Türkiye’de Zihin Haritası Tekniğine İlişkin Yapılan Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2023, , 959 - 982, 30.08.2023

Hüseyin Çevik

https://doi.org/10.37217/tebd.1279906

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de zihin haritası tekniğine ilişkin yapılan bilimsel çalışmaların detaylı bir şekilde incelenmesidir. Bu hedefe yönelik olarak Türkiye’de yapılan Google Scholar, YÖK Ulusal Tez Merkezi, Ulakbim TR Dizin, Dergipark ve Proquest veri tabanlarında indekslenen yüksek lisans ve doktora tezleri ile makaleler taranmıştır. İncelenen araştırmalar; türü, yılı, yöntem ve deseni, veri toplama araçları, veri analiz yöntemleri, örneklem büyüklüğü, çalışma grubu, amacı, konusu ve anahtar kelimeler bağlamında 10 tema altında analiz edilmiştir. Çalışmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi tercih edilmiş ve toplamda 100 yayın araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Veriler içerik analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, araştırmaların en çok makale türünde ve sırasıyla 2022, 2012, 2019 ve 2020 yıllarında daha çok yapıldığı görülmüştür. Çalışmalarda daha çok nicel yöntemler tercih edilmiştir. Başarı testleri, görüşme formları ve tutum ölçeklerinin veri toplama aracı olarak kullanıldığı veri analizi yöntemi olarak daha çok nicel kestirimsel analiz yöntemlerinden t-testi kullanıldığı görülmüştür. Örneklem büyüklüğünün ise genellikle 0-50 aralığında olduğu ve araştırmacıların ortaokul öğrencileri ile daha çok çalıştığı saptanmıştır. Çalışmaların çoğunun sosyal bilimler, fen bilimleri, matematik ve Türkçe derslerinde yapıldığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak lise ve üniversite öğrencilerinin zihin haritası tekniğini kullandığı çalışmalara ve zihin haritası tekniğinin farklı alanlarda da uygulanabilirliği üzerine araştırmalara ağırlık verilebilir.

Anahtar Kelimeler

Zihin haritası tekniği, Akademik çalışmalar, İçerik analizi, Türkiye

Analysis of the Studies on Mind Mapping Technique in Türkiye

Öz

The aim of this study is to analyze the scientific studies on the mind mapping technique in Türkiye in a comprehensive and holistic way. To this end, master's theses dissertations and articles which were indexed in Google Scholar, YÖK Thesis Search, YÖK Academic, Ulakbim TR Directory, Dergipark and Proquest databases in Türkiye were scanned. The studies examined in terms of type, year, method and design, data collection tools, data analysis methods, sample size, study group, purpose, subject and keywords were analyzed under 10 themes. Criterion sampling method, one of the purposeful sampling methods, was used in the research, and a total of 100 publications constitute the study group of the research. The data were analyzed with the content analysis method. According to the research findings, it was determined that the studies were mostly done in article type and in 2022, 2012, 2019, and 2020, respectively. It was also determined that mostly quantitative methods were preferred in the studies. The present study revealed that achievement tests, interview forms and attitude scales were used as data collection tools and t-test, one of the quantitative predictive analysis methods, was also used at most as a data analysis method. In addition, it was determined that the sample size was mostly in the range of 0-50 and the researchers mostly studied with secondary school students. It was determined that most of the studies were conducted in social sciences, science, mathematics and Turkish courses. Based on the results of the research, the studies in which high school and university students use the mind mapping technique as well as the studies on the applicability of the mind mapping technique in different fields can be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Mind mapping technique, Academic studies, Content analysis, Türkiye

