OĞUZLARIN DİNİ KAHRAMANLIK DESTANI SALTUKNAME

Year 2019, Volume: 123 Issue: 243, 241 - 250, 16.12.2019

Aybeniz Rahimova

Abstract

“Saltukname” Oğuzların-Türkiye ve Azerbaycan Türklerinin ortak dini kahramanlık destanlarından biri olup, 13. yüzyılda Anadolu’da, Rumeli’de vd. bölgelerde İslam’ın yayılması uğruna savaşlar yapan Alperen Sarı Saltuk’la ilgili zaman içinde ortaya çıkarak, toplumların belleğinde kendine yer bulan efsanelerin ve menkibelerin bir araya toplanması sonucu ortaya çıkmış değerli bir halk edebiyatı anıtıdır. 15. yüzyılda Osmanlı padişahı Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan’ın emri üzerine Ebü’l Hayır isimli bir yazar çeşitli bölgelerden Sarı Saltuk’la ilgili rivayetleri derleyerek üç ciltlik “Saltukname”yi kaleme almıştır. Eserde asıl ismi Şerif Hızır olan kahramanın dünyaya gelişinden şehadetine kadar hayatının önemli anları, İslam dinini yayma uğruna vermiş olduğu mücadele aydınlatılıyor. Sarı Saltuk, Anadolu’yu, Rumeli’yi, Firengistan’ı,
Mısır’ı, Türkistan’ı vd. ülkeleri fethediyor, sayısız kahramanlık örnekleri sergiliyor, gittiği her yerde İslam’ın bayrağını yücelerde tutuyor. Destanda reel tarihi mekanların ve şahsiyetlerin yanı sıra efsanevi mekan ve imgelere de rastlanmaktadır. Eserin lisanı halk diline yakın olup kimi durumlarda “Dedem Korkud’un Kitabı”nın dilini andırmaktadır.

Keywords

SALTUKNAME, ANADOLU, MISIR, İSLAM, AZERBAYCAN

References

• AKALIN, Şükrü Haluk: “Ebu’l Hayr-i Rumi’nin Saltuknamesi”, Türk Kültürü Araştırmaları, Prof. Dr. Zeynep Korkmaz’a Armağan, Yıl: XXXII/2, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1996.
• DEMİR, Necati - ERDEM, Dursun: “Ön söz”, Saltukname (Saltuk Gazi Destanı), Cilt: I-II-III, Enes Basım Yayını Matbaacılık, İstanbul.
• GARBUZOVA, V.S.: Skazaniyeo Melike Danişmende, İstoriko-Filologiçeskiye Issledovaniya, İzdatelstvo Vostoçnoy Literaturı, Moskva 1959.
• HACIYEV, Tovfik (Haz)., Kitab-ı Dede Korkud, Önder Yayınevi, Bakü 2004.
• İslam Ansiklopedisi, Cilt: 10, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1964.
• RAHİMOVA, Aybeniz (Haz.): Kitab-i Battal Gazi, Nurlan Yayınevi, Bakü 2009.