Türk Din Psikolojisinde Öncü Bir İsim: Ali Murat Daryal Üzerine Biyografik Bir Araştırma

Year 2024, Issue: 9, 175 - 272, 30.06.2024

Mustafa Koç

https://doi.org/10.59379/tdpd.1479037

Abstract

Din psikolojisi alanında bilimsel araştırma yapan ve akademik metin üreten alan aktörüne akademisyen ‘din psikoloğu’ denir. Bu makalede, Türkiye’de din psikolojisi alanında yapılan bilimsel çalışmaları başlatan ilk akademisyen din psikologlarından birisi olan Ali Murat Daryal’ın (a) akademik hayatı, (b) özel ilgi alanları, (c) akademik çalışmaları, (d) lisans ve lisansüstü dersleri, (e) yönettiği lisansüstü tezleri ve (f) Türk din psikolojisi çalışmaları ve alan tarihindeki yeri üzerine uzman katılımcıların ve eşinin (n=25) kişisel düşüncelerine yer verilmiştir. Sonuç olarak makalede; (i)-akademik hayatına ilişkin Daryal’ın 28 yaşında İstanbul Üniversitesinde filoloji lisans eğitimini bitirdiği; 57 yaşında Marmara Üniversitesinde doktora eğitimini tamamlayarak 60 yaşında Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde din psikolojisi ana bilim dalında ‘doçent’; 67 yaşında ise aynı üniversitenin aynı ana bilim dalında ‘profesör’ unvanlarını aldığı; Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde öğretim üyesi olarak çalışırken 67 yaşında emekli olduğu ve 86 yaşında kolon kanserinden öldüğü; dolayısıyla toplamda 33 yıl İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü ve Marmara Üniversitesinde akademisyenlik yaptığı; (ii) ‘(a) İslami psikoloji, (b) psiko-tarih, (c) ibadet psikolojisi, (d) cami psikolojisi ve sosyolojisi, (e) inanç psikolojisi, (f) mimari psikoloji, (g) medeniyet düşüncesi, (h) değerler psikolojisi ve (i) tarih felsefesi’ gibi özel ilgi alanlarının (n=9) olduğu; (iii)-Türk din psikolojisi tarihindeki bağlamsal konumu olarak psikolog ve filolog olmasının yanında aynı zamanda bir din psikoloğu olan Daryal’ın orijinal literatürün anlaşılmasını kapsayan ikinci dönem [1980-1999] içerisinde değerlendirilebileceği; (iv)-toplam olarak azımsanmayacak düzeyde (n=41) bilimsel çalışmaları/eserleri bulunan Daryal’ın akademik ürün çeşitliliğine göre bakıldığında ise en çok hakemsiz dergilerde yayımlanan makalelerinin (n=16) olduğu, bunu da sırasıyla kitapları (n=10) ve bildirileri (n=5) ile diğer çalışmalarının (n=5) izlediği; (v)-lisans ve lisansüstü düzeyinde uzmanlık alanı başta olmak üzere ilgili yan alanları da kapsayan dersler (n=9) verdiği; (vi)-Daryal’ın öğretim üyeliği boyunca yönettiği lisansüstü tezlere bakıldığında, sınırlı sayıda yüksek lisans tezi (n=4) ve doktora tezi (n=1) yönettiği; bunun yanı sıra ilk ve tek doktora tez öğrencisinin ise Ali Ulvi Mehmedoğlu olduğu saptanmıştır.

Keywords

Din psikolojisi, Biyografik çalışma, Ali Murat Daryal, Bilim tarihi, Literatür

A Leading Figure in Turkish Psychology of Religion: A Biographical Research on Ali Murat Daryal

