Çatak, Dokuzlar ve Köfündere Ağzı İle Sarız ve Yöresi Avşar Ağzı Arasında Bazı Biçimbirimsel Koşutluklar : -mIş/-Ik, -(A)cAk/-IcI

Year 2022, Volume: 12 Issue: 21, 113 - 122, 01.08.2022

Aylin Çakır

Abstract

Anadolu, 11-14. yüzyıllar arasında yapılan göçlerle Türkleşmiş, Oğuzlaşmıştır. Anadolu’ya gelen kalabalık grubun içinde Oğuz boyları dışında başka Türk unsurların olduğu bilinmektedir. Anadolu’ya gelen her boy, kendi ağız özelliklerini koruyarak gelmiş ve geldikleri coğrafyada da bu ağız özelliklerini yaşatmışlardır. Aynı boya mensup olanların aynı coğrafi bölgeye yerleşmemesi, değişik boyların aynı bölgede birlikte yaşamaları sonucu bir coğrafi bölgede değişik ağız tabakaları oluşmuştur. Bu nedenle günümüzde hangi Oğuz boyunun nereye yerleştiğini saptamak güçtür. 21 kol, 174 oymaktan oluştuğu bilinen Avşarları yerleşim bölgelerine göre Anadolu Avşarları, İran ve Azerbaycan Avşarları, Orta Asya’da kalan Avşarlar olarak sınıflandırmak mümkündür. Anadolu Avşarları neredeyse tüm Anadolu’ya dağılmıştır. Pek çok arkaik özellik barındıran Avşar ağzı, yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Başta Anadolu Avşarları olmak üzere diğer coğrafyalardaki Avşar ağzının derlenerek kayıt altına alınması gerekmektedir. Bu çalışmada Çatak, Dokuzlar (Kiraz) ve Köfündere (Ödemiş) ağzında saptanan ve komşu köylerde kullanılmayan bazı biçim birimlerin Avşar ağzındaki biçim birimlerle olan koşutluklarını gösterilmeye çalışılacaktır. Bu koşutlukların tespiti; Çatak, Dokuzlar ve Köfündere köylerinin Avşar köyü olduğunu söylemek için yeterli olmasa bile sonraki çalışmalara ışık tutacaktır.

Keywords

Avşar Ağzı, Ödemiş Ağzı, Kiraz Ağzı, Sarız Ağzı

Some Morphemic Paralellisms Between Çatak, Dokuzlar And Köfündere Dialect And Sarız And Avşar Dialect -mIş/-Ik, -(A)cAk/-IcI

Abstract

Anatolia has become Turkish and Oguz with migrations made between 11-14 centuries. The crowd coming to Anatolia is known to have also other Turkish elements except Oguz clans. Each clan that cameto Anatolia, it came by preserving its own dialect and kept these dialect characteristics alive in there gion where they came from. As a result of the members of same clans do not settle in the same geographical area and different clans live together in the same region have created different layers of dialect in a geographical region. Both the interaction between different Oguz clans and non-Oguz ethnic groups have enabled the Anatolian dialect to be diversified. It is difficult to determine which clan of Oguz is located by looking at the properties of the dialect today. It is known that Avshars is composed of 21 section sand 174 troops in themselves, which are based on Yıldızhan section of Bozoks. According to residential areas, it is possible to classify Avshars as Anatolian Avshars, Iran and Azerbaijan Avshars and Avshars remaining in Central Asia. Anatolia Avshars is scattered almost all over Anatolia. Facing the danger of extinction,
the Avshar dialecth as many archaic features. The Avshar dialect in other geographies, especially Anatolian Avshars, must be compiled and recorded. In this study, we will try to show the parallelism with some features that we have detected in dialects of Catak, Dokuzlar (Kiraz), Kofundere (Odemis) between Avshar dialect. In this study, we have given in the dialect of Çatak, Dokuzlar (Kiraz) and Kofundere (Odemis) and in the villagers preserving the parallelism of some morphemes with the morphemes in the dialect of avshar. Of course, these parallels are not enough to say that Catak, Dokuzlar and Kofundere villages are Avshar villages. However, this kind of thing can be bought by we aim.

Keywords

Afshar Dialect, Odemis Dialect, Kiraz Dialect, Sarız Dialect.

References

• Akar, Ali (2013). Muğla ve Yöresi Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksakal, Ali (2013). KİRAZ; Her Yönüyle Keles’ten Kiraz’a Yolculuk. Kiraz: Kiraz Belediyesi Yayınları.
• Aksoy, Ömer Asım (1945). Gaziantep Ağzı- I. İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ayvaz, Mehmet Akif (2013). Sarız ve Yöresi Avşar Ağzı. Erciyes Üniversitesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi. Kayseri.
• Buran, Ahmet (1994). “-Ik Ekinin Anadolu Ağızlarında Kullanılışı.” TDAY-Belleten 42. s. 11-18.
• Buran, Ahmet (1996). Anadolu Ağızlarında İsim Çekim (Hâl) Ekleri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Caferoğlu, Ahmet (1995). Güneydoğu İllerimiz Ağızlarından Toplamalar. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çakır, Aylin (2020). İzmir İli Ödemiş-Kiraz-Beydağ İlçeleri Ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2006). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları. Faruk, Sümer. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• Gülensoy, Tuncer (1985). “Anadolu Ağızlarında Şimdiki Zaman Eki.” Türk Kültürü Araştırmaları (Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu’nun Hatırasına Armağan). TKAE Yayınları. s. 281-295.
• Gülsevin, Gürer (2009). “Anadolu Ağızlarında Etnik (Boysal) Özellikler ve Çepni Ağızları Üzerine.” Turkish Studies International Periodical For the Languages. Literature and History of Turkish or Turkic Volume 4/3 Spring 2009.
• Korkmaz, Zeynep (1956). Güney-Batı Anadolu Ağızları Ses Bilgisi (Fonetik). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (1971). “Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu.” Türk Dili Arastırmaları Yıllığı Belleten. s.21-46.
• Gülensoy, Tuncer (1977). “24 Oğuz Boyunun Anadolu’daki İzleri.” Türk Halkbilim Araştırmaları Yıllığı. s.73-98.
• Günşen, Ahmet (2006). “Anadolu Ağızlarında Farklı Bir Gelecek Zaman Eki ve Çekimi: -ıcı /-ici/-ucu /-ücü.” Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 1/2 Fall.
• Halaçoğlu, Yusuf (1973). “Hırka-i İslâhiye ve Yapmış Olduğu İskân.” İstanbul: İÜEFTD 27. s. 1-20.
• Karahan, Leyla (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sümer, Faruk. (1991). “Avşar (İslam Ansiklopedisi).” İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. C. IV. s. 160-166.
• Sümer, Faruk. (1992). “Oğuzlar (Türkmenler).” İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları. s. 270-300.
• Yavuz, Behiç Galip (1998). Ödemiş Tarihi. İzmir: Ödemiş Belediyesi Yayınları.
• Yavuz, Nuri (2012). “Fırka-i Islahiye Ordusunun Özellikleri ve Faaliyetleri.” Akademik Bakış. C.5. S.10. s. 113-127.