Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Medya Kullanım Durumları

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 505 - 535, 30.11.2025

Ebru Belen , Mustafa İçen

Abstract

Dijital ortamların sunduğu fırsatlar kadar barındırdığı risklerin de artması, öğrencilerin sosyal medya kullanım biçimlerini çok boyutlu olarak incelemeyi gerekli kılmaktadır. Bu çalışma, ortaokul öğrencilerinin sosyal medya kullanım pratiklerini ve sosyal medyanın akademik, sosyal, psikolojik ve davranışsal etkilerine ilişkin algılarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu, 20 ortaokul öğrencisi (7. ve 8. sınıf) oluşturmaktadır. Fenomenolojik desenle yürütülen nitel araştırmada veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve içerik analiziyle çözümlenmiştir. Analiz sonucunda dokuz ana tema belirlenmiştir: sosyal medya kullanım amaçları, olumlu etkiler, olumsuz etkiler, aile ilişkileri, akran etkileşimleri, akademik sorumluluklar, psikolojik iyi oluş, mahremiyet ve güvenlik, sosyal medyasız yaşam algısı. Bulgular, öğrencilerin sosyal medyayı ağırlıklı olarak eğlence, bilgi edinme, iletişim kurma ve içerik paylaşma amaçlarıyla kullandıklarını göstermektedir. Öğrenciler, sosyal medyanın ders çalışmalarına destek olduğunu, sosyal becerilerini geliştirdiğini ve yaratıcılıklarını artırdığını ifade etmiştir. Öte yandan dikkat dağınıklığı, zaman yönetimi sorunları, uyku düzensizliği, bağımlılık eğilimleri ve siber zorbalığa maruz kalma gibi olumsuz etkiler de rapor edilmiştir. Ayrıca sosyal medyanın aile içi iletişimi zayıflatabildiği ve öğrencilerin mahremiyet güvenliğine yönelik kaygılar taşıdığı görülmüştür. Genel olarak çalışma, sosyal medyanın ortaokul öğrencilerinin yaşamında hem önemli fırsatlar hem de kayda değer riskler barındırdığını göstermektedir. Bulgular, öğrencilerin medya okuryazarlığı, dijital öz-düzenleme ve çevrimiçi güvenlik farkındalıklarının güçlendirilmesi gerektiğine işaret etmektedir. Ailelerin kısıtlayıcı değil rehberlik edici yaklaşımlar benimsemesi; öğretmenlerin ise sosyal medyanın yapıcı ve etik kullanımını destekleyen etkinliklere derslerinde yer vermesi önerilmektedir.

Keywords

Sosyal medya , sosyal medya kullanımı , ortaokul öğrencileri

Ethical Statement

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması gerektiği belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerin hiçbiri gerçekleştirilmemiştir.

Project Number

008009

Social Media Usage Status of Secondary School Students

Abstract

Understanding how young students engage with digital platforms is essential for addressing both the opportunities and risks embedded in online environments. This study examines lower secondary school students’ social media practices and their perceptions of its academic, social, psychological, and behavioural effects. The study group consisted of 20 seventh- and eighth-grade students. Using a qualitative phenomenological design, data were collected through a semi-structured interview form developed by the researchers and analysed through content analysis. The analysis yielded nine overarching themes: purposes of social media use, positive effects, negative effects, impacts on family relationships, peer interactions, academic responsibilities, psychological well-being, privacy and security concerns, and life without social media. The findings indicate that students primarily used social media for entertainment, information seeking, communication, and sharing content. Positive experiences included academic support, development of social skills, and enhanced creativity. However, students also reported negative outcomes related to distraction, disrupted time management, sleep problems, addictive tendencies, and exposure to cyberbullying. Social media was further found to influence family communication patterns, emotional well-being, and students’ perceptions of safety online. Overall, the study demonstrates that social media exerts a multifaceted influence on middle school students, providing both meaningful opportunities and notable risks. The findings underscore the need to strengthen students’ media literacy, promote digital self-regulation skills, and increase awareness of online privacy and safety. It is recommended that families adopt supportive rather than restrictive approaches to digital guidance, and that educators incorporate structured classroom activities highlighting constructive, ethical, and prosocial dimensions of social media use.

Keywords

Social media , social media use , secondary school students

Ethical Statement

In this study, all the rules specified to be followed within the scope of “Higher Education Institutions Scientific Research and Publication Ethics Directive” were complied with. None of the actions specified under the heading “Actions Contrary to Scientific Research and Publication Ethics”, which is the second part of the directive, have been taken.