Abstract

An academician in the field of psychology of religion, who conducts scientific research and produces academic texts, is referred to as a "religion psychologist." This article presents the personal perspectives of expert participants and his spouse (n=25) on various aspects of Ali Murat Daryal's life and work. Daryal is one of the pioneering academic religion psychologists in Turkey who initiated scientific studies in the psychology of religion. The aspects covered include (a) his academic life, (b) special areas of interest, (c) academic works, (d) undergraduate and graduate courses, (e) supervised graduate theses, and (f) his place in Turkish psychology of religion studies and the history of the field. The results of the article highlight the following: (i) In his academic career, Daryal completed his undergraduate studies in philology at Istanbul University at the age of 28. He earned his doctorate at Marmara University at 57 and attained the titles of Associate Professor at 60 and Professor at 67 in the Department of Psychology of Religion at Marmara University's Faculty of Theology. He retired at 67 while serving as a faculty member and passed away from colon cancer at 86, having served a total of 33 years as an academic at Istanbul Higher Islamic Institute and Marmara University. (ii) His special areas of interest (n=9) included Islamic psychology, psychohistory, psychology of worship, mosque psychology and sociology, psychology of belief, architectural psychology, civilization thought, values psychology, and philosophy of history. (iii) In the historical context of Turkish psychology of religion, Daryal, as both a psychologist and a philologist, can be evaluated within the second period [1980-1999], which encompasses the understanding of original literature. (iv) Daryal produced a substantial number of scientific works (n=41), with the highest number of publications in non-peer-reviewed journals (n=16), followed by books (n=10), conference papers (n=5), and other works (n=5). (v) He taught a variety of courses (n=9) at the undergraduate and graduate levels, covering his area of expertise and related fields. (vi) Throughout his tenure as a faculty member, Daryal supervised a limited number of graduate theses, including four master's theses (n=4) and one doctoral thesis (n=1). His first and only doctoral student was identified as Ali Ulvi Mehmedoğlu.

Keywords

Psychology of religion, Biographical study, Ali Murat Daryal, History of science, Literature

