Varlıkların Devamına Yönelik Güzellik Argümanı: Tanrı, Güzellik ve Devamlılık İlişkisi

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 611 - 638, 30.06.2025

Ali Yıldırım

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1656752

Abstract

Tanrı, insanı yarattığında ona, kendisini kavramaya bir yol bulması ba-kımından güzele olan ilgiyi ve sevgiyi de vermiştir. İnsan bu sayede, öncelik-le çevresinde gördüğü somut varlıkların estetik yapılarına dair kanaatler geliştirebilmekte akabinde birtakım estetik yargılarda bulunabilmektedir. Bu yargılar, insanın tercihlerini belirlemede ve çevresini düzene sokmada ona rehberlik etmektedir. Doğal olarak yaratılışın kaynağı olan güzellik, aynı zamanda hayatın devamlılığını da sağlayan bir unsurdur. Bununla birlikte insan, varlıklarda gördüğü nesnel ya da fiziksel güzellikle yetinmeyerek on-lardaki erdemleri ve hikmetleri de gözlemledikçe güzelliğin diğer boyutları-na ulaşır ve son olarak ilâhî güzelliğe ulaşıncaya kadar arayışını sürdürür. Tanrı yaratılışın gayesinin ve ondaki hikmetlerin açığa çıkması amacıyla kainattaki güzelliği ve güzellikleri dikkat celbeden, arzulanan ve korunan olarak takdir etmiş, onların güzelliklerini de devamlılıklarına vesile kılmıştır. Bu da hem evrendeki düzenin devamını sağlamış hem de insan neslinin dünya hayatını devam ettirebilmesine olanak tanımıştır. Bu makalede Tan-rı’nın varlığının delillerinden biri olarak güzellik kanıtına kısmen değinilmiş olmakla birlikte temelde varlıkların güzelliklerinin, onların devamlılıklarını sağlamaya olan katkılarına odaklanılmıştır. Bu bakımdan literatürde yer bulmadığı anlaşılan güzellik-devamlılık ilişkisi, ilk kez tarafımızdan makale-nin sonunda bir argüman formunda takdim edilmiştir. Argüman ortaya konmadan önce giriş bölümünde güzel kavramının felsefi analizi yapılmış, sonra da felsefe tarihinde Tanrı güzellik ilişkisine yönelik ön plana çıkan görüşlerden bazıları irdelenmiştir. Din felsefesinin temel konularından biri olarak güzellik kanıtı konusuna kısmen değinildikten sonra da varlıkların devamına yönelik güzellik argümanını açığa çıkaran delillere yer verilerek argümanın basamakları açığa çıkarılmaya çalışılmıştır.

Keywords

Din Felsefesi , Tanrı , Sıfatlar , Yaratılış , Güzellik , Devamlılık

Supporting Institution

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Thanks

Sayın editör ve dergi kurullarına işlerinde kolaylıklar diliyorum.

The Beauty Argument for the Continuity of Beings: The Relationship between God, Beauty and Continuity

Abstract

When God created man, He also gave him the interest and love of bea-uty in order to find a way to understand himself. Through this, man can first develop opinions about the aesthetic structures of the concrete beings he sees around him and then make some aesthetic judgments. These judg-ments guide him in determining his preferences and organizing his envi-ronment. Naturally, beauty, which is the source of creation, is also an ele-ment that ensures the continuity of life. However, man is not content with the objective or physical beauty he sees in beings and as he observes the vir-tues and wisdom in them, he reaches other dimensions of beauty and finally continues his search until he reaches divine beauty. In order for the purpose of creation and the wisdom in it to be revealed, God has appreciated the beauty and beauties in the universe as attracting attention, desired and pro-tected, and has made their beauties a means for their continuity. This has both ensured the continuation of the order in the universe and allowed the human race to continue their life on earth. In this article, the argument of beauty has been partially addressed as one of the proofs of God's existence, but the focus has been on the contributions of the beauty of beings to their continuity. In this respect, the relationship between beauty and continuity, which has not been found in the literature, has been presented by us for the first time in the form of an argument at the end of the article. Before the ar-gument is presented, a philosophical analysis of the concept of beauty has been made in the introduction, and then some of the prominent views on the relationship between God and beauty in the history of philosophy have been examined. After partially addressing the issue of the argument of bea-uty as one of the basic issues of the philosophy of religion, the steps of the argument have been tried to be revealed by giving evidence that reveals the argument of beauty for the continuation of beings.

