KARA-KOYUNLU VE AK-KOYUNLU DEVLETLERİ YÖNETİMİNDE ERMENİLER

Yıl 2021, Cilt: 127 Sayı: 251, 309 - 324, 19.04.2021

Kazım Paydaş

Öz

Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Devletleri'nin yönetiminde Ermeniler de bulunmaktaydılar. Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu devletlerinde hükümdarlarının temayüllerine bağlı olarak Ermenilere karşı farklı tutumlar sergilenmiştir. Örneğin Ak-Koyunlu hükümdarı Kara-Yülük Osman Bey'in Ermeniler ve Hristiyanlık dinine karşı iyi bir tutum içerisinde olduğu ve onun egemenliği altında bulunan Hristiyanlarında bu durumdan memnun olduğu görülmektedir. Nitekim pek az istisna dışında Ermeni kaynakları Kara Osman’ın Hristiyan topluluklara karşı davranışını övmektedirler. Benzer şekilde bir Ermeni kaynağında Kara-Koyunlu Kara Yusuf'un, bir Müslüman olmakla birlikte Hristiyanlara, papazlara ve kiliselere karşı hayırsever bir zat olduğu ifadesi kullanılmıştır. Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Devletlerinin büyüklü küçüklü kent merkezleri ve diğer yerleşim yerlerinde yaşayan Ermeniler ekonomik faaliyetler içinde yer alarak ticaret ile uğraşmaktaydılar. Kara-Koyunlu ve Ak-Koyunlu Devletlerinde yaşayan Ermeniler kiliseler ve diğer dini mekânlarında rahat bir şekilde dini gereklerini yerine getirebilmekteydiler.