References

• Abalı, N. (2018). Ali Murat Daryal ile ilgili hatıralar. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (s. 205). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Ağıl, H. (2018). Muhterem Ali Murat Daryal hocama. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (s. 219). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Akyüz, V. (2018). Ele avuca sığmaz zamanı aşan delişmen genç adam: Ali Murat Daryal hocamız. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 39-43). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Alhanlıoğlu, İ. (2018). Ali Murat hoca. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 220-222). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Alkan, E. (2010). Prof. Dr. Mustafa Tahralı: Biyografik ve bibliyografik bir değini. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, 25, 9-19.
• Allport, G. W. & Ross, J. W. (1967). Personal religious orientation and prejudice. Journal of Abnormal and Social Psychology, 5, 432–443.
• Allport, G. W. (1954). The nature of prejudice. Cambridge, MA: Addison.
• Andresen, J. [ed]. (2001). Religion in mind: Cognitive perspectives on religious belief, ritual, and experience. Cambridge: Cambridge University Press.
• Aren, K. Y. (2018). Beni çok seven bir dost: Prof. Dr. Ali Murat Daryal. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 225-228). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Argyle, M. (2000). Psychology and religion: An introduction. London: Routledge.
• Armaner, N. (1980). Din psikolojisine giriş-I. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Aygün, L. & Aygün, G. (2018). Vefa duygusu yüksek Ali Murat Daryal abimiz. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 229-230). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Batson, C. D. & Schoenrade, P. & Ventis, W. L. (1993). Religion and the individual: A social-psychological perspective. New York: Oxford University Press.
• Batson, C. D. & Ventis, W. L. (1982). The religious experience: A social-psychological perspective. New York: Oxford University Press.
• Beit-Hallahmi, B. & Argyle, M. (1997). The psychology of religious behaviour, belief and experience. London: Routledge.
• Betül, A. (2018). Torunun Betüş. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 54-58). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Bhugra, D. [ed]. (1996). Psychiatry and religion: Context, consensus and controversies. London: Routledge.
• Bilgin, B. (2018). Dört tekbirle veda. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 196-198). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Birol, F. İ. (2018). Prof. Dr. Ali Murat Daryal hocanın ardından. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 223-224). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Boehnlein, J. K. [ed]. (2000). Psychiatry and religion: The convergence of mind and spirit. Washington, DC: American Psychiatric Press.
• Brown, L. B. (1987). Psychology of religious belief. London: Academic.
• Chatters, L. M. (2000). Religion and health: Public health research and practice. Annual Review of Public Health, 21, 335–367.
• Clay, R. A. (1996). Psychologists’ faith in religion begins to grow. APA Monitor, 27 (8), 3–5.
• Corrigan, J. & Crump, E. & Kloos, J. (2000). Emotion and religion: A critical assessment and annotated bibliography. Westport, CT: Greenwood.
• Çapçıoğlu, İ. & Ayten, A. (2013). Sunuş. [içinde] Din ve maneviyat psikolojisi: Temel yaklaşımlar ve ilgi alanları. (ss. 9-10). ed. R. F. Paloutzian & C. L. Park. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Daryal, Y. (2023a). Kişisel röportaj. (Prof. Dr. Ali Murat Daryal’ın eşi). 19.10.2023.
• Daryal, Y. (2023b). Kişisel arşiv. (Prof. Dr. Ali Murat Daryal’ın eşi). 29.10.2023.
• Daryal, Y. [ed]. (2018). Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). İstanbul: Seçil Ofset.
• Doğan, M. S. (2018). Güzel insan Prof. Dr. Ali Murat Daryal hocamızın ardından. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 65-91). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Durmuş, A. (2003). Türk din eğitiminde öncü bir isim: Beyza Bilgin. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (3), 145-167.
• Egemen, B. Z. (1952). Din psikolojisi: Saha, kaynak ve metot üzerine bir deneme. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Emmons, R. A. & McCullough, M. E. [ed]. (1999). Religion in the psychology of personality. Journal of Personality, 67 (6).
• Emmons, R. A. & Paloutzian, R. F. (2003). The psychology of religion. Annual Review of Psychology, 54(1), 377-402.
• Emmons, R. A. (1999). The psychology of ultimate concerns: Motivation and spirituality in personality. New York: Guilford.
• Erbaş, F. (2018). Feylesof bey. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 139-142). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Ertürk, G. (2018). İslamın değerleri üzerine yapılan tahribat: Prof. Dr. Ali Murat Daryal. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 208-218). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Freud, S. (1927). The future of an illusion. Translation: J. Strachey, 1961. New York: Norton.
• Gemuhluoğlu, Z. [ed]. (2008). Bize emek verenler: Prof. Dr. Ali Murat Daryal. İlahiyat Haber, 3, 28-29.
• Giacalone, R. A. & Jurkiewicz, C. L. [eds]. (2002). The handbook of workplace spirituality and organizational performance. Armonk, NY: Sharpe.
• Gorsuch, R. L. (1988). Psychology of religion. Annual Review of Psychology, 39, 201–221.
