Glaciation traces in Kızıldağ (Sivas)

Year 2017, Issue: 69, 101 - 107, 15.12.2017

Zeynel Çılğın , Cihan Bayrakdar

https://doi.org/10.17211/tcd.338314

Cited By: 2

Abstract

In Turkey, the discovery of mountains which were glacierized in Pleistocene but not mentioned yet both in the glacier inventory and literature has recently become feasible with the aid of high resolution satellite imagery. In this study, which contributes a new discovery made in this framework, we carried out a similar approach in Kızıldağ (between Akıncılar and İmranlı Districts) in Sivas province, which is located within the Kösedağ ranges and has the elevation of 3025 m. Traces of glaciation in Kızıldağ has been first discovered from the satellite images, afterwards, it has been determined that the site was subjected to glaciation by an on-site investigation in the field study. Even though there have not been known any glaciations phenomenon in Kızıldağ until this work, in other words, there have not been any studies on the Kızıldağ glaciation, the presence of cirques and moraines on the northward slopes of the peaks line extending in northwest-southeast direction are concrete evidence of glaciation in the mountain. After the field studies, nine different sized cirques, one of them has elongated cirque form, and the frontal and lateral moraines (descending to 2300 m levels) in front of the cirques were observed in Kızıldağ. The glaciations that occurred in Kızıldağ have a peculiar character that can be included in the type of Pyrenees Glaciation, which is characterized by largely cirques rather than an obvious valley glacier. This has been the first research of Pleistocene glaciation in Kızıldağ which was supported by remote sensing methods and field studies. Maps and relevant outputs were created by geographic information systems using and analyzing the spacial data obtained from the field studies, unmanned aerial vehicles, satellite images and base maps. In the light of the obtained data, it reveals that the glaciation in Kızıldağ had a surface area of about 2.33 km2 and occurred at the elevations of 2300 m to 2960 and equilibrium line altitude (ELA) was 2655 m. We preliminarily evaluated that the height and aspect of the cirques were effective in the occurrence of glaciations in Kızıldağ.

Keywords

Kızıldağ, Pleistocene glaciations, Gacial geomorphology, Remote Sensing

Kızıldağ’da (Sivas) buzullaşma izleri

Abstract

Türkiye’de Pleyistosen buzullaşmalarına uğramış ancak gerek literatür gerekse de buzullaşma envanterinde yer almayan dağların tespiti son zamanlarda yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri yardımıyla olanaklı hale gelmiştir. Bu çerçevede yapılan tespitlere katkı sunan nitelikte olan bu çalışmada, Sivas il sınırları içinde Köse Dağları dağ silsilesi içinde yer alan ve 3025 m yükseltiye sahip Kızıldağ’da (Akıncılar ile İmranlı ilçeleri arasında) tarafımızdan bir inceleme yapılmıştır. Kızıldağ’ın buzullaşma izlerine sahip olduğu önce uydu görüntülerinden belirlenmiş, sonrasında yapılan arazi çalışmasıyla yerinde incelenmek suretiyle sahanın buzullaşmalara maruz kaldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmaya kadar buzullaşma olgusu bilinmeyen, başka bir deyişle buzullardan bahseden hiçbir çalışma bulunmayan Sivas’taki Kızıldağ’da, kuzeybatı-güneydoğu istikametinde uzanan zirveler hattının kuzeye bakan kesimlerinde belirgin sirk ve morenlerin varlığı buzullaşmaların delilleri olarak karşımıza çıkmaktadır.  Yapılan arazi çalışmaları sonrasında Kızıldağ’da biri uzamış sirk (elongated cirque) formunda olmak üzere 9 adet farklı büyüklükte sirk ve bunların önlerinde cephe ve yan morenleri (2300 m seviyelerine inen) gözlenmiştir. Kızıldağ’da meydana gelen buzullaşmalar bariz bir vadi buzullaşmasından ziyade sirklerle karakterize olan ve Pirene Tipi Buzullaşma tipine dahil edilebilecek bir karaktere sahiptir. Bu çalışma; Kızıldağ’da yer alan Pleyistosen buzullaşmasının uzaktan algılama yöntemleri ve arazi çalışmaları ile desteklendiği ilk araştırmadır. Arazi çalışmaları, insansız hava aracı, uydu görüntüleri ve altlık haritalardan elde edilen mekânsal veriler Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak analizlere tabi tutulmuş, sonuçta harita ve çıktılar oluşturulmuştur. Elde edilen veriler ışığında Kızıldağ’da gerçekleşen buzullaşmanın yaklaşık 2,33 km2’lik yüzey alanına sahip olduğu; 2300 m ila 2960 m yükselti aralığında gerçekleştiği ve kalıcı kar sınırının 2655 m olduğu ortaya konmuştur. Kızıldağ’da buzullaşmalarının meydana gelmesinde, sirklerin bulunduğu yükselti ve bakı özelliğinin etkili olduğu ön değerlendirmesinde bulunulmuştur. 

