Türkçede Eklerin Kazandırdığı Anlamlar

Year 2011, Volume: 4 Issue: 1 - Volume: 4 Issue: 1, - , 24.06.2016

Tuğba Mahcup Eşref Adalı

Abstract

Türkçe sondan eklemeli bir dildir ve sahip olduğu ekler oldukça işlektir. Eklendiği sözcüğün türünü ve anlamını değiştirebilen bu eklerin, çoğunlukla sözcüğe kazandırdığı anlamlar kestirilebilmektedir. Bu sayede, yeni türeyen sözcüklerin anlamlarını çıkartabilmek için gerekli iki girdi söz konusudur: sözcüğün anlamı ve ekin kazandırdığı anlam. Çıktı olarak elde edilecek olan şey ise, türeyen sözcüğün yeni anlamı ve türüdür. Sözcük ve ek sayısı çok fazla olduğundan, doğal olarak bu sözcük-ek eşleştirmesini birebir yapmak olanaksızdır. Oysa ki sözcükler, anlamsal olarak belirli kavramsal sınıflarda toplanacak şekilde etiketlenirse, bu kurallar bütünü daha kolay bir şekilde oluşturulabilir. Türk Dil Kurumu sözlüğü, kök veya türemiş farkı gözetilmeksizin sözcüklerin çoğunu anlamları ile birlikte bünyesinde barındırır. Ancak kavramsal bir sınıflandırma bilgisi bu sözlükte tutulmamaktadır. Türkçe Wordnet ise üzerinde çalışmaların hâlâ devam ettiği, hem kök hem de türemiş sözcüklerin kavramsal sınıf bilgileri ile birlikte tutulduğu bir kavramsal sözlüktür. Bu çalışmada esas alınan, türemiş sözcüklerin yer almadığı, sadece kök sözcüklerin ve bu sözcüklerin alt-üst sınıf bilgilerinin tutulduğu bir veri tabanı oluşturmaktır. Çalışmanın amacı ise, bu veri tabanını kullanarak, türetilen yeni sözcüklerin anlamlarını, geçiş yaptığı yeni türü ve anlamsal sınıfı ortaya koyacak kuralları belirlemektir. Bu çalışma ile türemiş sözcüklerin anlamları daha standart hale gelebilmektedir ve daha yalın bir sözlük ortaya koyulabilmektedir. Ayrıca sözlüklerde yer almayan sözcükler de, otomatik olarak oluşturulabilmekte ve kullanımı sık olmasa da ortaya koyulabilmektedir. Eğer sözcük kullanılmıyor veya çok seyrek kullanılıyorsa, bu o sözcüğün var olmadığı anlamına gelmemektedir. Çalışmanın sonuçlar kısmında da ayrıntılı biçimde anlatılacağı üzere, başarı oranı eklerin eklendiği düzeye göre değişmektedir ve 1.düzey eklenen eklerde %88,2, 2.düzey eklenen eklerde %81,4 şeklindedir.

Keywords

Eklerin Kazandırdığı Anlamlar, Sözcükte Anlamsal Sınıflar, Türkçe Wordnet, Alt-Üst Kavramsal Sınıflar, Sözcükte Anlamın Kurallı Olarak Üretilmesi

The Meanings Gained by Adding Suffixes in Turkish

Abstract

Turkish is a language that takes suffixes to the end of the word and its suffixes are very productive. The meanings that the suffixes which changes the type and the meaning of the words they are attached to add to the words can usually be predicted. In this way, to understand the meanings of the new derived words, two inputs are required: the meaning of the word and the meaning that the suffix gives. Output will be the new meaning and type of the derived word. Because the number of words and suffixes is very much, it is impossible to do one to one word-suffix mapping. However, if the words can be labeled as to be aggregated semantically in specific conceptual classes, all of these rules can be created more easily. Turkish Language Institution Dictionary, includes most of these words together with their meanings, without differentiating between root form and derived words. However, this dictionary does not include a conceptual class information. Besides Turkish Wordnet is a conceptual dictionary which is still progressing and including both base form and derived words together with their conceptual class information. The basis of this study is to create a database which includes only the base form words and hypernymy-hyponymy information of these words without keeping derived words. The purpose of this study is to determine the rules that will reveal the new meanings, types and semantic classes of the derived words. The information required on this point is the identification of the suffixes of the words under a common semantic class and determination of the semantic and functional changes that these suffix cause on the word. Because, the words may turn from name into verb, from verb to name or gain a new meaning and be included into a new semantic class together with the suffix it takes. The meanings of the words may become more standardized and a more plain dictionary may be revealed with this study. Moreover words not included in the dictionary are automatically generated and can be revealed though not used very often. If the word is not used or rarely used, this does not mean that there is no such word. As will be described in the results part of the study, success rate varies according to the level of the suffixes have been added and it's 88.2% at 1 st level added suffixes and 81.4% at 2nd level added suffixes.

Keywords

The Meanings Gained by Adding Suffixes, Semantic Classes of Words, Turkish Wordnet, Hypernymy, Hyponymy, Generation of Words’ Meanings with Rules

References

• [1] Hengirmen, M., 1995. Türkçe Dilbilgisi, Engin Yayınevi, İstanbul, 8.Baskı, 274-320.
• [2] Gencan, T. N., 1979. Dilbilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 4.Baskı, 195-309.
• [3] Göknel, Y., 1974. Modern Türkçe Dilbilgisi, Hür Efe Matbaası, İzmir, 60-105.,
• [4] Atalay, B., 1942. Türk Dilinde Ekler ve Kökler Üzerine Bir Deneme, TDK Yayınları, İstanbul, 355- 378.
• [5] Adalı, E., 2010. Türkçenin Temelleri, İTÜ, İstanbul.
• [6] Oflazer K., Çetinoğlu. Ö., Bilgin. O., 2004, Building a Wordnet for Turkish, Sabancı Üniversitesi, İstanbul
• [7] Amasyalı, M. F., 2005. Türkçe Wordnet’in Otomatik Oluşturulması, SIU, Kayseri.
• [8] Güngör, O., Güngör. T., 2007. Türkçe için Bilgisayarla İşlenebilir Sözlük Kullanarak Kavramlar Arasındaki Anlamsal İlişkilerin Belirlenmesi, Akademik Bilişim’07 – IX.Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, Kütahya.
• [9] Güngör, O., Güngör. T., 2007. Türkçe bir Sözlükteki Tanımlardan Kavramlar Arasındaki Üst-Kavram İlişkilerinin Çıkarılması, Akademik Bilişim’07 – IX.Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, Kütahya