Project Number

008009

References

• Alabdulkareem, A. (2021). Exploring the impact of social media on students’ academic performance: A case study. Education and Information Technologies, 26(5), 6407-6425. https://doi.org/10.1007/s10639-021-10591-2
• Alican, C., & Saban, A. (2013). Ortaokul ve lisede öğrenim gören öğrencilerin sosyal medya kullanımına ilişkin tutumları: Ürgüp örneği [Secondary and high school students’ attitudes in terms of social media usage: Ürgüp sampling]. Erciyes University Social Sciences Institute Journal, 1(35), 1-14.
• Al-Qaysi, N., Mohamad-Nordin, N., & Al-Emran, M. (2020). A systematic review of social media acceptance from the perspective of educational and information systems theories and models. Journal of Educational Computing, 57(8), 2085-2109. https://doi.org/10.1177/073563311881787
• Alter, A. (2017). Irresistible: The rise of addictive technology and the business of keeping us hooked. Penguin Press.
• Appel, H., Gerlach, A. L., & Crusius, J. (2016). The interplay between Facebook use, social comparison, envy, and depression. Current Opinion in Psychology, 9, 44-49. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.10.006
• Aydın, M., & Çelik, T. (2016, April 28-30). Öğrencilerin gözünden sosyal medyanın yarar ve riskleri üzerine bir inceleme [An investigation into the benefits and risks of social media from the perspective of students]. In USBES V International Symposium on Social Studies (pp. 743-754). Pamukkale University.
• Azizi, S. M., Soroush, A., & Khatony, A. (2019). The relationship between social networking addiction and academic performance in Iranian students of medical sciences: a cross sectional study, BMC Psychology, 7(28), 1-8. https://doi.org/10.1186/s40359-019-0305-0
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? [Qualitative research process: How to conduct qualitative research?]. Ahi Evran University Journal of Social Sciences Institute, 5(2), 368-388.
• Baştürk Akca, E., Sayımer, İ., Balaban Salı, J., & Başak, B. E. (2014). Okulda siber zorbalığın nedenleri, türleri ve medya okuryazarlığı eğitiminin önleyici çalışmalardaki yeri [Causes and types of cyberbullying in schools and the role of media literacy education in preventive efforts]. Electronic Journal of Professional Development and Research (EJOIR), 2(2), 17-30.
• Bayzan, Ş., Yıldırım, Ö., Karakuş Yılmaz, T., Kurşun, E., Turgut, Y. E., & Aslan, A. (2023). Türkiye’deki çocukların internet kullanım alışkanlıkları ve dijital okuryazarlık becerileri üzerine bir araştırma [A Study on internet usage habits and digital literacy skills of children’s in Turkey]. Korkut Ata Journal of Turkish Studies, (13), 1331-1364. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1376739
• Bilgin, M. (2018). Ergenlerde sosyal medya bağımlılığı ve psikolojik bozukluklar arasındaki ilişki [The relationship between social media addiction and psychological disorders in adolescents]. The Journal of International Scientific Researches, 3(3), 237-247. https://doi.org/10.23834/isrjournal.452045
• Biricik, Z. (2021). Çocukların oynadığı dijital oyunlara ilişkin dijital ebeveynlerinin farkındalıkları üzerine bir inceleme [An investigation on digital parent awareness on digital games played by children]. Journal of Erciyes Communication, 8(2), 575-597. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.785287
• Bostancı, M. (2010). Sosyal medyanın gelişimi ve iletişim fakültesi öğrencilerinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları [Development of social media and social media usage habits of communication faculty students] (Publication No. 258186) [Master thesis, Erciyes University]. National Thesis Center.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods] (8th ed.). Pegem.
• Cohen, H. (2020). Social media definitions. Actionable Marketing 101. Retrieved 25 May, 2025, from https://heidicohen.com/social-media-definition/
• Creswell, J. W. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). Sage.
• Deniz, L., & Gürültü, E. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağımlılıkları [High school students’ social media addiction]. Kastamonu Education Journal, 26(2), 355-367. https://doi.org/10.24106/kefdergi.389780
• Destebaşı, F. (2016). Yeni okuryazarlıklar: Tanımı, kapsamı ve teorik ilkeleri [New literacies: Definition, scope, and theoretical principles]. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 895-910. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9398
• Feinstein, B. A., Hershenberg, R., Bhatia, V., Latack, J. A., Meuwly, N., & Davila, J. (2013). Negative social comparison on Facebook and depressive symptoms: Rumination as a mechanism. Psychology of Popular Media Culture, 2(3), 161-170. https://doi.org/10.1037/a0033111
• Festinger, L. (1954). A theory of social comparison processes. Human Relations, 7(2), 117-140. https://doi.org/10.1177/001872675400700202
• Gökçearslan Çiftci, E. (2012). Çocukluk tarihi [History of childhood]. In Y. Oz (Ed.), İnsan davranışı ve sosyal çevre I [Human behavior and social environment I] (pp. 54-77). Atatürk University.
• Göldağ, B., & Kanat, S. (2018). Güzel sanatlar eğitimi alan öğrencilerin dijital okuryazarlık durumları [Digital literacy status of students receiving fine arts education]. International Journal of Social Science, 70, 77-92. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7736
