Kadın istihdamının coğrafyası ve bölgesel yakınsama

Year 2021, Issue: 77, 131 - 144, 30.06.2021

Suat Tuysuz , Kader Mutlu

https://doi.org/10.17211/tcd.897597

Abstract

Geri kalmış bölgelerin kalkındırılması ve bölgelerarası gelir farklılıklarının azaltılması hususu hem dünyada hem de Türkiye’de uzun yıllardır tartışılmaktadır. Öyle ki bölgesel farklılıkların minimize edilmesi, bir kalkınmışlık göstergesi olarak kullanılmaktadır. Bölgelerin birbirinden farklılaşmasını sağlayan pek çok dinamik bulunmakla beraber bu çalışma, Türkiye’deki bölgesel farklılaşmayı eksik istihdam olgusu üzerinden ele alan bir çerçeveye sahiptir. Bir üretim faktörü olarak emeğin bir ülke ya da bölgede üretim sürecinde ol(a)madığı ya da kullanıl(a)madığı durum, eksik istihdam olarak tanımlanmaktadır. Buradan hareketle bölgelerin gelir durumu, mevcut potansiyelini kullanıp kullanamamasıyla da doğrudan ilişkilidir. Dolayısıyla bu çalışmada, kadının toplam istihdam içindeki oranı açısından bölgesel farklılaşmalar resmedilecek ve bu anlamda herhangi bir yakınsamanın olup olmadığı ortaya konulacaktır. Bu bağlamda, çalışmada 2008-2019 yıllarını kapsayan döneme ilişkin il bazındaki sigortalı sayıları kullanılmıştır. Analiz neticesinde Türkiye’de kadının toplam istihdam içerisindeki oranının istikrarlı bir biçimde arttığı görülmektedir. Ülke genelindeki istikrarlı artış, bazı bölgelerin yakınsama bazı bölgelerin ıraksama, bazı bölgelerin ise duraksama eğilimine girdiğini göstermektedir. Yakınsamanın hızlandırılması ve istikrarlı bir yapıya kavuşturulması, bölgesel ölçekte ve cinsiyet temelli politikaların uygulamaya konulmasıyla gerçekleşebilir. Bu da eksik istihdamın işgücüne katılarak ekonomik ilerlemenin sağlanması ve bölgesel farklılıkların azaltılması açısından önem arz etmektedir.

Keywords

kadın istihdamı, bölgesel yakınsama, bölgesel ıraksama, kalkınma

Supporting Institution

yok

The geography of women employment and regional convergence

Abstract

The development of lagging regions and the reduction of income differences between regions have been discussed both in the world and in Turkey for many years. So much so that minimizing regional differences is used as an indicator of development. This study has a framework that addresses regional differentiation in Turkey through the phenomenon of underemployment. A situation where labor is not in the production process in a region is defined as underemployment. In this sense, income level of regions is also directly related to whether they can use their current potential. In this study, regional differences in terms of the proportion of women in total employment will be illustrated and it will be revealed whether there is any convergence in this sense. In this regard, we used the insured numbers for the period covering 2008-2019. As a result of the analysis, it is found that the proportion of women employment in Turkey is rising steadily. The steady rising give rise to that certain regions tend to converge, some regions diverge, and some regions stable. Accelerating convergence can occur based on regional and gender-based policies. This, in turn, is important in terms of ensuring economic progress and reducing regional differences.

