Ay Yıldızın İzinde Kıbrıs ve Irak Türkleri

Yıl 2023, Cilt: 133 Sayı: 262, 111 - 130, 28.02.2023

Yasin Cemal Galata

https://doi.org/10.55773/tda.1221641

Cited By: 1

Öz

Mezar taşları bir milletin kültürel genetik kodlarıdır. Türkler eski zamanlardan itibaren önem verdikleri mezar taşlarını geçmişten günümüze korumuş ve kollamışlardır. Geniş Avrasya coğrafyasındaki Türk mezar taşlarında Türk boy damgaları, Türk yazıtları, çeşitli ortak kültürel motiflerin yanı sıra ay yıldız sembolü de sıklıkla işlenmiştir.
Osmanlı idaresinin sona ermesiyle farklı zaman dilimlerinde katliamlara ve kültürel asimilasyona tabi tutulan Kıbrıs ve Irak Türkleri milli bir sembol olan ay yıldızlı mezar taşları aracılığıyla günümüze kadar korumuşlardır. İki farklı coğrafyada ay yıldızla işlenmiş ortak mezar taşları kültür birliğinin en önemli ispatıdır. Kıbrıs’ta 1950’lerde başlayan Türklere yönelik mezalime karşı milli duygular mezar taşlarına işlenmiştir. Irak Türkmeneli (Telafer, Erbil, Altunköprü, Kerkük, Tuzhurmatu, Tavuk, Mendeli)bölgesinde Osmanlı’nın son dönemlerinden başlamak üzere yapılmış ay yıldız motifli mezar taşları günümüze kadar taşınmıştır.
Kıbrıs ve Irak Türkmeneli bölgeleri Türk Dünyasının iki önemli coğrafyasıdır. 2012 ve 2018 yıllarında Irak’ın Erbil, Altunköprü, Kerkük ve Tuzhurmatu şehirlerine, 2017 ve 2018 yıllarında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne yapmış olduğumuz saha araştırmaları kapsamında elde ettiğimiz mezar taşlarında ay yıldız simgesi üzerinden iki farklı coğrafyanın ortak paydalarını sunacağız.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türkleri, Irak Türkleri, Mezar Taşları, Ay yıldız sembolü.

Kaynakça

• AYAZ, Fatih Yahya: Memlük-Kıbrıs İlişkileri, TTK, Ankara 2016.
• BERATLI, Nazım: Kıbrıslı Türklerin Kökeni ve Kıbrıs’ta Bektaşilik, Kalkedon, İstanbul 2008.
• BERATLI, Nazım: “Tarih Boyunca Yabancıların Kaleminden Lefke Kasabası”. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 3 (5), 17-28, 2019.
• CEVZELİ, Ümit: Erbil’de Türkmen Tarihi, Ortadoğu Yayınları, Ankara, 2021.
• ÇORUH, Haydar: Sultan İkinci Mahmud döneminde Kıbrıs (1808-1839), TTK, Ankara, 2017.
• GALATA, Yasin Cemal: “Türkalan’da Bayram Sevinci”, Kardaşlık Dergisi, Sayı 81, 28-30, 2019.
• HILL, George: Kıbrıs Tarihi, (çev: Nazım Can Serbest), İş Bankası, İstanbul, 2010.
• HÜRMÜZLÜ, Erşat: Irak’ta Türkmen Gerçeği, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2006.
• HÜRMÜZLÜ, Erşat: Irak Türkmenlerinin Dünya Görüşü, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2019.
• HÜRMÜZLÜ, Habib: Irak’ın Hukuki Yapısı İçinde Türkmenler, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2020.
• KERKÜK, İzzettin: Haşim Nahit Erbil ve Irak Türkleri, İstanbul, Kerkük Vakfı, 2004.
• KEVSEROĞLU, Necat: Irak’ta Türkçe Yer Adları Kılavuzu, Fuzuli Matbaası, Kerkük, 2012.
• KEVSEROĞLU, Necat: Kerkük’te İlkler, Kerkük, 2021.
• KURTULUŞ, Hatice, PURKIS, Semra: Kuzey Kıbrıs’ta Türkiyeli Göçmenler, İş Bankası, İstanbul, 2014.
• ÖZKUL, Ali Efdal: Kıbrıs’ın Sosyo-Ekonomik Tarihi (1726-1750), Dipnot, Ankara, 2010.
• PELER, Gökçe Yükselen: “Aya Androniko’nun İslami Balbalları: Kıbrıs Yeşilköy’de Bulunan Bazı Mezar Taşları Üzerine Toplum-Dilbilimlik Düşünceler”, İ.Ü. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 57, 179-196, 2017.
• SAATÇİ, Suphi: Irak’ta Türk Varlığı, TTT Yayınları, İstanbul, 1996.
• SAATÇİ, Suphi: Hasretin Adı Kerkük, Ötüken, İstanbul, 2008.
• SAATÇİ, Suphi: Irak Türkmen Boyları, Ötüken, İstanbul, 2015.
• SAATÇİ, Suphi: Altunköprü, Kerkük Vakfı, İstanbul,2018.
• SAMİ, Ahmed: “1914-1918 Cihan Savaşı Kıbrıs İngiliz Esir Kamplarında Ölen Ve Mağusa’da Toprağa Verilen Şehitlerimiz”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, 1 (1) , 95-103, 2017.
• TERZİOĞLU, Nazım: Kerküklü Mustafa Gökkaya, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2014.
• VASFİ, İhsan: Yazdıklarım, Haz: Suphi Saatçi, Kerkük Vakfı, İstanbul, 2021.
• YILDIRIM, Hacı Osman ve diğ: Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, T.C. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dairesi Başkanlığı Yayın Nu:43, Ankara, 2000.