TÜRK DÜNYASI TOPLUM ARAŞTIRMALARI: KAZAKİSTAN SOSYOLOJİSİ

Yıl 2024, Cilt: 136 Sayı: 268, 137 - 150, 29.02.2024

Arif Akbaş

https://doi.org/10.55773/tda.1295061

Öz

Bu makalede Türk Dünyası toplum araştırmaları kapsamında genç/ yeni Kazak sosyoloji geleneği ele alınıp incelenecektir. Kazakistan’da sosyoloji/ “Aleumetanu” (içtimaiyat) bilimi 1950-60’lı yıllardan itibaren gelişmeye başlamıştır. İlk toplumbilim bölümü 1988’de Almatı’daki El-Farabi Adındaki Kazak Ulusal Üniversitesi’nde açılmıştır. Farabi, Türkistan’da (Otrar Şehri’nde) doğmuş ve burada yetişmiş bir felsefecidir. “Medînet-ül Fâzıla” (Erdemli Şehir) ile “Kitâb-ül Siyâset il-Medeniye”, (Şehir Siyaseti Kitabı) eserleri şehir sosyolojisi ve siyaset sosyolojisi anlamında önemli yapıtlardır. Dolayısıyla Kazakistan’daki sosyoloji geleneği aslında IX. asra kadar dayanmaktadır. Türkistan’daki entelektüel atmosfer özellikle SSCB vaktinde önemli derecede inkıtaa uğramıştır. 1990’lı yıllara kadar Sovyetler dönemindeki sosyoloji daha çok Marksist Ekol çerçevesinde gelişmiş ve bu minvalde araştırmalar yapılmıştır. Kazak sosyolojisinin asıl atılımı bağımsızlığını kazandıktan sonra başlamıştır diyebiliriz. Kazakistan sosyolojisi öncelikle devlet ve toplum tarafından başlatılan temel bağımsızlıkçı reformlara göre bir dönüşüm geçirmiştir. Bu değişimle birlikte sadece Kazak toplum yapısı değil; sosyolojik yapısal/ kurulum anlayışı ve gelişim seyri de bir dönüşüm geçirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Dünyası, Türk dünyası sosyolojisi, Kazakistan sosyolojisi, Tarihsel sosyoloji, Kazak toplumu

Turkish World Society Studies: Sociology of Kazakhstan

Öz

Kaynakça

• Ahmet Yesevi Üniversitesi. “Sosyoloji Bölümü”. Erişim tarihi: 23 Şubat 2023. https://www.ayu.edu.tr/sosyoloji.
• Akimovich, Rogachev Anatoly. Ispol’zovaniye trudovykh resursov sela. Almatı: Kaynar, 1970.
• Al-Farabï atındağı Qazaq Ulttıq Unïversïteti. “Kafedra’nın Tarihi”. Erişim tarihi 22 Şubat 2023. https://www.kaznu.kz/kz/3066/page/.
• ASK. “Structure.” Erişim tarihi: 22.02.2023. https://ask-aleumettanu.kz/en/company/structure.php “Association of sociologists of Kazakhstan”.
• Ayagan B. G, ve Kenes Biekenov. Umbetzhanovich, Kazakhstan Natsional’naya Entsiklopediya, Tom. I, Almatı: Qazaq Enciklopediyası, 2004.
• Biekenov, K, ve M. Sadırova. Älewmettanwdıñ Tüsindirme Sözdigi. Almatı: Sözdik-Slovar, 2007.
• Erkal, E. Mustafa. “II. Türk Dünyası Sosyologları Kurultayı.” Istanbul Journal of Sociological Studies, sy. 38 (Ağustos 2011): 1-9. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/100874.
• Gabdullina Kanapia Gabdulovna. Erişim tarihi: 18.02.2024. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30100324&pos=1;-16#pos=1;-16.
• Garifolla, Yesim. “Institutsionalizatsiya sotsiologii v Kazakhstane”. in Akademiki Akademii sotsiologii Kazakhstana: Almanah, Al’manakh, Almanac, ASK. Edt. Z. K. Shaukenova. Nur-Sultan: KISI pri Prezidente RK, Assotsiatsiya sotsiologov Kazakhstana, 2021.
• KAU Komisyon. “Kazakhstanskoye obshchestvo i sotsiologiya novyye realii i novyye idei: Materialy I Kongressa sotsiologov Kazakhstana.” Almaty. 17-18 maya 2002 g. Almaty: KazakˌUniversitetí, 2002.
• NLRK. “The National Library of the Republic of Kazakhstan”. Elektrondı Katalog. Erişim tarihi: 24 Şubat 2023. https://www.nlrk.kz/.
• Nurgalımova, T. B. ve D. K. Mamıtkanov. “Qazaqstanda Alewmettanw Gılımınıñ Kalıptaswı”. https://stud.kz/referat/show/96207.
• Shaukenova Z. K. (edt). Akademiki Akademii sotsiologii Kazakhstana: Almanah, Al’manakh, Almanac, ASK. Nur-Sultan: KISI pri Prezidente RK, Almatı: Assotsiatsiya sotsiologov Kazakhstana, 2021, 12-188.
• Tacin, Murat. Sotsıologıya v Kazakhstane: Entsiklopedicheskoye İzdaniye. Almatı: Ask, 2022.