Keywords

Kızıldağ, Pleyistosen Buzullaşmaları, Buzul Jeomorfolojisi, Uzaktan Algılama

References

• Akçar, N., Yavuz, V. et al. 2017. A synchronous Last Glacial Maximum across the Anatolian peninsula. In: Hughes, P. D. & Woodward, J. C. (eds) Quaternary Glaciation in the Mediterranean Mountains. Geological Society, London, Special Publications, 433. First published online 11 December, 2015.
• Aktimur, S. (1985). Sivas-Erzincan Yöresinin Uzaktan Algılama Tekniği Katkısıyla Jeolojik ve Tektonik Yapısının İncelnmesi, M.T.A Ens. Derleme Rap. No:7850 Ankara.
• Bayrakdar C., Cilgin Z. Doker M.F., Canpolat E. 2015. “Evidence Of An Active Glacier In The Munzur Mountains, Eastern Turkey”, Turkish Journal of Earth Sciences, vol.24, pp.56-71.
• Benn, D.I. and Evans, D.J.A. (1998). Glaciers and Glaciation. London: Arnold.
• Çiftçi, Y. (2001). Kızıldağ (Refahiye-Erzincan) Lisfenitlerinin Jeolojisi, Mineralojisi ve AU-PGE Jeokimyası. İstanbul Üniversitesi Müh. Fak. Yerbilimleri Dergisi, C.14, S.1-2, SS.27-49.
• Çiner, A. (2003). Türkiye'nin Güncel Buzulları ve Genç Kuvaterner Buzul Çökelleri. Türkiye Jeoloji Bülteni Cilt 46, Sayı 1 , 55-78.
• Erinç, S. (1971). Jeomorfoloji II. İ.Ü Yay. No:1628, İ.Ü Coğr. Enst. Yay. no:23, İstanbul.
• Erinç, S. (1951). Glasiyal ve Postglasiyal Safhada Erciyes Glasiyesi. İ.Ü Coğrafya Enst. Dergisi 1 (2) , 82-90.
• Erinç, S. (1952). The Present Day Glaciation in Turkey. General Assembly and 17th International Congress of the Int. (s. 326-330). Washington D.C: Geographical Union, 8th Proceedings.
• Erinç, S. (1953). Van'dan Cilo Dağlarına. İ.Ü Coğrafya Enst. Dergisi 2 (3-4), 84-106
• Ketin, İ. (1969). Türkiye’nin Genel Tektonik Durumu İle Başlıca Deprem Bölgeleri Arasındaki İlişkiler, M.T.A. Dergisi, 71, 129-134. Ankara.
• Kurter, A., & Sungur, K. (1991). Glaciers of the Middle East and Africa- Glaciers of Turkey. J. a. Edited by Richard S. Williams içinde, Satellite İmage Atlas of Glaciers of the World (s. 1-30). USGS Profteisional Papar, 1386-G-l.
• Porter, S. (2001). Snowline depression in the tropics during the last glaciation. Quaternary Science Reviews, 20: 1067–1091.
• Sarıkaya, M., Çiner, A., & Zreda, M. (2011). Quaternary Glaciations of Turkey. J. Ehlers, P. Gibbard, & P. Hughes içinde, Quaterner Glaciations - Extent and Chronology (s. 393-403). Oxford: Jordan Hill.
• Sarıkaya, M.A., Çiner, A. 2017. Late Quaternary glaciations in the eastern Mediterranean. In: Hughes, P. D. & Woodward, J. C. (eds) Quaternary Glaciation in the Mediterranean Mountains. Geological Society, London, Special Publications, 433. First published online 11 December, 2015.
• Turoğlu, H. (2011). Buzullar ve Buzul Jeomorfolojisi. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Yazıcı, H. (1995). Kızıldağ (Sivas) Geçidi Çevresinde Coğrafi Gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 30, s.97-113, İstanbul.