İŞGALCİLERİN MİLLİ MÜCADELE'Yİ KADROSUZ BIRAKMA ÇABASI: MALTA SÜRGÜNLERİ (1919-1921)

Yıl 2022, Cilt: 132 Sayı: 261, 327 - 368, 14.12.2022

Mehmet Akif Bal

https://doi.org/10.55773/tda.1178337

Cited By: 1

Öz

Malta sürgünleri, Osmanlı Devletini Birinci Dünya Savaşı süresince idare eden çoğu İttihat ve Terakkici üst düzey siyasi, askeri ve kültürel kadroların, Osmanlı Devletinin yenilgisi ve ertesinde 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi sonrasında işgalcilerce tutuklanarak Malta adasına sürgün edilmesi olayıdır. Malta’ya sürgün edilen isimlere bakıldığında; harp boyunca Osmanlı Devleti’ni idare etmiş etkili siyasetçiler, harbin ateş çemberinden geçmiş yüksek rütbeli askerler, mülki amirler, gazeteciler ve fikir insanlarına rastlanmaktadır. İtilaf Devletleri ve en başta İngilizler, bu kadroların Birinci Dünya Savaşındaki çalışmaları nedeniyle önce İstanbul’a çağrılıp gözetim altında tutulması ve daha sonra tutuklanmaları için planlar yapmışlardır. Tutuklayacakları isimler üzerinden öncelikle Osmanlı Devleti’ne, harbe girmenin ve İtilaf güçlerini yoğun bir zarara uğratmanın hesabını sorma yanında ayrıca Ermeni tehciri gibi konular üzerinden de cezalandırılmalar yapmaya çalışmışlardır. Bununla birlikte İtilaf güçlerinin esas gayesi, Mustafa Kemal Paşa liderliğindeki Milli Mücadeleyi kadrosuz bırakarak, mücadeleye zarar vermektir. Harp suçlusu ve tehcir suçlusu olarak iki ana suçlama ile tutuklanan çok sayıda isim, İngilizlerin baskısı ve bu baskı altında çalışmak durumunda kalan özellikle Damat Ferid Hükümetleri tarafından ağırlıklı olarak Beyazıt’taki Harbiye Nezareti bünyesinde bulunan Bekirağa Bölüğüne konulmuşlar, burada uzun süren yargılamalara muhatap edilmişlerdir. Bir müddet sonra Bekirağa’daki üst düzey tutukluların arasından özellikle Karakol Cemiyeti’nin çalışmalarıyla kaçanlar olmuş, başka tutukluların kaçırılacağı durumunun belirmesi üzerine gidişatı kontrol edemeyeceğini anlayan İngilizler, buradaki üst düzey isimleri Malta adasına sürgün etme kararı almışlardır. Malta adasında iki yıla yakın bir süre tutuklu kalan Osmanlı esirleri, burada bir İngiliz mahkemesi tarafından muhakeme edildiyse de bundan bir sonuç çıkmamıştır. Sürgünler, 1921 Londra Konferansı görüşmeleri sırasında alınan ortak karar sonucu, İngiliz esirleriyle karşılıklı olarak serbest bırakılmışlardır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, İttihat ve Terakki, Bekirağa Bölüğü, Malta

Kaynakça

• AKANDERE, Osman, “Azerbaycan Sovyet Hükümeti’nin Milli Mücadele Yıllarında İngilizler Nezdindeki Bir Teşebbüsü: Malta’daki Türk Esirlerinin Serbest Bırakılması Meselesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 65, Güz 2019.
• AKKOR, Mahmut, I. Dünya Savaşında Çeşitli Ülkelerdeki Türk Esir Kampları, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Enis Şahin), Sakarya 2006.
• AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İstanbul 1976.
• ATA, Ferudun, İşgal İstanbulunda Tehcir Yargılamaları, 2. Baskı, Ankara 2011.
• ATATÜRK, Kemal, Nutuk 1919-1927, (Hazırlayan: Prof. Dr. Zeynep Korkmaz), Ankara 2000.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, (Hazırlayanlar: Prof. Dr. Ali Sevim-Prof. Dr. İzzet Öztoprak-Prof. Dr. M. Akif Tural), Ankara 2006.
• Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Cepheden Meclise Büyük Önder İle 24 Yıl, (Derleyen: Turgut Gürer), 4. Baskı, İstanbul 2007.