Keywords

Philosophy of Religion , God , Attributes , Creation , Beauty , Continuity

References

• Aquinas, Thomas. Summa Theologica. CT, Orange: Samizdat Express, 2018.
• Aurelius, Marcus. Kendime Düşünceler. Çev. Ayşe Çevik. İstanbul: Kapra Yayıncılık, 2023.
• Aydın, Hasan. “Platon’un Symposion’unda Aşk, Üreme, Yaratım, Güzellik ve Ölümsüzlük İlişkisi”. Felsefe Dünyası 67 (2018/Yaz): 33-54.
• Aydın, İbrahim Hakkı. “Kenz-i Mahfî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo-pedisi. 25/258-259. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Ayvazoğlu, Beşir. “İlmü’l-Cemâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/146-18. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Cihan, Ahmet Kâmil. “İbn Sînâ’da Güzel Kavramı”. Felsefe Dünyası 48 (2008/2): 27-41.
• Epiktetos. Düşünceler ve Sohbetler. Çev. Burhan Toprak. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2000.
• Fârâbî. es-Siyâsetü'l-Medeniyye. Çev. Mehmet. S. Aydın vd. İstanbul: Büyü-yen Ay Yayınları, 2012.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn IV. Çev. Ahmet Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 2002.
• Gregory of Nyssa. On Virginity, The Fathers of the Church. Çev. V. W. Calla-han. C.58. Washington: The Catholic University of America Press, 1967.
• Hafız, Muharrem. Platon Felsefesinde Khora. İstanbul: Dört Mevsim Kitap, 2019.
• Hartshorne, Charles. “Tanrı ve Güzel”. Çev. Mevlüt Uyanık. Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları 1/2 (1999/2): 129-140.
• Işık, Aydın. Din ve Estetik. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2013.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlak. Çev. Abdulkadir Şener vd. İstanbul: Büyü-yen Ay Yayınları, 2017.
• İbn Sînâ. Kitâbıı’n-Necât. Nşr. Macit Fahri. Beyrut, 1985.
• İbn Sînâ. Kitâbu’ş-Şifâ, İlahiyat, Metafizik II. Çev. Ekrem Demirli & Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
• İbn Sînâ. Metafizik II. Çev. Ekrem Demirli & Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2005.
• Keçeli, Yasin vd. “Güzellik Hakkında Konuşurken Aynı Şeyi Düşünüyor muyuz?” Türk Dili Araştırmaları Yıllığı- Belleten 72 (2021-Aralık): 301-320.
• Koç, Turan. İslam Estetiği. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• Mevlânâ Celaleddin. Mevlânâ’nın Rubaileri. Çev. M. Nuri Gençosman. İstan-bul: Milli Eğitim Basımevi: 1974.
• Mutluel, Osman. “Kur’an’da Güzellik Kavramının Ontolojik Temellendir-mesi”. Hece Sanat Özel Sayısı 42 (2021): 1415-1426.
• Platon. Phaidros. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2017.
• Platon. Şölen. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Platon. Timaios. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Plotinos. Enneadlar. Çev. Zeki Özcan. Ankara: Fol Kitap, 2023.
• Reçber, Mehmet Sait. “Plotinos: Tanrı’nın Birliği ve Basitliği Üzerine”. Anka-ra Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1(2010): 59-78.
• Sanur, Rıdvan. “Kur’an’ın Güzellik Mefhumuna Dair Kavramsal Bir İnce-leme”. Balıkesir İlahiyat Dergisi 17 (Haziran 2023): 139-188.
• Sherry, Patrick. “Beauty”. A Companion to Philosophy of Religion. Ed. Charles Talliaferro vd. UK: Wiley-Blackwell, 2010.
• Şahin, Naim. “Gazzâlî’de Bir Değer Olarak Estetik (Güzellik)”. Uluslararası Modern Çağ ve Gazzâlî Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Isparta, 2014): 163-180.
• Şimşek, İsmail. “Tanrı’nın Varlığının Delili Olarak Güzellik Kanıtı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/10 (2014/2): 67-84.
• Taşkent, Ayşe. “İslam Felsefesinde Estetik: Güzelin Ontolojik, Kozmolojik, Psikolojik ve Mantıkî Bağlamda Değerlendirilmesi”. Din ve Hayat: İstan-bul Müftülüğü Dergisi 14 (2011): 28-32.
• Tekel, Ayşe. “Estetik Yargı ve Estetik Yargıyı Etkileyen Faktörler”. Sanat ve Tasarım Dergisi 16 (2015 Aralık): 149- 157.
• Türkben, Yaşar. İbn Sînâ ve Thomas Aquinas’ta Kötülük Problemi. Ankara: Elis Yayınları, 2012.
• Weil, Simon. Gravity and Grace. London: Routledge & Kegan Paul, 1952.
• Weil, Simon. On Science, Necessity and the Love of God. London: Oxford Uni-versity Press, 1968.
• Yasa, Metin. “Güzellik Kanıtı ve Taşıdığı Felsefi Değer”. Ekev Akademi Der-gisi 18 (2004-Kış): 1-16.
• Yasa, Metin. Estetik-Etik İlişkisi. Ankara: Elis Yayınları, 2014.