BİRUNÎ’NİN ETNİK MENSUBİYETİ HAKKINDA TARTIŞMALAR

Yıl 2017, Cilt: 116 Sayı: 228, 9 - 22, 25.06.2017

İsmail Yakıt

Öz

Bir filozofun, bir düşünürün, bir bilim adamının fikirleri, düşünceleri, sistemi ve dünya görüşü daha önemli değil mi? Onun şu veya bu etnik kökenden olması, şu veya bu millete mensup olması neyi değiştirir? Bu ve buna benzer soruları çoğaltabilirsiniz. Elbette, bir düşünürün, filozofun, bilim adamının felsefesi, fikirleri, buluşları etnik kökeninden daha önemlidir. Bunda hiçbir kuşku yok. Ancak, kaynaklar farklı yorumlanıyor, çarpıtılıyor, hattâ oradan farklı milliyeti akla getirecek yorumlar yapılıyorsa veya birileri hiç alakası olmadığı halde, farklı kökenlere dayandırıyor ise; araştırmacıların ve bilim adamlarının kaynakları tekrar ele alıp, onların ışığında iddiaları incelemesi, yanlış olanlarını çürütmesi, doğruları ortaya koyması gerekmektedir. Bu itibarla, “En büyük İslam bilgini” olarak literatüre girmiş ve ünlü bilim tarihçisi G. Sarton’un eserinde bir asrı adına tahsis ettiği, matematik, astronomi, tıp, trigonometri, fizik, kimya, eczacılık, tarih, coğrafya, felsefe, etnoloji, botanik dinler tarihi alanlarında pek çok eser vermiş Ebu Reyhan el-Birunî (Beyrunî de denir)’nin Arap, Fars veya Türk olduğuna dair pek çok tartışma yapılmıştır. Bu tartışmalar zaman zaman bilimsel olmaktan çıkmış, hatta kaynakların yanlış değerlendirilmesine kadar varmıştır. Öte yandan bugün İranlılar internet ortamında olsun, dünya çapında ansiklopedilerin ilgili maddelerinde olsun, Ortaasya kökenli bütün filozof ve bilim adamlarının hepsini -kaynak ve tarih bilgilerini yanıltarak- İranlı gösterme gibi bir hevesleri vardır. Bu bildirimizde konunun Birunî’niyle alakalı olan kısmını ve tartışmaları bilimsel olarak ele almak istiyoruz.

Anahtar Kelimeler

el-Birunî, İran, Türk, Arap, Harezm, Orta Asya, Kaşgarlı Mahmut

Kaynakça

• YAKIT, İsmail & DURAK, Necdet: İslam’da Bilim Tarihi, Tuğra Matbaası, Isparta 2000.