ŞEYBÂNÎ-NAME’DE AKLIN YORUMU

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 243, 299 - 304, 16.12.2019

Yıldız Kocasavaş

Öz

XV. yy. sonu ve XVI. yy. başlarındaki
tarihî olayları, Şeybânî Han ve Timurlular arasındaki savaşları anlatan Şeybânî-nâme,
sadece ferdî duygu ve düşünceleri yansıtan bir edebî eser değil aynı zamanda
toplum hayatı ve kültürünü (devrini, değer ölçülerini, yaşayışını) yansıtan,
topluma ve devrine adeta ayna tutan bir eser olma özelliğini de taşımaktadır.
Muhammed Sâlih, eserde, dönemin önemli şahsiyeti, şair ve hükümdar Şeybânî
Han’ı tanıp değerlendiriyor. Muhammed Sâlih, bunda başarılıdır, çünkü bizzat
Han’ın yanında yer almakla O’nu yakından tanımaktadır. Bu bakımlardan eser;
orijinaldir, incelemeye değerdir.

Şeybânî-nâme şâiri Muhammed Sâlih,
aklın önemini kavradığından olsa gerek manzum kroniğinde akla dair çeşitli yorumlarda
bulunmuştur. Burada yer alan beyitlerdeki açıklamaların ışığında, Muhammed
Sâlih’in aklı, hangi özellikleriyle ele alıp değerlendirdiğine dair ipuçları
gözden geçirilecek, şairin izahatlarında, aklın, birey, halk ve idareci için
önemi ortaya konacaktır.

Çalışma, Muhammed Sâlih, Şeybânî-nâme
(Giriş-Tıpkıbasım-Metin-Tercüme) (Haz. Yıldız Kocasavaş), İstanbul, Çantay
Kitabevi yayınının 1b-100b varakları taranarak konuya ilişkin elde edilecek beyitlerin
değerlendirilmesi suretiyle ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şeybânî-nâme, akıl, anlam, İslâmiyet, Kur’ân-ı Kerîm

Kaynakça

• Aykan, Recep, Kelime ve Konularına Göre Alfabetik Kur’an Fihristi, 2012, Pınar Yayınları.
• Bolay, Süleyman Hayri, “Akıl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2, İstanbul, 1989, s.238-242, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Muhammed Sâlih, Şeybânî-nâme (Giriş-Tıpkıbasım-Metin-Tercüme) (Haz. Yıldız Kocasavaş), İstanbul, Çantay Kitabevi.
• Sinanoğlu, Mustafa, “İslâm-Son İlâhî Din”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 23, İstanbul, 2001, s.1-2, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Akıl (Kelâm)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 2, İstanbul, 1989, s.242-246, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• (https://kuran-ikerim.org/ilk-ayet-son-ayet06.11.2019)
• (https://www.nisanyansozluk.com/?k=ak%C4%B1l 07.11.2019)
• (https://notlar1.com/2018/06/27/arapca-akil-sozcugunun-kokeni/07.11.2019)