Kaynakça

• Açıkalmaz, A. & Telkenar, G. (2017). Beyninizin pusulası (2. b.). Bursa: Aktüel Yayınları
• Açıkgöz-Akkoç, E. (2019). Kavram haritalarının akademik başarıya etkisi: Bir meta analiz çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Alkış-Küçükaydın, M. (2020). Fen eğitiminde kavram öğretimi konulu araştırmaların sistematik derleme yöntemiyle incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 21(2), 36-56. http://doi.org/10.12984/egeefd.746326
• Ateş, A. & Bangir-Alpan, G. (2022). Türkiye’de yapılan yaratıcı problem çözme konulu araştırmaların incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26(2), 533-556. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/71638/972703 sayfasından erişilmiştir.
• Aydın G. (2009). Zihin haritaları tekniğinin dinleneni anlamaya etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydın, F. & Güngördü, E. (2016). Coğrafya eğitiminde özel öğretim yöntemleri. Anakara: Pegem Akademi.
• Bağ, H. & Çalık, M. (2017). İlköğretim düzeyinde yapılan argümantasyon çalışmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 42(190), 393–404. http://doi.org/10.15390/EB.2014.3595
• Balım, A. G., Evrekli, E. & Aydın, G. (2007). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritalama tekniği ve mind manager programı uygulamaları. VI. International Educational Technologies Conference’da sunulmuş bildiri, 3-5 Mayıs, Famagusta, Turkish Republic of Northern Cyprus. https://www.academia.edu/ sayfasından erişilmiştir.
• Baran, E. (2022). Görsel sanatlar dersinde uygulanan zihin haritası tekniğinin öğrencilerin akademik başarı, tutum ve kalıcılığına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Beel, J. & Langer, S. (2011). An exploratory analysis of mind maps. Proceedings of the 11th ACM symposium on document engineering içinde (s. 81-84). https://doi.org/10.1145/2034691.2034709
• Buzan, T. (2003). Aklın gücü (G. Yazgan, Çev.). İstanbul: Epsilon Yayınevi
• Buzan, T. (2020). Zihin haritalama (Y. Bayraktar, Çev.). İstanbul: Olimpos Yayınları
• Büyüköztürk Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3. b.). Thousand Oaks: Sage Publications
• Çakmak, M., Gürbüz, H. & Behçet, O. (2011). Ekosistemler ve biyoçeşitlilik konusunda uygulanan zihin haritalamanın öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Journal of the Institute of Science and Technology, 1(4), 51-56. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jist/issue/7927/104262 sayfasından erişilmiştir.
• Çalışkan, B. (2022). Fen bilimleri dersinde zihin haritaları tekniği kullanımının akademik başarı ve tutuma etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Evrekli, E. & Balım, A. G. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme becerileri algılarına etkisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2), 76-98. https://dergipark.org.tr/tr/pub/baebd/issue/3341/46240 sayfasından erişilmiştir.
• Faste, R. (1997). Mind mapping. http://www.fastefoundation.org/publications/mind_mapping.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Fun, C. S. & Maskat, N. (2010). Teacher-centered mind mapping vs student-centered mind mapping in the teaching of accounting at pre-U level: An action research. Procedia Social and Behavioral Sciences 7, 240–246. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.10.034
• Gelb, M. J. (2002). Düşünmenin tam zamanı (T. Bilgiç, Çev.). İstanbul: Arıon Yayınevi.
• Gömleksiz, M. & Fidan, E. K. (2013). Fen ve teknoloji dersinde bilgisayar destekli zihin haritası tekniğinin öğrencilerin akademik başarısına, tutumlarına ve kalıcılığa etkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(3), 403-426. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223256 sayfasından erişilmiştir.
• Gömleksiz, N. & Yetkiner A. (2012). İlköğretimde İngilizce öğretiminde zihin haritası kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına, tutumlarına ve kalıcılığa etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(40), 129-160. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6154/82689 sayfasından erişilmiştir.
• Hoepfl, M. C. (1997). Choosing qualitative research: A primer for technology education researchers. Journal of Technology Education, 9(1), 47-63. https://scholar.lib.vt.edu/ejournals/JTE/v9n1/pdf/hoepfl.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Karadeniz, O., Tangülü, Z. & Faiz, M. (2013). Ortaokul 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde zihin haritalama tekniğinin kullanılmasının öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 131-142. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/16223/169910 sayfasından erişilmiştir.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım
• Kartal, A. (2011). Zihin haritalama tekniğinin sosyal bilgiler dersinde öğrenci başarısı, tutumu ve kalıcılığına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Keskinkılıç-Yumuşak, G. (2013). Fen dersinde zihin haritalarının kullanımının öğrenci başarısına etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(3), 1-5. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/01a.keskinkilic.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Koç-Damgacı, F. & Karataş, H. (2015). İşbirlikli öğrenme yöntem ve tekniklerinin eğitimde kullanımına ilişkin deneysel çalışmalar ve sonuçları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 304-314. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/29.koc_damgaci.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Orakcı, Ş. (2021). Türkiye’de ayrılıp birleşme tekniğine ilişkin yapılan çalışmaların incelenmesi (2010-2020). Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(31), 252-276. https://doi.org/10.35675/befdergi.642806
• Özak, N. & Hark-Söylemez, N. (2023). Zihin haritalama tekniği ile ilgili olarak yapılan çalışmaların incelenmesi. Ekev Akademi Dergisi(94), 247-262. https://doi.org/10.17753/sosekev.1165486
• Riche, R. D. (2000). Strategies for assisting students overcome their misconceptions in high school physics. http://www.bishops.ntc.nf.ca/rriche/ed6390/paper.html sayfasından erişilmiştir.
• Seyidoğlu, H. (2016). Bilimsel araştırma ve yazma el kitabı (11. b.). İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Stankovic, N., Besic, C., Papic, M. & Aleksic, V. (2011). The evaluation of using mind maps in teaching. Technics Technologies Education Management, 6(2), 337-343 https://doi.org/10.30831/akukeg.1175006
• Tarım, K. (2003). Kubaşık öğrenme yönteminin matematik öğretimindeki etkinliği ve kubaşık öğrenme yöntemine ilişkin bir meta analiz çalışması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Taş, H. İ. (2003). Zihinsel haritalama ve öğrencilerin zihni haritalarını geliştirme yolları. Marmara Coğrafya Dergisi, 8, 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3070 sayfasından erişilmiştir.
• Tonga, D. (2022). Sosyal bilgiler ve zihin haritası örnekleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi (TÜBAD), 7(1), 189–204. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubad/issue/70039/106335 sayfasından erişilmiştir.
• Travers, M. (2001). Qualitative research through case studies. Thousand Oaks: Sage Publications
• Yavaş, A. (2011). Ardıl çeviri eğitiminde zihin haritaları oluşturma yönteminin etkililik derecesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yetkiner, A. (2011). İlköğretimde İngilizce öğretiminde zihin haritası kullanımının öğrencilerden akademik başarılarına, tutumlarına ve kalıcılığa etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. b.). Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, G. (2012). Çokgenler konusunun ilköğretim 7. sınıf öğrencilerine Vee diyagramları ve zihin haritaları kullanılarak öğretimi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.