Türk Siyasetinde Etkin Bir Genel Kurmay Başkanı: Cevdet Sunay

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 242, 157 - 182, 23.10.2019

Şerafettin Can Erdem

Öz

Türk siyasi tarihinde asker sivil ilişkileri her zaman önem taşımıştır. Bu çalışmada, Türk siyasi hayatında hem asker hem de devlet adamı olarak rol oynamış olan Cevdet Sunay’ın Genelkurmay Başkanlığı dönemi ele alınmıştır. Kritik bir dönemde, bulunduğu mevki sebebiyle sorumluluk üstlenmiş ve aldığı kararlar Türk siyasetine yön vermiştir. O günlerin asker-sivil aktörleriyle ilişkilerini hassasiyetle yürütmüştür. Asker kökenli olmasına rağmen mahir bir siyasetçi portresi de çizmiştir. Yaşanan bunalımların aşılmasında yaptığı müdahaleler, adının Cumhurbaşkanlığı için geçmesinde etkili olmuştur. Dönemiyle ilgili ayrıntıların irdelenmeye çalışıldığı bu makale, o günlerin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamak amacıyla yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cevdet Sunay, 27 Mayıs 1960 İhtilali, ABD, NATO, Milli Birlik Komitesi, Silahlı Kuvvetler Birliği

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), Fon Kodu: 010-09, Yer No: 90-276-3; Fon Kodu: 030-01, Yer No: 1-10-2; Fon Kodu: 030-01, Yer No: 1-10-3; Fon Kodu: 030-01, Yer No: 40-236-18; Fon Kodu: 030-01, Yer No: 40-236-19; Fon Kodu: 030-01, Yer No: 7-40-16; Fon Kodu: 030-11-1, Yer No: 285-13-16; Fon Kodu: 030-18-01, Yer No: 163-72-8; Fon Kodu: 030-18-01, Yer No: 176-14-11; Fon Kodu: Fon Kodu: 030-18-01, Yer No: 186-27-3; Fon Kodu: 030-18-01, Yer No: 193-17-10; Fon Kodu: 051-V33, Yer No: 4-33-23; Fon Kodu: 051-V33, Yer No: 4-33-29.
• Gazete ve Dergiler
• Akis Milliyet
• Kitap ve Makaleler
• AKGÜN, Seçil Karal: “Ellinci Yılına Yaklaşırken 27 Mayıs ve Getirdiği Anayasaya Kısa Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 43, Bahar 2009.
• AKIN, Rıdvan: Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı 1923-2007, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009.
• ARCAYÜREK, Cüneyt: Demirel Dönemi 12 Mart Darbesi 1965-1971, Bilgi Yayınevi, Ankara 1985.
• BÖRKLÜOĞLU, Levent: “27 Mayıs Askeri Darbesi Sonrasında Ordu İçinde İktidar Mücadelesi: Milli Birlik Komitesi ve Silahlı Kuvvetler Birliği”, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, Aralık 2017.
• Cumhurbaşkanlığı Tarihi 1923-2005, Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılı Anısına, Ajans-Türk Yayınevi, Ankara 2005.
• ÇAKIR, Faruk: “Amerikan Bakış Açısından Türkiye’de 1957-60 Dönemi Siyasal Gelişmeleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Sayı: 59-1, Ankara 2004.
• DEMIR, Yeşim: “Albay Talat Aydemir’in Darbe Girişimleri”, Çağdaş Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: V/12, Bahar 2006.
• DUMAN, Selçuk: Türkiye Cumhuriyeti Devleti Cumhurbaşkanları ve Siyasi Hayattaki Yerleri, Berikan Yayınevi, Ankara 2010.
• EĞILMEZ, Savaş - YILDIRIM, Ahmet Safa: Erzurum’un Yüzleri Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 2016.
• ERDEM, Ş. Can: “Türkiye’nin NATO’ya Girişi ve Basındaki Yankıları”, Yeditepe Üniversitesi I. Uluslararası Türk Kültürü ve Tarihi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 19-20-21 Nisan 2018.
• İLYAS, Ahmet: “27 Mayıs Askeri Darbesi’nin Sancıları ve Orduda Tasfiyeler 1960-1964”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 22, Yaz 2016.
• KONGAR, Emre: 21. Yüzyılda Türkiye, Remzi Kitabevi, İstanbul 1999.
• OKAN, Sezai: “Bilinmeyen Yönleriyle 27 Mayıs”, Milliyet, 3 Haziran 1989.
• ÖNAL, Tekin, “Askeri Vesayet Sisteminin İlk Halkası: 27 Mayıs Süreci ve Sonrası”, Turkish Studies, Volume: 10/1, Winter 2015.
• ÖZDEMIR, Hikmet: Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçimleri, Remzi Kitabevi, İstanbul 2007.
• _______________: Ordunun Olağandışı Rolü, İz Yayıncılık, İstanbul 1994.
• ÖZGEN, Nezir: Geçmişten Günümüze Türkiye, Venedik Yayınları, İzmir 2018.
• ÖZTÜRK, Kâzım: TBMM Albümü 1920-1973, TBMM Yayınları, Ankara 1973.
• SANAL, Türker: Türkiye Cumhuriyeti ve 50 Hükümeti, Sim Matbaası, Ankara 1995.
• SANLI, Ferit Salim: “13 Kasım 1960 Tasfiyesine Giden Süreçte Alparslan Türkeş ve Milli Birlik Komitesi İçinde İhtilaf”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 14, Sayı: 27, Bahar 2018.
• ŞAHIN, Çiğdem: “5. Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay”, Editör: Haydar Çakmak, Cumhurbaşkanları ve Dış Politika, Kripto Yayınevi, Ankara 2016.
• TOKER, Metin: Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları 1944-1973: İsmet Paşa’nın Son Yılları 1965-1973, Bilgi Yayınevi, Ankara 1993.
• YALMAN, Ahmed Emin: Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim II (1922-1971), Haz. Erol Şadi Erdinç, Pera Turizm Yayınevi, İstanbul 1997.
• İnternet Kaynakları
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Kurumsal İnternet Sitesi.
• talatturhan.com.tr/silahli-kuvvetler-birligi-hakkinda-aciklama/, Talat Turhan, “Silahlı Kuvvetler Birliği ve İnfazlar Hakkında Açıklama”, Dünya, 8 Mayıs 1967 (Erişim tarihi: 28 Şubat 2018).
• talatturhan.com.tr/silahli-kuvvetler-birligi-ve-21-mayis/, Talat Turhan, “Silahlı Kuvvetler Birliği ve 21 Mayıs”, Yeni Gündem, 15-28 Kasım 1985 (Erişim tarihi: 19 Ocak 2018).