BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİ İLE SU VE KANALİZASYON İDARELERİNİN STRATEJİK PLANLARINDA DENİZ KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ GÖREVİNE YÖNELİK BİR DEĞERLENDİRME

Year 2025, Volume: 5 Issue: 2, 147 - 162, 28.10.2025

Orhan Veli Alıcı

Abstract

Kentsel yaşamdan kaynaklanan deniz kirliliği özellikle büyükşehir belediyelerinde artan nüfusla beraber önemini ve tesirini giderek artırmıştır. Sanayileşme ve teknolojik gelişmelerle birlikte çeşitlenen ve artan tüketim de çevrenin giderek kirlenmesine yol açmaktadır. Bu bağlamda denize kıyısı olan büyükşehir belediyelerinde sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşamanın bir gereği olarak denizlerin temizliği noktasında katı atık ve atık su anlamında belediyelerin önemli görevleri bulunmaktadır. Bu çalışmada söz konusu deniz kirliliğinin önlenmesinde nüfus ve sanayi noktasında ön plana çıkan ve denize kıyısı olan büyükşehir belediyeleri ile su ve kanalizasyon idarelerinin stratejik planlarında deniz temizliğine yönelik stratejik amaç ve hedefleri mevzuat özelinde ele alınması amaçlanmıştır. Çalışmada büyükşehir belediyeleri ile su ve kanalizasyon idarelerinin stratejik dokümanlarında deniz temizliğinin sağlanmasına/deniz kirliliğinin önlenmesine yönelik ciddi amaç ve hedeflerin yer almadığı, kullanılan performans göstergelerinin de yeterli olmadığı görülmüştür. Tespit edilen bulgulardan hareketle sağlıklı ve dengeli bir çevrenin asli unsuru olan denizlerin ve dolayısıyla da ekosistemin korunması adına çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Büyükşehir Belediyeleri , Su ve Kanalizasyon İdareleri , Deniz Kirliliği , Deniz Temizliği , Stratejik Plan.

A Assessment on the Duty of the Metropolitan Municipalities and Water and Sewerage Administrations in Preventing Marine Pollution within Their Strategic Plans

Abstract

Marine pollution arising from urban life has gained increasing significance and impact in metropolitan municipalities, particularly in parallel with population growth. Alongside industrialization and technological advancements, the diversification and growth of consumption have further contributed to environmental degradation. In this context, metropolitan municipalities with coastal borders bear significant responsibilities, particularly regarding solid waste and wastewater management, in ensuring clean seas as an essential component of living in a healthy and balanced environment. This study aims to examine, within the framework of relevant legislation, the strategic objectives and targets related to marine cleanliness in the strategic plans of metropolitan municipalities with coastlines, as well as those of their affiliated water and sewerage authorities, which are characterized by high population density and industrial activity. The findings reveal that the strategic documents of these metropolitan municipalities and water and sewerage administrations contain neither substantial objectives nor robust targets for maintaining marine cleanliness or preventing marine pollution, and that the performance indicators employed are inadequate. Based on these findings, the study proposes a range of recommendations aimed at protecting the seas, a vital component of a healthy and balanced environment, and the broader ecosystem by extension.

Keywords

Metropolitan Municipalities , Water and Sewerage Administrations , Marine Pollution , Marine Cleaning , Strategic Plan.