• Gülseren, İ. (2018). Hocamızın radyo konuşmalarından. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 92-132). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Güner, S. (2018). Ali Murat Hocamla unutamadığım hatıram. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 143). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Güvercin, G. (2015). Biyografik araştırmalar ve biyografik anlatı görüşmesi. (içinde) Nitel araştırma: Yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar. (ss. 172-184). ed. F. N. Seggie & Y. Bayyurt. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Hall, G. S. (1904). Adolescence: Its psychology and relations to physiology, anthropology, sociology, sex, crime, religion and education-2. New York: Appleton.
• Hall, G. S. (1917). Jesus, the Christ, in the light of psychology-2. New York: Appleton.
• Hester, M. (1998). The status of the psychology of religion: An interview with R. F. Paloutzian. Teaching of Psychology, 25, 303–306.
• Hester, M. (2002). Psychology of religion: Then and now. [içinde] The teaching of psychology: A tribute to Wilbert McKeachie and Charles Brewer. (ed. S. Davis & W. Buskist). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Hill, P. C. & Hood, R. W. Jr. (1999). Measures of religiosity. Birmingham, AL: Religious Education Press.
• Hood, R. W. Jr. & Spilka, B. & Hunsberger, B. & Gorsuch, R. I. (1996). The psychology of religion: An empirical approach. New York: Guilford.
• Hood, R. W. Jr. (1995). Handbook of religious experience. Birmingham, AL: Religious Education Press.
• Hökelekli, H. (1983). Ergenlik çağı gençlerinin dini gelişimi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hökelekli, H. (1998). Din psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları.
• Hökelekli, H. (2010). Din psikolojisine giriş. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• İyilik Evi. (2022). İz bırakanlar 2. Bölüm - Prof. Dr. Ali Murat Daryal (23 dakika 13 saniye). https://www.youtube.com. (erişim tarihi: 02 Ağustos 2023).
• James, W. (1902). The varieties of religious experience. New York: Longmans.
• Jung, C. G. (1938). Psychology and religion. New Haven: Yale University Press.
• Karakütük, K. (2001). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme: Lisansüstü öğretimin planlaması. (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar-ilkeler-teknikler. (31. baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kınık, M. (2018). Muhterem Prof. Dr. Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına: Takdim yerine. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 162-179). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Koç, M. (2010). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–I. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 187-210.
• Koç, M. (2011a). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–II. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35, 227-246.
• Koç, M. (2011b). Türk din psikologları (1949-2010) üzerine biyografik bir araştırma–III. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36, 265-285.
• Koç, M. (2012). Psychology of religion in Turkey (1949–2012): An overview. Archive for the Psychology of Religion (Special Issue: Psychology of Religion in Turkey), 34 (3), 327-340.
• Koç, M. (2015). Türkiye’de din psikolojisi çalışmaları (1949–2013) üzerine genel bir bakış. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 301-330.
• Koç, M. (2018a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Neda Armaner üzerine biyografik bir araştırma. Bilimnâme Dergisi, 36 (2), 213-259.
• Koç, M. (2018b). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hayati Hökelekli üzerine biyografik bir araştırma. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14, 65-126.
• Koç, M. (2020). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Abdülkadir Etöz üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 1, 13-74.
• Koç, M. (2021a). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Habil Şentürk üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 3, 161-221.
• Koç, M. (2021b). Türk din psikolojisinin kurucusu: Bedi Ziya Egemen üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 4, 155-209.
• Koç, M. (2022a). Türk din psikolojisinde öncü bir isim: Hüseyin Peker üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 5, 169-231.
• Koç, M. (2022b). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Hasan Arslan üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 6, 165-233.
• Koç, M. (2023). Türk din psikolojisinde akademisyen bir din psikoloğu: Abdulvahit İmamoğlu üzerine biyografik bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 7, 131-191.
• Koenig, H. G. & McCullough, M. E. & Larson, D. B. (2001). Handbook of religion and health. New York: Oxford University Press.
• Koenig, H. G. [ed]. (1998). Handbook of religion and mental health. San Diego, CA: Academic.
• Köse, A. (1997). Neden İslâm’ı seçiyorlar. İstanbul: İsam Yayınları.
• Loewenthal, K. N. (2000). The psychology of religion: A short introduction. Oxford: Oneworld.
• Malony, H. N. & Southard, S. [ed]. (1992). Handbook of religious conversion. Birmingham, AL: Religious Education Press.
• Malony, H. N. & Spilka, B. [ed]. (1991). Religion in psychodynamic perspective: The contributions of Paul W. Pruyser. New York: Oxford University Press.
• Mehmedoğlu, A. U. (2018). Hocam Ali Murat Daryal bey. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 180-185). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Mehmedoğlu, A. U. (2023). Kişisel arşiv. (Prof. Dr. Ali Murat Daryal’ın doktora öğrencisi). (Erişim tarihi: Eylül 2023).
• Mehmedoğlu, Y. (2018). Duvarı yeniden örmek. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 186-188). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Miller, W. R. [ed]. (1999). Integrating spirituality into treatment: Resources for practitioners. Washington, DC: American Psychological Association.
