Ahıska Ağzının Türkçenin Ağızları Arasındaki Yeri (The Place of Meskhetian Dialect among Turkish Dialects)

Year 2015, Issue: 40, 69 - 80, 15.12.2015

Serpil Ersöz

Abstract

Osmanlı döneminden beri bir Türk şehri olan Ahıska, tarihte yaşanan çeşitli olaylar

nedeniyle bugün Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına dâhil olamamıştır. Ahıska’da

yaşayan Türk halkı da sürgünler sebebiyle yurtlarından ayrılmak zorunda bırakılmış

ve farklı bölgelerde yeni bir hayat kurmak zorunda kalmışlardır. Tarihî Ahıska ağzı

da, onu konuşan Ahıskalılarla birlikte farklı coğrafyalardaki farklı dil ve kültürle

etkileşime girmiş ve ilişkide bulunduğu her baskın dil ve kültürden, az da olsa, izler

taşır hâle gelmiştir.

Ama yine de Ahıskalıların ve dolayısıyla Ahıska ağzının, dil, kültür ve akrabalık

gibi unsurlar dikkate alındığında, Türk halkından ve Türkçeden farklı olmadığı görülür.

Bu bakımdan Ahıska ağzı da Türkçenin sınır ötesi bir varyantı olarak değerlendirilmeli

ve Türkiye Türkçesi ağız tasnifleri arasında yerini almalıdır.

Makalede, bu gerçekten yola çıkılarak, Ahıska ağzının Türkçenin ağızları arasındaki

yeri bilimsel ölçütlerle ve ayrıntılı olarak tespit edilmeye çalışılmıştır.

Meskhetia, being a Turkish city since Ottoman period, today is not included in

the territories of Turkish Republic due to some events took place within the course of

the history. Turkish population living in Meskhetia was also forced to leave their land

because of the exiles, and they had to build a new life in different regions. Accordingly,

historical Meskhetian dialect interacted with different languages and cultures in different

geographies along with the Meskhetians speaking in that dialect, and leastwise,

it began to bear the traces of each interacted language and culture.

However, it is understood that Meskhetian people, and accordingly Meskhetian

dialect is not different from Turkish population and Turkish when the elements such

as language, culture and affinity are taken into account. In this regard, Meskhetian

language should be evaluated as an extraterritorial variant of the Turkish language,

and should be placed into the dialect classifications of Turkish dialects.

In the article, it was attempted to determine the place of the Meskhetian dialects

in the Turkish dialects through scientific criteria and in a detailed manner on the

basis of the mentioned fact.

Keywords

Ahıska ağzı, Türkiye Türkçesi ağızları, ağız sınıflandırmaları (Meskhetian dialect, Turkish dialects

References

• ZEYREK, Yunus (2006), Ahıska Araştırmaları, Ankara.
• ZEYREK, Yunus (2001), Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Ankara.
• KÜTÜKÇÜ, M. Akif (2005), “Uluslararası Hukuk Çerçevesinde Ahıska Türklerinin Anavatanlarına Dönüş Sorunu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 13, s. 271-284.
• KARAHAN, Leyla (2006), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ERSÖZ, Serpil (2013b), “Ahıska’da İki Büyük Ağız Grubu”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S 2/4 Aralık, s. 105-115.
• ERSÖZ, Serpil (2013a), Türkiye Ahıskalıları Ağzı, İzmir, Ege Üniversitesi Basılmamış Doktora Tezi.
• DEMİRAY, Erdinç (2012), “Anavatanlarından Sekiz Ülkeye Dağıtılmış Bir Halk: Ahıska Türkleri”, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C 7, No.: 3, s. 877-885.
• BAYRAKTAR, Rasim (2000), Ahıska-Çıldır Beylerbeyliği, İstanbul, Yaşayan Kitaplar.
• BADALOV, Çingiz (2004), Bütün Yönleriyle Ahıska Türkleri, Çimkent.
• BABATÜRK, Leyla (2008), Almatı Bölgesinde Yaşayan Ahıska Türklerinin Ağzı, Bişkek, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• AYDINGÜN, Ayşegül–İsmail AYDINGÜN (2014), Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk- Ulusötesi Aileler, Ankara, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yayınları.
• AYDINGÜN, Ayşegül–Çiğdem BALIM HARDİNG-Matthew HOOVER-Igor KUZNETSOV- Steve SWERDLOW (2006), Meskhetian Turks, Washington, Center of Aplied Linguistics.
• AVŞAR, B. Zakir–Zafer S. TUNÇALP (1995), Sürgünde 50. Yıl Ahıska Türkleri, Ankara, TBMM Kültür Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• ASLAN, Kıyas (1995), Ahıska Türkleri, Ankara, Ahıska Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.