The European style of innovation and reform movements among the
Idil-Ural Turks has evolved with the influence of reform movements in
the whole Turkish world. Jadidist movement, firstly started to be applied
in schools as a form of modern teaching methods which were called
“usul-i cedit” and adopted in the public. In the following years, it has
shown itself in almost all areas of social life such as education, press,
theatre, story and novel.
Gilman Kerimi is the most important name in Tatar educational life.
In order to better understand the method of usul-i cedit, Gilman Kerimi
went to Bakhchysarai in Samara province and met with Ismail Gaspirali
in person. This meeting paved the way for important developments not
only for Gilman Kerimi but also for the family and Turkish world. Upon
returning to his village after meeting with Ismail Gaspirali, Gilman Kerimi
started to change his previous teaching method that he had already applied
in 136 villages where he worked as an imam and mullah, and he partially
succeeded. In this study, it is aimed to introduce Gilman Kerimi, father of
Fatih Kerimi, who is accepted as the founder of modern Tatar literature.
For this purpose, the biography named “Merhum Gilman Ahund” written
by Fatih Kerimi on the death of his father is used here. In this way, this
study has provided opportunity to reach a large amount of information
about Gilman Kerimi who was presented with a few short sentences in
Turkish publications and wasn’t known to Turkish people much before as
there has not been an independent study in Turkey about Gilman Kerimi
who was one of the most important actors of Jadidist movement in Idil-
Ural tribe.
İdil-Ural Türkleri arasında Avrupai tarzdaki yenilik ve reform hareketleri
tüm Türk dünyasında birbirine benzeyen yenilik hareketlerinin
tesiriyle gelişme göstermiştir. İlk olarak usul-i cedit adı verilen modern
öğretim metotlarının okullarda uygulanması ve halka benimsetilmesi
şeklinde başlayan Ceditçilik hareketleri sonraki yıllarda eğitim, matbuat,
tiyatro, roman, hikâye gibi sosyal hayatın hemen her alanında kendisini
göstermiştir.
Gılman Kerimi, Tatar maarif hayatının şüphesiz en önemli ismidir.
Kırımlı İsmail Bey Gaspıralı’nın usul-i cedit metodunu daha iyi anlamak
için Samara vilayetinden Bahçesaray’a gitmiş, kendisiyle bizzat görüşmüştür.
Bu görüşme sadece baba Gılman Kerimi için değil, ailesi ve Türk
dünyası açısından da önemli gelişmelere zemin hazırlamıştır. Gılman Kerimi,
İsmail Gaspıralı ile görüşmesinin ardından köyüne döner dönmez
ilk iş imamlık ve ahunluk yaptığı 136 köyde uyguladığı eski öğretim metodunu
değiştirmekle işe başlar ve kısmen de başarılı olur. Bu çalışmada
modern Tatar edebiyatının kurucusu olarak kabul edilen Fatih Kerimi’nin
babası Gılman Kerimi’yi tanıtmak amaçlanmıştır. Bunun için oğlu Fatih
Kerimi’nin babasının vefatı üzerine kaleme aldığı “Merhum Gılman
Ahund” adlı Hal Tercümesinden istifade edilmiştir. Bu sayede Türkiye’deki
yayınlarda çok kısa birkaç cümleyle yer verilen ve hakkında fazla
bilgi sahibi olmadığımız Gılman Kerimi’ye dair çok sayıda önemli bilgiye
ulaşma fırsatı elde edilmiştir. İdil-Ural boyunda Ceditçilik faaliyetlerinin en önemli aktörlerinden biri olan Gılman Kerimi ile ilgili Türkiye’de
henüz müstakil olarak bir çalışma yapılmamıştır. Bu itibarla Gaspıralı’nın
ideallerini benimseyen samimi bir Tatar aydını olan Gılman Kerimi her
yönüyle tanıtılmalı ve bilimsel çalışmalarda daha fazla yer almalıdır.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Turkish Folklore, Creative Arts and Writing |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | March 16, 2020 |
Published in Issue | Year 2020 Issue: 49 |