Girdle as An Object Of Worship Among Mongolian Tuvans

Year 2019, Volume: 9 Issue: 14 - Tuva Dosyası, 105 - 108, 25.04.2019

полина сергеевна серен

Abstract

In the following article, we analyze the traditions of Mongolian Tuvans (Tsengel sum of

Bayan-Ölgii province, Tsagaannuur sum of Khövsgöl province, Hovd province) related to the

worship of belt (girdle). We describe various rites, omens, and concepts related to girdles

which are still observed in Tuvan daily life. We also list similar rites and omens in the

cultures of Mongolians, Russian Tuvans, and Buryats. Our article is based on long-term field

observations.

Keywords

Tuvans, foreign Tuvans, Tsengel, Hovd, Tsagaannuur, family traditions, rite, clothes, girdle, hat

Кур – Хүндүткелдиг Эт (Моолда Тывалар)

Abstract

Моолдуӊ Баян-ϴлгий аймактыӊ Цэнгэл сумузунда, Ховд аймакта база Хѳвсѳгѳл

аймактың Цагааннуур сумузунда чурттап турар тывалар бо хүннерге чедир ёзу-

чанчылдарында, амыдыралында курну ажыглап турар. Кур кижилернин

хүндүткелдиг, үнелиг эди болуп артпышаан. Янзы-бүрү ужур-дузалыг болуп,

илерээшкин, тускай демдекти илередип турар.

Авторнуӊ Моолдуң Хомду, Баян-ϴлгий, Хѳвсѳгѳл аймактарынга ажыл аайы-биле аңгы-

аңгы чылдарда каш удаа барып чорааш, дыңнап бижээн чүүлдеринге даянып бижээн.

Моол чонда, Россияныӊ тываларында, бурят чонда дѳмей чүүлдер бар.

Özet

Moğolistan'ın Bayan Ölgiy eyaletinin Tsengel ilçesinde, Hovd'da ve Hövsgöl eyaletinin

Tsagaannuur ilçelerinde yaşayan Tuvalar, bugüne kadar hayatlarında, gelenek

göreneklerinde kuşağı etkili bir şekilde kullanmışlardır. Kuşak, onlar için oldukça saygın ve

değer biçilemez bir eşya olarak varlığını korumaktadır. Kuşak, çeşitli anlamları ifade eden,

yüksek öneme sahip, özel imleri ifade eden bir giyimdir.

Bu makale, Moğolistan'ın Hovd, Bayan-Ölgiy, Hövsgöl eyaletlerinde farklı yıllarda yapılmış

olan araştırma gezilerinden derlenen malzemeye dayandırılarak oluşturulmuştur. Kuşağın

Tuvaların yaşamında nasıl bir öneme sahip olduğu, hangi geleneklerde nasıl yaşatıldığı

üzerinde durulmuş, Moğol, Buryatlar ve Rusya Federasyonu içindeki Tuva Cumhuriyetinde

yaşayan Tuvalarda da benzer geleneklerin olduğu vurgulanmıştır.

Keywords

тывалар, даштыкыда тывалар, Цэнгэл, Ховд, Цагааннуур, ѳг-бүле ёзулалдары, ёзу- чаңчыл, хеп, кур, куржак, бѳрт, Tuvalar, Moğol Tuvaları, Tsengel, Hovd, Tsagaannuur, gelenek-görenek, giyim, kuşak, börk

References

• Ажыглаан литература
• Викторова Л. Л. Монголы. Нож и пояс ⁄⁄ Кунсткамера. ‒ Спб, 1997, № 11.
• Серен П.С. Моолда Хомду тываларынын ёзулалдары (дылынын, культуразынын материалдары). – Кызыл, 2014.
• Серен П.С. Моолда Цагаан-Нуур тываларынын ёзу- чанчылдары (дылынын, культуразынын материалдары). – Кызыл, 2014.
• Серен П.С. Моолда Сенгел тываларынын чанчылдары (дылынын, культуразынын материалдары). – Кызыл, 2008.
• Донгак С.Ч. К символике тюркского пояса. Тюркская руника: язык, история, культура (к 120-летию дешифровки орхоно-енисейской письменности) материалы междунар. Научн. Конф. (10-11 июля 2013 г., г. Кызыл). – Абакан, 2013, – Ч.II.
• Информантыларның даңзызы
• Ч. Оюмбадам – 1972 чылда тѳрүттүнген, соян сѳѳктүг, тыва дыл, чогаал башызы, Цагааннуур сумунун чурттакчызы.
• М. Цэрэн – 1951 чылда тѳрүттүнген, чаг тыва сѳѳктүг, Хомду аймактын чурттакчызы.
• М. Цендсурэн – 1953 чылда тѳрүттүнген, эге класс башкызы, Цэнгэл сумунун чурттакчызы.