MİLLÎ ŞUURUN SAĞLAM BİR VESİKASI: KÜRESÜNNİ TÜRKLERİ

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 242, 73 - 88, 23.10.2019

Ferit Yücebaş

Öz

I. Dünya Savaşı öncesi ve sonrasında İran’dan Türkiye’ye göç etmek suretiyle farklı illere yerleşmiş Türkler, çeşitli çevrelerce Küresünni olarak adlandırılır. Söz konusu Türk topluluğunun, Güney Azerbaycan bölgesinden çeşitli siyasî, ekonomik ve kültürel nedenlerle muhacir durumuna düşüp göç etmesi trajik hâdiselerin de yaşanmasına neden olmuştur. Küresünniler, Türk olmalarına rağmen bir kısmı birtakım baskı ve zulümlerden dolayı bu kimliklerini yitirmişlerdir. Fakat her türlü güçlüğe rağmen millî kimliğini korumayı başarmış kesimde millet şuuru oldukça güçlüdür. Söz konusu toplulukla ilgili geçmişe dair yeterli tarihî vesikanın olmaması büyük bir eksiklik olarak görülmekte ve yapılan çalışmaların kifayetsiz kalmasına neden olmaktadır. 

Bu çalışmada Güney Azerbaycan bölgesi Türklerinden olan Küresünnilerin tarihsel geçmişi ve millî kimliği üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Güney Azerbaycan, Küresünniler, İran

Kaynakça

• Arşiv
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi.
• Kitap ve Makaleler
• “İran’da Türk Şairleri (Şükûhî)”, Âzeri Türk, Sayı: 28-29/6-7, Yıl: 2, Milliyet Matbaası, İstanbul, 2’ci Teşrin 1929.
• “İran’da Türk Şairleri II (Mehmet-Bakır-Halhalî)”, Âzeri Türk, Sayı: 30/1, Yıl: 3, Milliyet Matbaası, İstanbul, Şubat 1930.
• AGACANOV, Sergey Grigoreviç: Oğuzlar, Çev. Ekber N. Necef vd., Selenge Yayınları, İstanbul 2003.
• AKİFOĞLU, Vugar: “Azerbaycan’da Milli Direniş (1917-1930)”, DTCF Dergisi, Aralık 2017.
• AKPINAR, Yavuz: “Son Dönem İran Türkçesi’nde Türkiye Türkçesi’nin Etkileri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, Erzurum 2017.
• ALBAYRAK, Recep: Türklerin İranı (Yakın Gelecek), Berikan Yayınları, Ankara 2012.
• AZER, San’an: İran Türkleri, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1942.
• BAYUR, Yusuf Hikmet: Türk İnkılâbı Tarihi (Fikir Cereyanları, İnkılâp Hareketleri İç Didişmeler, Birinci Genel Savaşın Patlaması), Cilt: II, Kısım: IV, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
• BILGEHAN, A. Gökdağ vd.: “İran Türklerinde Kimlik Meselesi”, Bilig, Sayı: 30, Yaz/2004.
• GASIMOV, Musa: “Azerbaycan Cumhuriyeti”, Türkler, Cilt: XIX, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002.
• GÖKALP, Ziya: Türkçülüğün Esasları, Haz. Kemal Bek, Bordo Siyah Klasik Yayınları, İstanbul 2003.
• GÜNDÜZ, Tufan: Anadolu’da Türkmen Aşiretleri (Bozulus Türkmenleri 1540-1640), Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007.
• Güneydoğu Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1939.
• HAKAN, Sinan: “Birinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Van’da Nüfus Hareketleri (1915-1920)”, Dünyada Van (Nüfus, Etnisite, Tarih ve Toplum), Der. Ercan Çağlayan, İletişim Yayınları, İstanbul 2019.
• KAFKASYALI, Ali: “XIX. ve XX. Yüzyıl Siyasî ve Sosyal Olaylarının Güney Azerbaycan Edebiyatına Yansıması”, Atatürk Üniversitesi İlahiyât Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, Erzurum 2006.
• KALAFAT, Yaşar: İran Türklüğü (Jeokültürel Boyut), Yeditepe Yayınları, İstanbul 2015.
• KARA, Polat: Türkiye-İran İlişkileri (1923-1960), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya 2010.
• KAYA, Mehmet: “İran Türkleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 180, İstanbul, Mayıs-Haziran 2009.
• KESKİN, Arif: “İran-Türkiye İlişkilerine Genel Bir Bakış”, 21. Yüzyıl Dergisi, Sayı: 12, Aralık 2009.
• KOBOTARİAN, Nabi: “İran Türkleri”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s. 2.
• LEVENDOĞLU, Mehmet Fuat: Küresinliler Örneğinde Kültürel Kimlik (Küresinliler’in Sosyo-Kültürel Yapısı), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
• MELİKZADE, Tohid: “I. Azerbaycan Cumhuriyeti (1918-1920) ve İran (Fars) Basını”, Karadeniz Araştırmaları, Sayı: 4, Kış 2005.
• MEŞKURE, Yılmaz: Tarihi, Siyasi ve Kültürel Yönleriyle TÜRKLERİN DÜNYASI ve Türkiye’nin Dış Türkler Politikası, Kripto Yayınları, Ankara 2010.
• METİN, Barış: “Türk-İran İlişkilerinde Güney Azerbaycan Meselesi (1918- 1938)”, TSA, Yıl: 16, Sayı: 2, Ağustos 2012.
• ÖZDEMİR, Emin vd.: “1927 Tarihli Genelkurmay’ın İran Azerbaycan’ı Tedkik Raporuna Göre Bu Bölgedeki Kürt Aşiretleri”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 15, Eylül 2013.
• ÖZTÜRK, Saygı: İsmet Paşa’nın Kürt Raporu, Doğan Kitap, İstanbul 2008.
• SAKİN, Orhan: Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, Mart 2006.
• SARAY, Mehmet: Türk İran İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
• _______________: Yeni Türk Cumhuriyetleri Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
• SARPKAYA, Seçkin: “İran Türklerinin Masallarıyla İlgili Türkiye’de, Azerbaycan’da ve İran’da Yapılan Çalışmalar Üzerine Bir İnceleme”, Ege Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: I, Sayı: 1, Temmuz 2018.
• SÜLEYMAN SABRI PAŞA: Van Tarihi ve Kürt Türkleri Hakkında İncelemeler, Haz. Gamze Gayeoğlu, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1982.
• SÜMER, Faruk: Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilâtı-Destanları, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara 1972.
• YEŞİLOT, Okan: “Türkmençay Antlaşması ve Sonuçları”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 36, Erzurum 2008.
• YİRSUTİMUR, Dilşad: “Türk Ocağı’nda İran’a Yönelik Pantürkist Bir Konferans ve Bu Konferansın Akisleri”, Tarih Okulu Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 34, Haziran 2018.
• İnternet
• http://azrurmia.blogfa.com/post/1881, Erişim Tarihi: 02.07.2019.
• İdare (Dahiliye Vekâleti’nin Aylık Mecmuası), Yıl: 7, Sayı: 75, Haziran 1934. (http://www.tid.gov.tr/Makaleler/Y%C4%B1l7-Say%C4%B175(1934).pdf), Erişim: 28.03.2019.
• http://kuresunniler.com/1333/küresünnilerin-yakın-tarihi.