Anahtar Kelimeler

Kara-Koyunlu, Ak-Koyunlu, Ermeniler, Devlet, Hristiyan

Kaynakça

• Andreasyan, Hrand D.: “Türk Tarihine Aid Ermeni Kaynakları” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, c. I, Sayı, 1-2, 1950, s. 402-438.
• Andreasyan, Hrand D.: “XIV ve XV. Yüzyıl Türk Tarihine Ait, Ufak Kronolojiler ve Kolofonlar”, Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: 3, 1973, s. 83-148.
• Anonymous: Tadhkirat al-Mulük: A Manual of Safavid Administration (c. 1137/1725), Translated and Explained by V. Minorsky, Cambridge, London, 1943.
• Âşıkpaşazâde: Âşık paşa oğlu Tarihi, Haz. Atsız, MEB Yay. İstanbul, 1992.
• Barbaro, Josaphat: “Sefernâme-yi Josef Barbaro”, Sefernameha-yi Veniziyan der İran, Farsça Terc. Minoçehr Emirî, İntaşarat-ı Harezmî, Tahran, 1349, s. 17-119; Türkçe Terc. Anadolu’ya ve İran’a Seyahat, Terc. Tufan Gündüz, Yeditepe Yay. İstanbul, 2005.
• Contarini, Ambrogio: “Sefernâme-yi Ambrozyo Kontârini”, Sefernameha-yi Veniziyan der İran, Farsça Terc. Minoçehr Emirî, İntaşarat-ı Harezmî, Tahran, 1349, s. 123-196; Türkçe Terc. “Caterino Zeno’nun Seyahatnâmesi”, Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri, Terc. Tufan Gündüz, Yeditepe Yay. İstanbul, 2006, s. 71-144.
• Ebu Bekr-i Tihranî: Kitâb-ı Diyarbekriyye, Neşr. Necati Lugal-Faruk Sümer, c. I, TTK Yay. Ankara, 1993; Terc. Ebu Bekr-i Tihranî, Kitab-ı Diyarbekiryye, Çev. Mürsel Öztürk, TTK Yay. Ankara, 2001.
• el-Azzâvî, Abbas el-Mehâmî: Tarihü’l Irak Beyne İhtilâleyn el-Hükûmetü’l-Türkmâniyye, c. III, Dâru’l-Arabiyyetû’l-Mavsuât, Bağdad, 1939.
• el-Bağdadî, Abdullah b. Fethullah: el-Düvelü’l-İslamiyye fi el-Şark (Tarihü’l-Gıyasi), Tah. Târık Nâfi’ el-Hamdânî, Dar ve Mektebü’l-Hilâl, Beyrut, 2010.
• Ersan ,Mehmet: Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler, TTK Yay. Ankara, 2007.
• Hinz, Walther: Uzun Hasan ve Şeyh Cüneyd, Çev. Tevfik Bıyıklıoğlu, TTK Yay. Ankara, 1992.
• İbni Tagrıberdi: En-Nücûmu’z-Zâhire (Parlayan Yıldızlar), Çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yay. İstanbul, 2013.
• Mehmed Neşri: Kitâb-ı Cihan-Nümâ, Nşr. Faik Reşit Unat-Mehmet Altay Köymen, c. II, TTK Yay. Ankara, 1995.
• Memmedov, Süleyman: “Karakoyunlular ve Batı Azerbaycan”, Türkler Ansiklopedisi, c. VI, Yeni Türkiye Yay. Ankara, 2002, s. 869-872.
• Minorsky, Vladimir: “Kara Koyunlu Cihanşah ve Şiirleri, Çev. Mine Erol, Selçuklu araştırmaları Dergisi, Sayı, II, 1970, s. 153-180.
• Mirca’feri, Hüseyin: Tarih-i Teheyyulat-ı Siyasî İçtimaî İktisâdî ve Ferhengi-i İran der Dovre-i Timuriyân ve Türkmanân, Daneşgah-ı İsfahan, Tahran, 2016.
• Özgüdenli, Osman Gazi: Selçuklular, c. I, İSAM Yay. İstanbul, 2013.
• Roemer, Hans Robert: “The Türkmen Dynasties”, The Cambridge History of Iran, edited by Peter Jackson, Cambridge University Press, New York, 1993, s. 147-188.
• Rumlu Hasan-ı: Ahsenü’t-Tevârîh, Nşr. Abdul-Hüesyin Nevâî, c. I, İntaşarat-ı Esatir, Tahran, 1389; Terc. Ahsenü’t-Tevârih, Çev. Mürsel Öztürk, TTK Yay. Ankara, 2006.
• Sanjian, Avadis Krikor: Colophons of Armenian Manuscript, Hardvard University Press, Cambridge, 1969.
• Sümer, Faruk: Kara Koyunlular, TTK Yay. Ankara, 1992.
• Şeker, Mehmet: Anadolu’da Birarada Yaşama Tecrübesi (Türkiye Selçukluları ve Osmanlılar’da Müslim-Gayr-i Müslim İlişkileri), DİB Yay. Ankara, 2012.
• Tabâtabai, Hüseyin Müderrisî: Fermânhâ-yi Türkmânan-ı Karakoyunlu ve Akkoyunlu, Çaphâne-i Hükümet-i Kum, Tahran, 1352.
• Tansel, Selâhattin: Osmanlı Kaynaklarına Göre Fâtih Sultan Mehmed’in Siyasi ve Askerî Faaliyeti, TTK Yay. Ankara, 1999.
• Tebrizî, Hâfız Hüseyin Kerbelâyî: Ravzâtu’l-Cenan ve Cennatu’l-Cenân, c. I, Tash. Cafer Sultan el-Kurrayî, İntişarat-ı Sutude, Tahran, 1383.
• Turan, Osman: Doğu Anadolu Türk Devletleri, Boğaziçi Yay. İstanbul, 1993.
• Turan, Osman: Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yay. İstanbul, 1993.
• Turan, Şerafettin: “Fatih Mehmed-Uzun Hasan Mücadelesi ve Venedik”, TAD, III, Sayı, 4-5, 1965, s. 63-139.
• Woods, John E.: The aqquyunlu-Clan, Confederation Empire –A Study in 15th/9th Century Turko Iranian Politics, Bibliotheca Islamica, Minneapolis & Chicago, 1976; Terc. Akkoyunlular, Çev. Sibel Özbudun, Milliyet Yay. İstanbul, 1993.
• Zeno, Caterino: “Şerefnâme-yi Katerino Zeno”, Sefernameha-yi Veniziyan der İran, Farsça Terc. Minoçehr Emirî, İntişarat-ı Harezmî, Tahran, 1349, s. 197-281; Türkçe Terc. “Caterino Zeno’nun Seyahatnâmesi”, Uzun Hasan-Fatih Mücadelesi Döneminde Doğu’da Venedik Elçileri, Terc. Tufan Gündüz, Yeditepe Yay. İstanbul, 2006, s. 11-69.