ORTAÖĞRETİM OKULLARINDA YILDIRMA (MOBBING) DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 4, 718 - 749, 01.12.2012

Celal Teyyar Uğurlu Çağlar Çağlar Hasan Güneş

Öz

Bu çalışmada, ortaöğretim öğretmenlerinin yıldırma davranışlarına maruz kalma durumlarının
betimlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, Adıyaman ve Sivas illerinde ortaöğretim kurumlarında çalışan
toplam 480 öğretmenden elde edilen verilerin analizi ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada ayrıca nitel
boyut olarak, 15 öğretmen ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak yapılan görüşmede elde
edilen verilerin içerik analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular, öğretmenlerin düşük düzeyde yıldırma
davranışlarına maruz kaldıklarını göstermektedir. Okullarda en fazla gözlenen yıldırma
davranışlarının“imalı konuşma ve emeğin küçümsenmesi“ gibi psikolojik nitelikli davranışlar ile
“öğretmen gruplaşmaları ve sözün kesilmesi“ gibi fiziksel nitelikli davranışlar olduğu bulunmuştur.
Psikolojik ve fiziksel etkenlere ilişkin geliştirilen tepkilere ilişkin olarak da, “önemsememe ve
duymazlıktan gelme“ davranışlarının daha yaygın olduğu görülmektedir. Kurum yöneticilerinin, kendi
kurumlarında sıklıkla görülen yıldırma davranışlarının neler olduğuna ilişkin durum belirlemesi ve bunu
izleyen eğitim çalışmalarının yıldırma davranışlarının yarattığı olumsuz etkiyi azaltacağı
düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yıldırma, psikolojik taciz, ortaöğretim öğretmenleri

TEACHER OPINIONS RELATED WITH SECONDARY SCHOOL MOBBING BEHAVIOR

Öz

The aim of this research is to describe the situations in which the teachers at the secondary schools are
exposured to mobbing behaviour.The study was materialized with the data analyses carried out by 480
teachers in total, who work in the secondary school institutions in Sivas and Adıyaman. In addition, as a
qualitative dimension, interviews were held with the 15 teachers by using semi structured interview forms
and as a result of which the content analyses were done on the acquired data. According to the findings of
the research, at the results of quantitative dimension the teachers were seen to be exposured to mobbing
behaviour at a low level. However, the results of qualitative dimension, the teachers had expressed that
they more often experience the treatment like “allusion“,“labor contempt“, as psychological level factors
and “teachers separating into groups“, “being interrupted“ as physical level factors. Relative reactions
are more often developed to psychological and physical level factors that are determined as “ ignoring
and insensitivity“.It is thought that negative effects of mobbing behaviors decrease if school managers
determine the most seen types of mobbing behaviors and organize following educational workshops and
studies.

