık, Kasım. “Ziriklî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/459-460. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Landau, Jacob M. Modern Arap Edebiyatı Tarihi: 20.Yüzyıl. çev. Bedrettin Aytaç. Ankara: Gündoğan Yayınları, 2006.
• Lewis, Bernard. Ortadoğu, İki Bin Yıllık Ortadoğu Tarihi. çev. Selen Y. Kölay. Ankara: Arkadaş Yayınları, 2006.
• Merdem Bek, Halîl. Cemheretü’l-muġannîn. Dimaşk: Matbû‘âtü’l-Mecma‘i’l-‘İlmiyyi’l-‘Arabî, 1961.
• Merdem Bek, Halîl. Dîvânü Ḫalîl Merdem Bek. Beyrut: Dâru Sadr, 1975.
• Merdem Bek, Halîl. Kitâbü’l-A‘râbiyyât. Dimaşk: el-Matba‘atü’l-Hâşimiyye, 1966.
• Nassâr, Aziz. Bedevî el-Cebel zâkirâtü’l-ümmeti ve’l-vatan. Dimaşk: Vezâra-tü’s-Sekâfe, 2013.
• Okur, Mehmet Akif. “Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası”. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 0/48 (2009), 137-156.
• Sultan, Ali. Tarihu Suriye 1918-1920: Hükmü Faysal bin el-Hüseyin. Dimaşk: Dâru Talas, 1986.
• Şenel, Şennur - Sayhood, Asra. “1920 Telafer Ayaklanması”. Fırat Üniversi-tesi Orta Doğu Araştırmaları Dergisi 6/1 (Ocak 2008), 157-169.
• Tavakkalna, M. Said. Tarihte Fransız Emperyalizmine Karşı Arap Nasyonalizmi General de Gaulle’un İddialarına Cevap. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1945.
• Tebrîzî, Hatîb. el-Kâfî fi’l-ʿarûż ve’l-ḳavâfî. Kahire: Mektebetü’l-Hâticî, 1994.
• Uğur, Mücteba. “el-A‘lâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/335. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. Dîvanü’z-Ziriklî el-A‘mâlü’ş- şi‘riyyetü’l-kâmile. Beyrut: Müessese-tü’r-Risâle, 2001.