Keywords

women employment, regional convergenve, regional divergence, development

References

• Abdioğlu, Z., & Uysal, T. (2013). Türkiye’de bölgeler arası yakınsama: Panel birim kök analizi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3), 125-143. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/2710/35741
• Akpınar, R. (2017). Yerel kalkınmada bölge ölçeğinde kurumsal yapılanma: Bölge kalkınma idaresi başkanlıkları. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1), 13-22. https://dergipark.org.tr/en/pub/aksarayiibd/issue/34899/386998
• Alkan, I., & Alkan, B. (2018). Türkiye’de kadın istihdam örüntülerinde bölgesel farklılıklar. İçinde Y. Bayar (Ed.), 4th SCF International Conference on Economics and Social Impacts of Globalization and Future Turkey-EU Relations (ss. 33-48).
• Aşık, O. G. (2013). Türkiye’yi kadınlar büyütebilir mi? TEPAV Politika Notu. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1361452044-2.Turkiye_yi_Kadinlar_Buyutebilir_mi.pdf
• Ataay, F. (2001). Türkiye kapitalizminin mekansal dönüşümü. Praksis, 2, 53-96. http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2011/07/002-Ataay.pdf
• Bacchus, N. (2005). The effects of globalization on women in developing nations [Unpublished hornors college theses]. Pace University.
• Baypınar, M. B., & Erkut, G. (2011). Ekonomik küreselleşme ve Türkiye'de bölgesel üretkenlik düzeylerinde yakınsama. İTÜ Dergisi/a, 10(1), 61-70. http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/viewFile/1288/1182
• Berberoğlu, N. (1996). Makro ekonomi teorisi. Birlik Ofset.
• Cihangir, E., Demirhan, Ö. & Şeremet, M. (2020). An outlook on woman’s status in rural tourism potential: The case of Van herby cheese production. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 199-222. https://doi.org/10.32003/igge.692207
• Çakır, Ö. (2008). Türkiye'de kadının çalışma yaşamından dışlanması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 25-47. https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5888/77876
• Dedeoğlu, S. (2000). Toplumsal cinsiyet rolleri açısından Türkiye’de aile ve kadın emeği. Toplum ve Bilim, 86(3), 139-170.
• Dedeoğlu, S. (2009). Eşitlik mi ayrımcılık mı? Türkiye’de sosyal devlet, cinsiyet eşitliği politikaları ve kadın istihdamı. Çalışma ve Toplum, 2(21), 41-54. https://calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-1299-30612c5d.pdf
• Demirli, Y. (2015). Türk vergi sisteminde ücret tabanli istihdam teşvikleri: Gelir vergisi stopaji teşviki/desteği ve ücret istisnasi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(25), 141-162. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2015.11.25.933
• Doğan, B. B., & Mehmet, K. (2014). TRC2 Bölgesinde kadın istihdamı sorunları ve çözüm önerileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 4(2), 91-106.
• Doğruel, F., & Doğruel, A.S. (2003). Türkiye’de bölgesel gelir farklılıkları ve büyüme. İçinde A.H. Köse, F. Şenses & E. Yeldan (Der.), İktisat üzerine yazılar 1, Küresel düzen: Birikim, devlet ve sınıflar (ss.287-318). İletişim Yayınları.
• Donovan, J. (2015). Feminist Teori: Entelektüel Gelenekler (10. Baskı). İletişim Yayınları.
• Durukan, L. (2021). Türkiye’de kadın girişimcilerin desteklenmesinde KOSGEB’in rolü. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(1), 17-37. https://doi.org/10.30855/gjeb.2021.7.1.002
• Ercan, F. & Özar, Ş. (2000). Emek piyasası teorileri ve Türkiye’de emek piyasası çalışmalarına eleştirel bir bakış. Toplum ve Bilim, 86(2), 22-71. https://doi.org/10.30798/makuiibf.791419