• Goodwin, K. (2018). Dijital dünyada çocuk büyütmek [Raising children in the digital world] (T. Er, Trans.). Aganta Kitap.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşğın, S. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma [Qualitative research in the social sciences] (2nd ed.). Seçkin.
• Hançer, A. H., & Mişe, H. (2019). Ortaokul öğrencilerinin sosyal medyayı eğitsel amaçlı kullanma durumları ve sosyal medyaya yönelik tutumları [Use of social media for educational purposes by secondary school students and attitudes towards social media]. Folklore/Literature, 25(97), 18–30. https://doi.org/10.22559/folklor.923
• Katz, E., Blumler, J. G., & Gurevitch, M. (1973). Uses and gratifications research. Public Opinion Quarterly, 37(4), 509-523. https://doi.org/10.1086/268109
• Keles, B., McCrae, N., & Grealish, A. (2020). A systematic review: The influence of social media on depression, anxiety and psychological distress in adolescents. International Journal of Adolescence and Youth, 25(1), 79-93. https://doi.org/10.1080/02673843.2019.1590851
• Khalaf, A. M., Alubied, A. A., Khalaf A.M., & Rifaey, A. A. (2025). The impact of social media on the mental health of adolescents and young adults: A systematic review, National Library of Medicine, 15(5), e42990. https://doi.org/10.7759/cureus.42990
• Kırık, A. M., & Karakuş, M. K. (2013). Sosyal medya ve internet teknolojisi ile yöndeşen televizyon yayıncılığı: Sosyal TV [Converged with social media and internet technology television broadcasting: Social Tv]. Online Academic Journal of Information Technology, 4(12), 61-73. https://doi.org/10.5824/1309-1581.2013.2.003.x
• Konuk, N., & Güntaş, S. (2018). Sosyal medya kullanımı eğitimi ve bir eğitim aracı olarak sosyal medya kullanımı [Training in social media usage and using social media as an education tool]. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 3(4), 1-25.
• Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage.
• Livingstone, S., & Smith, P. K. (2014). Annual research review: Harms experienced by child users of online and mobile technologies: the nature, prevalence and management of sexual and aggressive risks in the digital age. The Journal of Child Psychology and Psychiatry, 55(6), 635-654. https://doi.org/10.1111/jcpp.12197
• McDaniel, B. T., & Coyne, S. M. (2016). Technoference: The interference of technology in couple relationships and implications for well-being. Psychology of Popular Media Culture, 5(1), 85-98. https://doi.org/10.1037/ppm0000065
• McLoughlin, C., & Lee, M. J. (2007). Social software and participatory learning: Pedagogical choices with technology affordances in the Web 2.0 era. In ICT: Providing choices for learners and learning. Proceedings of ASCILITE Singapore 2007 (pp. 664–675).
• Ministry of National Education (MoNE). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar) [Social studies course curriculum (primary and secondary school 4th, 5th, 6th and 7th grades)]. MEB.
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Sage.
• Öztürk, M. F., & Talas, M. (2015). Sosyal medya ve eğitim etkileşimi [Interaction of social media and education]. Journal of World of Turks, 7(1), 101-120.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods (4th ed.). Sage.
• Rosen, L., Lim, A., Carrier, M., & Cheever, N. A. (2011). An empirical examination of the educational impact of text message-induced task switching in the classroom: Educational implications and strategies to enhance learning. Psicologí a Educativa, 17(2), 163-177. https://doi.org/10.5093/ed2011v17n2a4
• Rubin, A. M. (2009). Uses and gratifications perspective on media effects. In J. Bryant & M. B. Oliver (Eds.), Media effects (pp. 165-184). Routledge.
• Salari N., Zarei, H., Rasaulpoor, S., Ghasemi, H., Hosseinian-Far, A., & Mohammadi, M. (2025). The impact of social networking addiction on the academic achievement of university students globally: A meta-analysis. Public Health in Practice, 13(9), 1-8. https://doi.org/10.1016/j.puhip.2025.100584
• Şirin, M. R. (2006). Gösteri çağı çocukları [Children of the show age] (2nd Ed.). İz.
• Solmaz, B., Tekin, G., Herzem, Z., & Demir, M. (2013). İnternet ve sosyal medya kullanımı üzerine bir uygulama [An application on the use of internet and social media]. Journal of Selcuk Communication, 7(4), 23-32.
• Tartari, E. (2015). The use of social media for academic purposes in students’ learning process. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 4(2), 393-398. https://doi.org/10.5901/ajis.2015.v4n2p393
• Tezci, E., & İçen, M. (2017). High school students’ social media usage habits. Journal of Education and Practice, 8(27), 99-108.
• Turkish Statistical Institute. (2024). Information technologies usage among children research. Retrieved 25 May, 2025, from https://data.tuik.gov.tr
• Twenge, J. M., & Campbell, W. K. (2018). Associations between screen time and lower psychological well-being among children and adolescents: Evidence from a population-based study. Preventive Medicine Reports, 12, 271-283. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2018.10.003
• Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206-222. https://doi.org/10.1037/ppm0000047
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society. Harvard University.