ŞEYYAD HAMZA’NIN YUSUF U ZELİHA’SINDAKİ BAZI SÖZCÜKLERLE İLGİLİ OKUMA VE ANLAMLANDIRMA ÖNERİLERİ

Yıl 2019, Cilt: 121 Sayı: 238, 231 - 236, 27.02.2019

İbrahim Ethem Özkan

Öz

Türk dili tarihinde doğuda Çağatayca, kuzeyde Kıpçakça ile temsil edilen Orta Türkçe döneminde batıda da Oğuzca / Oğuz Türkçesi ile eserler verilmiştir. Oğuzca’nın ilk dönemi olan Eski Anadolu Türkçesi (Tarihi Türkiye Türkçesi, Eski Osmanlıca, Eski Oğuz Türkçesi ve Eski Türkiye Türkçesi), Oğuzlar tarafın¬dan XIII. - XVI. yüzyıllar arasında Anadolu, Kuzey ve Güney Azerbaycan, Irak, Suriye ve XIV. yüzyılın ikinci yarısından itibaren de Balkanlarda kullanılan yazı dilinin adıdır. Eski Anadolu Türkçesi kendi içinde “Selçuklu” (11.-13. yüzyıl), “Beylikler” (13.-15. yüzyıl) ve “Osmanlı” (15. yüzyılın ikinci yarısı) dönemlerinden oluş-maktadır. Selçuklu döneminde Moğol istilası ve Haçlı seferleri nedeniyle Anadolu Selçuklu Devleti (1075-1308) ile Anadolu’daki beylikler arasında başlayan egemenlik mücadelesi bu coğrafyada büyük bir kargaşaya yol açmıştır. Bu durum nedeniyle, Anadolu’da bir düşünce ortamı gelişemediği için edebi ve kültürel üretimler çok sınırlı sayıda olmuştur. Eski Anadolu Türkçesi’nin ilk dönemine ait sınırlı sayıdaki eserlerde ses, yazım, biçim ve söz dizimi açılarından ölçünlüleşmenin henüz gerçekleşmediği, farklı ağız özelliklerinin birlikte kullanıldığı görülmektedir. Bu durum dönemin bütün eserlerinde görülmektedir. Eski Anadolu Türkçesi’nin ilk dönem eserlerinden olan Şeyyad Hamza tarafından kaleme alınan Yusuf u Zeliha mesnevisi, sahanın bu adla yazılmış ilk mesnevisi olması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu mesnevinin dili yalın bir Oğuz Türkçesi olmakla birlikte, dönemin genel dil özelliklerini de yansıtmaktadır. Özellikle yazımdaki tutarsızlıklar nedeniyle bu metnin akademik yayınlarında birbirinden farklı okuma ve anlamlandırma örnekleri görülebil¬mektedir. Bu çalışmada Şeyyad Hamza tarafından yazılan Yusuf u Zeliha mesnevisinin akademik yayınlarında görülen üç kelimenin okunuşu ve anlamlandırılmasıyla ilgili yeni teklifler sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyyad Hamza, Yusuf u Zeliha, Oğuz Türkçesi, Sözcükler, Yeni Okuma Önerileri

Kaynakça

• AKAR, Ali: Oğuzların Dili Eski Anadolu Türkçesine Giriş, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2018.
• DEMIRCI, Ümit Özgür: “Şeyyad Hamza’nın Yusuf u Zeliha’sındaki Bazı İbareler Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], Erzurum 2011.
• DILÇIN, Dehri: Şeyyad Hamza Yusuf u Zeliha, Türk Dil Kurumu Yayınları, İstanbul 1946.