• Erdoğan, S. & Yaşar, S. (2018). Türkiye’de kadın istihdamının gelişimi: Konya-Karaman örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 20(34), 18-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/kmusekad/issue/38118/439807
• Eşiyok, B. A. (2012). Bölgesel kalkınma, yeni bölgecilik ve bölgesel kalkınma. Memleket, Siyaset, Yönetim, 7(17), 240-248. http://www.msydergi.com/uploads/dergi/57.pdf
• Filiztekin, A. (1998). Convergence across industries and provinces in Turkey. Koç Üniversitesi tartışma metni. http://myweb.sabanciuniv.edu/alpayf/files/2010/04/provconv.pdf
• Gerşil, G. (2015). Küresel boyutta yoksulluk ve kadın yoksulluğu. Journal of Management & Economics, 22(1), 159-181. http://yonetimekonomi.cbu.edu.tr/dergi/pdf/C22S12015/159-181.pdf
• Gezici, F. & Hewings, G. J. (2004). Regional convergence and the economic performance of peripheral areas in Turkey. Review of Urban & Regional Development Studies, 16(2), 113-132. https://doi.org/10.1111/j.1467-940X.2004.00082.x
• Halaç, U. & Kuştepeli, Y. (2008). Türkiye’de bölgesel gelirin yakınsaması: Gelir dağılımı açısından bir değerlendirme, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Discussion Paper Series, 8(1), 1-14. https://core.ac.uk/download/pdf/7059777.pdf İnce, M. (2010). Kadın İstihdamı ve Kadın İşgücüne Olan Talep Türkiye Örneği [Yayınlanmamış doktora tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• İzmirlioğlu, Ö. (2019). İşverenlere sağlanan sosyal sigorta prim teşviklerinin istihdama etkisi ve uygulamada karşılaşılan sorunlar: Denizli örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Kalaycı, Ş. (2018). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (9.bs). Dinamik Akademi Yayın Dağıtım.
• Karabıyık, İ. (2012). Türkiye'de çalışma hayatında kadın istihdamı. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 231-260. https://dergipark.org.tr/en/pub/muiibd/issue/495/4492
• Karaca, O. (2018). Türkiye'de bölgesel yakınsamanın 50 yılı: Yeni veri seti ve 1960-2010 dönemi analizi. Sosyoekonomi, 26(35), 207-228. DOI: 10.17233/sosyoekonomi.343016
• Karahasan, B. C. & Bilgel, F. (2018). Türkiye’de bölgesel eşitsizlikler: Yakınsama, dağılım ve mekan. N. Engin, E. Aslanoğlu, O. Erdoğan, B. C. Karahasan & K. Tata (Ed.), Türkiye ekonomisinde kalkınma ve dönüşüm (ss. 341-380). İmge Kitabevi.
• Karakuş, H. (2014). Kraliçe arı sendromu-pembe taciz. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 334-356. DOI:10.16992/ASOS.101
• KEİG (2013). Türkiye’de kadın emeği ve istihdamına yönelik politikalar: Kadın emeği ve politikalarına dair politika faaliyetlerin 12 ilde değerlendirilmesi. Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi. http://www.keig.org/wp-content/uploads/2016/03/genelge-kitap-keig.pdf
• Koca, Ç. (2016). Türkiye'de istihdam teşviklerinin kadın istihdamı üzerindeki etkileri: Nitel bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Koray, M. (2008). Sosyal Politika (3. Baskı). İmge Kitabevi.
• McLanahan, S. S., & Kelly, E. L. (2006). The feminization of poverty. İçinde Handbook of the Sociology of Gender (ss. 127-145).
• Mutluer, M. (1999). Türkiye’de bölgesel dengesizlikler ve bölge planlama çalışmaları üzerine gözlemler. Ege Coğrafya Dergisi, 10, 173-194. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/56823
• Nas, Ş. & Değirmen, S. (2018). Türkiye’de bölgelerarası ekonomik eşitsizlikler bağlamında yakınsama sorunsalı. İçinde Y. Bayar (Ed.), 4 th SCF International Conference on Economics and Social Impacts of Globalization and Future Turkey-EU Relations (ss. 139-157).
• Omay, U. (2011). Yedek işgücü ordusu olarak kadınlar. Çalışma ve Toplum, 3, 137-165. https://calismatoplum.org/Content/pdf/calisma-toplum-1378-f7d693b9.pdf