Anahtar Kelimeler

Mobbing, psychological harrasment, secondary schoool teachers

Kaynakça

• Acar, A.B., Dündar, G. (2008). İş yer inde psikolojik yıldırmaya (mobbing) maruz kalma sıklığı ile demografik özellikler arasındaki ilişkinin incelenmesi, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2); 111- 120.
• Aksu, T. ve Güneri, B. (2011). Öğretim elemanlarının maruz kaldıkları yıldırma davranışlarının işe yabancılaşma üzerine etkisi. E-International Journal of Educational Research, 2 (4); 28-43.
• Aktop, N.G. (2006). Anadolu Üniversitesi öğretim elemanlarının duygusal tacize ilişkin görüşleri ve deneyimleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Anabilim Dalı. Eskişehir.
• Alkan, E. (2011). Yıldırma (mobbing) davranışlarının beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin tükenmişliği üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı.
• Ayhan, S. ve Şahbudak, E. (2012). Üniversitelerde asistanlara yönelik psikolojik taciz: Gazi, Kocaeli ve Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 4(1), 297-310.
• Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem.
• Bozbel, S.,Palez, S. (2007) İş yer inde psikolojik taciz (mobbing) ve hukuki sonuçları, TİSK Akademi, 1; 67-80.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 33, 77-87.
• Cemaloğlu, N., Ertürk, A. (2007) Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma eylemlerinin cinsiyet yönünden incelenmesi, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 345-362.
• Cemaloğlu, N. (2007) Örgütlerin kaçınılmaz sorunu: yıldırma, Bilig, 42, 111- 126.
• Cemaloğlu, N., Ertürk, A (2008) Öğretmen ve okul müdürlerinin maruz kaldıkları yıldırmanın yönü, Bilig, 46, 67-86
• Cemaloğlu, N. Ve Kılınç, A.Ç. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin algıladıkları örgütsel güven ve yıldırma arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim,37 (165), 137-151.
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2005). Research methods in education. (5.Ed.). London: RoutledgeFalmer.
• Çivildağ, A ve Sargın, N. (2011). Farklı ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerde psikolojik taciz (mobbing) Antalya ili örneği. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi. 2(3), 11-12.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing; İş yer inde duygusal saldırı ve mücadele
• yöntemleri. Timaş Yayınları Psikoloji Dizisi, 34-35.
• Çomak, E. Ve Tunç, B. (2012) İlköğretim öğretmenlerinin ilköğretim okullarında
• yaşadıkları yıldırma durumları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi
• Dergisi, 8 (3), 197-208.
• Dick, R. V. ve Wagner, U. (2001). Stres and strain in teaching: A structural equation approach. British Journal of Educational Psychology, 71, 243-259.
• Demirel, Y. (2009) Psikolojik Taciz Davranışlarının Kamu Kurumları Arasında Karşılaştırılması Üzerine Bir Araştırma, TİSK Akademi, 1, 118-135.
• Doğan, M.A. (2009). İlköğretim okullarında öğretmenlere uygulanan psikolojik şiddetin (mobbing)iş doyumuna etkisi Ankara ili Sincan ilçesi örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. Ankara
• Doğan, D., Çınar, M., Duman, D. Ve Yurdugül, H.(2011). Bilişim teknolojileri öğretmenlerinin iş ortamında psikolojik yıldırmaya (mobbing) ilişkin algı ve görüşleri. 5th International Computer& Instructional Technologies Symposium. Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Durdağ, F. M. ve Naktiyok, A. (2011). Psikolojik taciz algısının örgütsel güven üzerindeki etkisi. Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(2), 5-37
• Gündüz, H.B.,Yılmaz, Ö. (2008) Ortaöğretim kurumlarında (mobbing) yıldırma davranışlarına ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri, Milli Eğitim Dergisi, 179, 168-282.
• Günel, Ö.D. (2010). İşletmelerde yıldırma olgusu ve yıldırma mağdurlarının kişilik özelliklerine ilişkin bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(3), 37-65.
• Gökçe, A.T. (2012). Mobbing: İş yer inde yıldırma özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 272-286
• İbicioğlu, H. Çiftçi, M. ve Derya, S.(2009). Örgütlerde yıldırma (mobbing): kamu örgütlerinde bir inceleme. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi,1(2), 25-38.
• Karakuş, M. ve Çankaya, İ.H.(2012). Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik şiddete ilişkin bir modelin sınanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 42, 225-237.
• Karcıoğlu, F. ve Akbaş, S.(2010). İş yer inde psikolojik şiddet ve iş tatmini ilişkisi. Atatürk Üniversitesi İİB Dergisi,24 (3), 139-161.
• Karcıoğlu, F. ve Çelik, Ü.H. (2012). Mobbing (yıldırma) ve örgütsel bağlılığa etkisi. Atatürk Üniversitesi İİB Dergisi,26 (1), 59-75.
• Koç, M. ve Bulut, H.U. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinde mobbing: cinsyet, yaş ve lise türü değişkenleri açısından incelenmesi. Online Journal of Educational Sciences, 1(1), 64-80.
• Kök, S. B. (2006) İş Yaşamında Psiko-Şiddet Sarmalı Olarak Yıldırma Olgusu ve Nedenleri, 25-27 Mayıs 2006 Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F bildirisi, Erzurum.
• Leymann, H. (1990). Mobbing and Psychological Terror at Workplace, Violance and Victims, 5 (2), 119-126.
• Leymann, H. (1996) The content and development of mobbing at work, European. Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 165- 184.
• O’Conner, H. (2004). Bullying staff in schools. www.caitrin.mtx.net.
• Özler, Atalay ve Şahin (2008). Mobbing’in örgütsel bağlılık üzerine etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22.
• Özyer, K. ve Orhan, U. (2012). Akademisyenlere uygulanan psikolojik tacize yönelik ampirik bir araştırma. Ege Akademik Araştırma, 12 (4), 511-518.
• Sağlam, A. Ç.(2008). Teachers’ views about mobbing (psychological violence) at elementary schools, Eurasian Journal of Educational Research, 32, 133-142.
• Silverman, D. (2006). Interpreting qualitative data (3.Ed.). London: Sage.
• Smith, P.K., & Shu, S. (2000). What good schools can do about bullying: Findings from a survey in English schools after a decade of research and action. Childhood, 7, 193–212.
• Şenturan, Ş. ve Mankan, E. (2009) Ücretin İş yer indeki yıldırma olgusu üzerindeki etkisi, Bilig, 50, 153-168.
• Şahin, B., Dündar, T. (2010) Sağlık sektöründe etik ikim ve yıldırma (mobbing) davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(1), 130-159.
• Tınaz, P. (2006). İş yer inde psikolojik taciz (mobbing). Çalışma ve Toplum, 4, 13-28.
• Tınaz, P. (2008) İş yer inde psikolojik taciz (Mobbing) Beta yayınları, İstanbul.
• Toker, A.G. (2006). İş yerinde yıldırma: özel ve resmi ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Toker, A. G. (2008) Mobbing İş yer inde yıldırma nedenleri ve başa çıkma yöntemleri, Ankara: Pegem.
• Toker, A.G. (2009) Development of mobbing questionnaire for educators in Turkey The Indian Journal of Social Work, 70, 571-595.
• Tutar, H. (2004) İş yerinde psikolojik şiddet, Ankara: Platin yayınları,
• Tutar, H. ve Akbolat, M.(2012). Sağlık çalışanlarının yönetici cinsiyetleri bakımından mobbing algıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 19-29.
• Yavuz, H. (2007). Çalışanlarda mobbing (psikolojik şiddet) algısını etkileyen faktörler. SDÜ Tıp Fakültesi üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Yıldırım, A. Simsek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Zapf, D. Knorz, C., Kulla, M. (1996). On the relationship between mobbing factors, and job content, social work environment, and health outcomes, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5 (2), 215- 237.