BOKSÖR AYAKLANMASI VE SULTAN ABDÜLHAMİT'İN NASİHAT HEYETİ

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 243, 313 - 330, 16.12.2019

Cengiz Mutlu

Öz

19. yüzyılın sonlarında Çin üzerinde Batılı büyük devletlerin nüfuz mücadelesi müşahade edilmekteydi. Artan fakirlik, doğal felaketler, dizginlenemeyen yabancı baskısı Kuzey Çin’de Boksörlerin gücünü arttırmasına sebebiyet verdi. Hristiyan misyonerlerin faaliyetleri Boksörleri proveke ettiğinden, 1899’da Boksörler Batılı misyonerlere ve Çinli Hristiyanlara karşı saldırıya geçmişti. Pekin’deki saldırılarda kiliseler ve yabancıların evleri yakılmış, şüpheli Çinli Hristiyanlar ise katledilmeye başlanmıştı. Olaylar sırasında Alman elçisi de öldürülmüştü. Bunun üzerine Batılı müttefiklerden oluşan yardım gücünün Uzakdoğu’ya gönderilmesiyle Pekin 14 Ağustos’ta ele geçirilmiştir. Boksör İsyanı sebebiyle Alman imparatoru Wilhelm, Sultan Abdülhamid’e Çin Müslümanları üzerindeki nüfuzunu kullanması hususunda ricada bulunmak
suretiyle Çin’e bir nasihat heyeti gönderilmesini istemişti. Fakat, Enver Paşa başkanlığındaki nasihat heyeti Çin’e ancak ayaklanmanın bastırılmasından sonra varabilmiştir. Çinli Müslümanlardan büyük iltifat gören heyet Rusya üzerinden İstanbul’a geri gelmiştir. Heyetten Batılılar istedikleri faydayı elde edememişlerse de Sultan Abdülhamid, hilafetin gücünü Uzakdoğu’da sergileme fırsatını yakalamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan Abdülhamit, Boksör İsyanı, Çin müslümanları, Almanya, Pekin

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA).
• Babıâli Evrak Odası (BEO), No. 1556/116642, 1607/120500.
• Hariciye Siyasi (HR.SYS), No. 1371/8, 381/44.
• Hariciye Hukuk Kısmı (HR.H), No. 246/14, 250/83, 251/4.
• İrade Hariciye (İ.HR), No. 367/62.
• Mütenevvî Maruzat Evrakı (Y.MTV), No. 205/130, 205/25, 205/81.
• Tahrirât-ı Ecnebiye ve Mâbeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM), No. 44/12, 43/61.
• Yıldız Perakende Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR), No. 28/94.
• Yıldız Perakende Elçilik Şehbenderlik Ataşemiliterlik (Y.PRK.EŞA), No. 36/61, 35/116, 35/113, 36/7, 35/107.
• Yıldız Sadaret Hususi Maruzat Evrakı (YA.HUS), No. 412/122, 412/10.
• Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y.A.RES), No. 110/68.
• Gazeteler
• Le Figaro, Malumat, Pall Mall, The Times.
• Eserler
• ÇELIK, Mehmet: “Panislamizim’in Etki Alanı Çerçevesinde Çin’e Gönderilen Enver Paşa ve Heyetinin Faaliyetleri”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 14, Yıl 2015.
• ERASLAN, Cezmi: II. Abdülhamid ve İslam Birliği, Ötüken Yayınları, İstanbul 1992.
• HUANG, Ray: Çin Tarihi, (Çev. Atilla Sönmez), İstanbul Bilgi Ünv. Yay., İstanbul 2005.
• TOROS, Taha: “Çin’e Giden Nasihat Heyeti”, Yakın Tarihimiz, Sayı: 19, Nisan 1982.
• UÇAROL, Rıfat: Siyasi Tarih, Filiz Kitabevi, İstanbul 1995.
• YOLAÇ, Can: Herkes İçin Çin Tarihi, KRP Yayınları, İstanbul 2016.