• Önder, N. (2013). Türkiye’de kadın işgücünün görünümü. Çalışma Dünyası Dergisi, 1(1), 35-61.
• Özbay, F. (2019). Kadın emeği seçme yazılar. İletişim Yayınları.
• Özaslan, M. (2006). Türkiye’de ekonomik ve sosyal boyutlarıyla bölgesel gelişmişlik farklılıkları. İçinde A. Özçağlar (Ed.), IV. Ulusal Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı (ss.179-201).
• Özdemir, Z., Yalman, G. & Bayrakdar, S. (2012). Kadın istihdamı ve ekonomik kalkınma: Geçiş ekonomileri örneği. İçinde S. Sarı, A. H. Gencer, B. Aşık, & A. Turdalieva (Ed.), International Conference on Eurasian Economies Bildiri Kitabı (ss.115-122).
• Öztürk, S. & Başar, D. (2018). Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına yönelik tercihleri: Kayıt dışı sektör özelinde bir analiz. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 41-58. https://doi.org/10.32331/sgd.492887
• Peker, A. E. & Kubar, Y. (2012). Türkiye'de kırsal kesimde kadın istihdamına genel bir bakış. Afyon Kocatepe Üniversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 173-188. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1620/20304
• Rutkowski, J. (2006). Labor market developments during economic transition (Working Paper No: 3894). The World Bank.
• Serel, H. & Özdemir, B. S. (2017). Türkiye’de kadın istihdamı ve ekonomik büyüme ilişkisi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(3), 134-150. : http://dx.doi.org/10.11611/yead.310569
• Sevinç, H., Bozkurt, E. & Sevinç, D. E. (2016). Ekonomik büyümede kadın istihdamının rolü? Yakınsama temelli kanıtlar. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), 57-69. https://dergipark.org.tr/en/pub/cumuiibf/issue/28001/297315
• Takım, A. & Ersundur, M. (2018). Türkiye’de teşvik sisteminin yapısı, sorunları ve etkinliği üzerine bir politika önerisi: Tek bir uygulamacı kuruluş sorunları çözer mi? Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 725-744. https://dergipark.org.tr/en/pub/atauniiibd/issue/38242/412748
• Taşçı, H. M., & Darıcı, B. (2010). Türkiye’de eksik istihdamın belirleyenleri HIA ile bir mikro veri uygulaması. Maliye Dergisi, 158, 278-300. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/13-1.pdf
• TÜSİAD. (2008). Türkiye'de bölgesel farklar ve politikalar (Yayın No. TÜSİAD-T/2008-09/471). Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/4237-turkiyede-bolgesel-farklar-ve-politikalar
• TÜİK (2021). İşgücü istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-Ocak-2021-37486
• Walby, S. (2021). Patriyarka kuramı (2. Baskı). Dipnot Yayınları.
• Yavan, N. (2011). Yeni yatırım teşvik sisteminin bölgesel kalkınma politikaları çerçevesinde değerlendirilmesi. İçinde E. Dedeoğlu, A. Eraydın S. Sertesen, E. Demir, E. Koyuncu, E. Çağlar, T. Köroğlu, U. Şahbaz., & Ü. Şener (Edt.), TEPAV 5. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu Sanayi Politikasının Yönetişimi Bildiri Kitabı (ss.127-154).
• Yavan, N. (2012). Türkiye’de yatırım teşviklerinin bölgesel belirleyicileri: Mekânsal ve istatistiksel bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(1), 9-37. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000129
• Yumuş, A. (2011). Kalkınma planları çerçevesinde toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışının ekonomik, toplumsal ve siyasal boyutları [Yayınlanmış uzmanlık tezi]. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü .
• Yüceşahin, M. M. (2016). Toplumsal cinsiyet ve mekanın karşılıklı ilişkisi: Patriyarkanın sosyal mekanı örgütleyişine dair bir tartışma. Kadın/Woman 2000, 17 (1), 73-101. https://doi.org/10.33831/jws.v17i1.70