References

• Adana Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.adana.bel.tr/tr/stratejik-plan
• Adana Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.adana-aski.gov.tr/images/stratejikplan.pdf
• Alıcı, O. V. (2025). İdari Yargı Kararlarında Gemi Kaynaklı Deniz Kirliliği Yaptırımlarına Dair Bir Değerlendirme. International Journal of Management and Administration, 9(18), 331-341. https://doi.org/10.29064/ijma.1769597
• Alpay, C. G. (2015), Büyükşehir belediyeleri deniz kirliliği önleme çalışmaları ve öneriler. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.antalya.bel.tr/Kurumsal/stratejik-plan
• Antalya Su ve Atıksu İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.asat.gov.tr/tr/1/stratejik-plan
• Aydın Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://aydin.bel.tr/mobil/detail/4369/stratejik-plan
• Aydın Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.aydinaski.gov.tr/index.php/stratejik-plan/
• Balıkesir Büyükşehir Belediyesi. (2025), Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://balikesir.bel.tr/stratejik-plan
• Balıkesir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.balsu.gov.tr/index.php?stratejik_plan=0
• Bursa Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.bursa.bel.tr/yayinlar_pdf_viewer?id=2865
• Bursa Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.buski.gov.tr/rapor-ve-kararlar/stratejik-planlar
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 23 Ocak 2023 tarih ve 2023/4 sayılı Genelgesi
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Atık Kabul Tesisi Bulunan Kıyı Tesisleri. Erişim adresi chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/icerikler/aktaagweb-20200603131615.pdf
• Demir, İ. (2014). Milletlerarası deniz kirliliği sorumluluk ve tazminat rejimi içinde Türkiye’nin yeri. Ankara Barosu Dergisi(4), 121-152.
• Hatay Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://hatay.bel.tr/raporlar
• Hatay Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.hatsu.gov.tr/index.php?sayfa=stratejik_plan
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/Sk2fw+ibb_sp_25-29.pdf
• İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://iski.istanbul/kurumsal/stratejik-yonetim/stratejik-plan/
• İzmir Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.izmir.bel.tr/tr/StratejikPlanlar/123/44 İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.izsu.gov.tr/tr/Dokumanlar/Liste/13?AspxAutoDetectCookieSupport=1
• Küçük, Y. K., & Topçu, A. (2012). Deniz taşımacılığından kaynaklanan kirlilik. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 75-80. https://doi.org/10.1501/Csaum_0000000067
• Kocaeli Büyükşehir Belediyesi. (2025), Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.kocaeli.bel.tr/stratejik-planlar.html
• Kocaeli Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.isu.gov.tr/icerik/detay.aspx?Id=498
• Köseoğlu, B., Töz, A. C. & Şakar, C. (2016). Deniz atıklarının değerlendirilmesi ve geri dönüşümü: İSTAÇ örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 8, 153-177. https://doi.org/10.18613/deudfd.77815
• Kuyucu, A. S. (2024). Gemi kaynaklı deniz kirlenmesine hukuki bakış. Aquatic Research, 7(1), 30-38. https://doi.org/10.3153/AR24004
• Mersin Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.mersin.bel.tr/dokumanlar/mbb-stratejik-plan
• Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.meski.gov.tr/pages/MevzuatBelge.xhtml?mevzuatBelgeId=1
• Muğla Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.mugla.bel.tr/sayfa/stratejik-planlar/
• Muğla Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.muski.gov.tr/stratejik-plan
• Ordu Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://ordu.bel.tr/sayfa/stratejik-planlar
• Ordu Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.oski.gov.tr/icerik/detay.aspx?Id=153
• Özdemir, Ü. (2012). Türkiye’de gemilerden kaynaklı deniz kirliliğinin incelenmesi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 373-384.
• Özden, S. (2013). Uzman görüşlerine göre Çanakkale’de deniz kirliliği ve kirliliğin sebepleri. Turkish Journal of Scientific Reviews, (1), 74-76.
• Sakarya Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.sakarya.bel.tr/tr/StratejikPlanlama
• Sakarya Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2022). Stratejik Plan (2022-2026). Erişim adresi https://www.sakarya-saski.gov.tr/icerik/1314
• Samsun Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://samsun.bel.tr/icerik/stratejik-planlar
• Samsun Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.saski.gov.tr/media/gallery//0454cde7-41f9-4f90-82dd-c9b8c2bae7ea.pdf
• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği. (2004). T.C. Resmi Gazete (25687, 31 Aralık 2004)
• Tekirdağ Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.tekirdag.bel.tr/stratejik_plan
• Tekirdağ Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.teski.gov.tr/icerik/detay.aspx?Id=385
• Trabzon Büyükşehir Belediyesi. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.trabzon.bel.tr/StratejikPlan/Planlar
• Trabzon İçmesuyu ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü. (2025). Stratejik Plan (2025-2029). Erişim adresi https://www.tiski.gov.tr/icerik/detay.aspx?Id=6124
• Vişne, A. & Bat, L. (2015). Evaluation of marine litter on the marine strategy framework directive and current status in the Black Sea. Journal of Aquaculture Engineering and Fisheries Research, 1(3), 104-115. https://doi.org/10.3153/JAEFR15011
• 618 sayılı Limanlar Kanunu. (1925). T.C. Resmi Gazete (95, 20 Nisan 1925)
• 2560 sayılı İstanbul Su Ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun. (1981).
• T.C. Resmi Gazete (17523, 23 Kasım 1981)
• 2692 sayılı Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu. ((1982). T.C. Resmi Gazete (17753, 13 Temmuz 1982)
• 2872 sayılı Çevre Kanunu. (1983).
• T.C. Resmi Gazete (18132, 11 Ağustos 1983) 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu. (2004).
• T.C. Resmi Gazete (25531, 23 Temmuz 2004)
• 5312 sayılı Deniz Çevresinin Petrol Ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Acil Durumlarda Müdahale Ve Zararların Tazmini Esaslarına Dair Kanun. (2005).
• T.C. Resmi Gazete (25752, 11 Mart 2005)