AZERBAYCAN HALK CUMHURİYETİ DÖNEMİNDEKİ ŞUŞA OLAYLARI: AZERBAYCAN GAZETESİNİN MALZEMELERİNE GÖRE

Yıl 2023, , 219 - 234, 29.06.2023

Rüxsarə Quliyeva

https://doi.org/10.55773/tda.1246553

Öz

1917'de Rusya'da Şubat burjuva-demokratik devriminden sonra, Ermenilerin Azerbaycanlılara yönelik etnik temizlik politikasının ikinci aşaması başladı (1918-1920). Yine Şuşa dahil tüm Karabağ bölgesi hedef olarak seçilmiştir.
Böylesine karmaşık bir tarihsel dönemde, Mayıs 1918'de Güney Kafkasya'da üç bağımsız cumhuriyetin kurulmasıyla Şuşa'daki Ermeniler ve Azerbaycanlılar arasındaki ilişkiler daha da gerginleşti. Karabağ'ın dağlık kesiminde yaşayan Ermeniler, 22 Temmuz 1918'de "bağımsızlığını" ilan etmeye çalıştı. Tarihsel olarak Azerbaycan halkının yaşadığı Karabağ, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti için bir ölüm kalım meselesiydi. Karabağ ve onun merkezi olan Şuşa'nın Ermenilere verilmesi veya Ermeniler lehine herhangi bir karar alınması hiçbir zaman tartışma konusu olmamıştır. Yeni kurulan devlet, diğer alanlarda olduğu gibi ülkenin toprak bütünlüğünün korunması alanında da ciddi zorluklarla karşı karşıya kalmış ve varlığını sürdürdüğü 23 ay boyunca Ermenistan'dan gelen sürekli tehditlere gereği gibi direnmiştir. Hükümetin resmi yayın organı olan Azerbaycan gazetesi bu konuda şunları yazdı: "Bakü ülkemizin vücudunu oluşturduğunda, Karabağ Azerbaycan'ın ruhunu, zevkini oluşturur. Bakü Azerbaycan'ı maddi olarak sağlıyorsa, Karabağ'ın onu manevi olarak desteklediği herkes tarafından bilinmektedir. Azerbaycan Türklerine ruhsal ve manevi zenginlik veren, onları entelektüel ve fikir sahibi yapan Karabağ ve Karabağ'dır dersem, sanırım hiçbir Azerbaycanlı bunu inkar etmez. Bu nedenle Karabağ'ı sımsıkı elimizde tutmak bizim için bir ölüm kalım meselesidir."

Anahtar Kelimeler

Karabağ, Şuşa, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Azerbaycan gazetesi

Kaynakça

• AŞIRLI, Akif: Azərbaycan mətbuatı tarixi: 1875-1920. Bakı, Elm və təhsil, 2009. 296 s.
• “Azərbaycan Məclisi-Məbusaninda”, Azərbaycan, 22 kanuni-ˬəvvəl, №70, 1918, s.1
• “Azərbaycan və Ermənistan” (Xarici İşlər Naziri əvəzindən Ədil xan Ziyadxanovun Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinə göndərdiyi teleqram), Azərbaycan, 9 şubat, № 109, 1919.
• Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə /baş red. C. B. Quliyev; red hey. M. H. Abdullayev, M. T. Abbasov və b. III c., Bakı, 1979. 598 s.
• “Bakı, 20 məhərrəm “, Azərbaycan, 7 təşrini-sani, №33, 1918
• Erməni vəhşilikləri (1905-1906) - (1918-1920). Bakı, 2009, 48 s.
• İBRAHİM, Xəlil: “Şuşa-Zəngəzur-Cəbrayıl-Cavanşir-General-Qubernatorluğu”, Azərbaycan, 9 şubat, №109, 1919
• İBRAHİM, Xəlil: “Təhlükə qarşısında. Qarabağın son günləri” Azərbaycan, 16 təşrini-əvvəl, 1918, №16
• İBRAHİM, Xəlil: “Təhlükə qarşısında, Qarabağın son günləri” Azərbaycan, 21 təşrini-əvvəl, 1918, №18
• İBRAHİM, Xəlil: “Təhlükə qarşısında, Qarabağın son günləri” Azərbaycan, 22 təşrini-əvvəl, 1918, №19
• İBRAHİMZADƏ, Xəlil: “Təhlükə qarşısında. Qarabağın son günləri,” Azərbaycan, 23 təşrini-əvvəl, 1918, №20.
• İBRAHİM, Xəlil: “Təhlükə qarşısında. Qarabağın son günləri,” Azərbaycan, 25 təşrini-əvvəl, 1918, №22.
• General Tomsonun erməni başçilarina teleqrami”, Azərbaycan, 3 kanuni-əvvəl, №55, 1918.
• HACIBƏYLİ, Üzeyir: “Qarabağ haqqında”, Azərbaycan, 30 kanuni-sani, 1919, №101.
• “Qəzetlərədn”, Azərbaycan, 12 kanuni-əvvəl, №63, 1918
• “Rəisi-vükǝla Fətəli xan Xoyski həzrətlərinin general Tomsona məktubu” Azərbaycan, 6 kanuni-əvvəl, №57, 1918.
• YUSİF, Əli: “Məqsədləri Nədir?” Azərbaycan, 3 şubat, №104, 1919.