• Ok, Ü. (2006). Türkiye’de din psikolojisi: Neredeyiz ve nereye gidebiliriz? İslami Araştırmalar Dergisi, 19 (3), 441-456.
• Olguner, F. (2018). Hak savunucusu Hakka yürüdü. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 49-53). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Paloutzian, R. F. & Kirkpatrick, L. A. [ed]. (1995). Religious influences on personal and societal well-being. Journal of Social Issues, 51 (2).
• Paloutzian, R. F. (1983). Invitation to the psychology of religion. Glenview, IL: Scott, Foresman.
• Paloutzian, R. F. (1996). Invitation to the psychology of religion. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping. New York: Guilford.
• Parıltı, L. (2018). Ali Murat Daryal. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 231-232). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Parke, R. D. (2001). Introduction to the special section on families and religion: A call for a recommitment by researchers, practitioners, and policymakers. Journal of Family Psychology, 15, 555–558.
• Pazarlı, O. (1982). Din psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Plante, T. G. & Sherman, A.C. [ed]. (2001). Faith and health: Psychological perspectives. New York: Guilford.
• Rambo, L. (1993). Understanding religious conversion. New Haven, CT: Yale University Press.
• Richards, P. S. & Bergin, A. E. (1997). A spiritual strategy for counseling and psychotherapy. Washington, DC: American Psychological Association.
• Richards, P. S. & Bergin, A. E. [ed]. (2000). Handbook of psychotherapy and religious diversity. Washington, DC: American Psychological Association.
• Roberts, B. (2002). Biographical research. London: Open University Press.
• Rosengren, K. S. & Johnson, C. N. & Harris, P. L. [ed]. (2000). Imagining the impossible: Magical, scientific, and religious thinking in children. New York: Cambridge University Press.
• Rosenthal, G. (2004). Biographical research. (içinde) Qualitative research practice. (ss. 48-65). ed. C. Seale ve ark. London: Sage.
• Santrock, J. W. & Paloutzian, R. (1997). The psychology of religion. [içinde] Psychology, (5. baskı). ed. J. W. Santrock. New York: McGraw-Hill.
• Santrock, J. W. & Paloutzian, R. (2000). The psychology of religion. [içinde] Psychology, (6. Baskı). ed. J. W. Santrock. New York: McGraw-Hill.
• Serin, V. (2018). Ali Murat Daryal hoca. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 44-45). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Sezen, Y. (2018). Ali Murat Daryal. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 34-38). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Shafranske, E. P. [ed]. (1996). Religion and the clinical practice of psychology. Washington, DC: American Psychological Association.
• Silberman, I. (2005). Religion as a meaning system: Implications for the new millennium. Journal of Social Issues, 61(4), 641-663.
• Sinnott, J. D. (2001). Introduction: Special issue on spirituality and adult development-I. Journal of Adult Development, 8(4), 199-200.
• Spilka, B. & Hood, R. W. Jr. & Gorsuch, R. L. (1985). Psychology of religion: An empirical approach. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Spilka, B. & McIntosh, D. N. [ed]. (1997). Psychology of religion: Theoretical approaches. Boulder, CO: Westview/HarperCollins.
• Starbuck, E. D. (1899). Psychology of religion. London: Walter Scott.
• Şentürk, H. (1997). Din psikolojisi. Esra Yayınları.
• Taşkın, H. H. (2023). Türk din psikolojisi çalışmalarında “tasavvuf psikolojisi” literatürü (1946-2022) üzerine bir araştırma. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 7, 115-130.
• Tekin, A. (2018). Yiğidin hası, delisi. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 135-138). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Uğurcan, S. (2018). İslam’ın değerleri üzerinde yapılan tahribat kitabı hakkında. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 144-154). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Ulusal Tez Merkezi. (2023). https://tez.yok.gov.tr. (Erişim: Eylül 2023).
• Uraler, A. (2018). Herkese değer veren insan. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 46-48). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Uyar, G. (2018). Prof. Dr. Ali Murat Daryal hocam. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 189-194). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Vande, Kemp, H. (1992). G. Stanley Hall and the Clark school of religious psychology. American Psychologist, 47, 290–298.
• Wulff, D. M. (1991). Psychology of religion: Classic and contemporary views. New York: Wiley.
• Wulff, D. M. (1997). Psychology of religion: Classic and contemporary views. (2. baskı). New York: Wiley.
• Wulff, D. M. (1998). Rethinking the rise and fall of the psychology of religion. [içinde] Religion in the making: The emergence of the sciences of religion, (ss. 181–202). ed. A. L. Molendijk & P. Pels. Leiden/Boston: Brill.
• Wulff, D. M. (2001–2002). The psychology of religion and the problem of apologetics. Temenos: Studies in Comparative Religion, 37–38, 241–261.
• Yaparel, R. (1987). Yirmi-kırk yaşlar arası kişilerde dini hayat ile psiko-sosyal uyum arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yavuz, K. (1987). Psikanalizde ilk dini gelişmelerin değeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Yüksel, A. (2018). Çınaraltı’na mersiye. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 59-64). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.
• Yüksel, B. (2018). Ali Murat hoca. [içinde] Ali Murat Daryal’ın aziz hatırasına (1931-2017). (ss. 203-204). ed. Y. Daryal. İstanbul: Seçil Ofset.