ATEİST BİR DEVLETTE YAŞAYAN DİN: SOVYET KIRGIZİSTANI’NDA İSLAM

Yıl 2017, Cilt: 116 Sayı: 229, 51 - 70, 25.08.2017

Güljanat Kurmangaliyeva Ercilasun

Öz

Kırgızistan’ın 20. yüzyıldaki tarihinin büyük bir kısmı, Sovyetler Birliği’ne dâhil, sosyalist rejimdeki bir cumhuriyet olarak geçmiştir. Marks’la başlayan ve Lenin’le devam eden sosyalist ideolojide din, afyon olarak nitelendirilip, hoş görülmeyen bir unsur olmuştur. Bu makale, ağırlıklı olarak Kırgızistan’da 2007 yılından itibaren yürütülen sözlü tarih projesinin sonuçlarına dayanmaktadır. Sözlü tarih, Kırgız tarihi de dâhil olmak üzere Türkistan tarihinin özellikle 20. yüzyılı için oldukça önemli bir kaynaktır, çünkü Sovyet döneminde tarih, ideolojik çerçeveden ve Marksist-Leninist bakış açısı ile yazılmak durumundaydı. Adı geçen sözlü tarih projesinde 65 yaş ve üzeri insanlarla derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Sözlü tarih yöntemine dayalı araştırma, Kırgızistan’ın bütün illerinde yürütülmüştür. Sözlü tarih kaynaklarının Sovyet döneminde yaşanmış hatıraları, izinleri dâhilinde kaydedilmiştir. Sosyalist Kırgızistan’da din yasak olmasına rağmen, sözlü tarih çalışmaları, rejimin ve ideolojik baskıların dini, toplumdan tamamen yok etmeyi başaramadığını göstermiştir. Bu makalede, ateist bir cumhuriyette yaşanan İslami âdet ve ibadetler; İslamiyet’in ne derece yaşanabildiği ve ne ölçüde yaşanamadığı; ailevî veya siyasî baskılar ve görüşmecilerin değerlendirmeleri üzerine durulmuştur. Dolayısıyla, bu makale, teori ile pratik arasındaki boşluğun anlaşılmasına, diğer bir deyişle Sovyet Kırgızistanı’ndaki resmî ideolojiye rağmen İslamiyet’in gündelik hayattaki yeri ve rolünün anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamıştır

Anahtar Kelimeler

Kırgızistan, İslamiyet, Sosyalist Rejim, Din, İbadet, 20. Yüzyıl, Sözlü Tarih

Kaynakça

• AITPAEVA, Gulnara (ed.): Kırgızstandagı mazar basuu: Talas tacrıybasının negizinde (Кыргызстандагы мазар басуу: Талас тажрыйбасынын негизинде), Bişkek: Aigine 2007.