İLKÖĞRETİM OKULLARINDA DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK İLE ÖRGÜTSEL ADALET ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 3, 411 - 437, 01.09.2012

Ahmet Melih Güneş Bekir Buluç

Öz

Bu araştırmanın amacı ilköğretim okullarında dönüşümcü liderlik ile örgütsel adalet
arasındaki ilişkileri belirlemektir. Araştırmanın örneklemi Ağrı ili merkezinde görev yapan
350 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik
davranışlarını belirlemek için “Çok Faktörlü Liderlik Anketi”, örgütsel adalet algılarını
belirlemek için ise “Örgütsel Adalet” anketi kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel
istatistik yöntemlerinden Pearson moments çift yönlü korelasyon analizi ve çoklu regresyon
analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre okul müdürlerinin dönüşümcü
liderlik davranışlarını yeterince sergilemedikleri görülmüştür. Genel olarak dönüşümcü
liderlikle örgütsel adalet arasında pozitif yönde ve anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Regresyon
analizi sonuçlarına göre ise, idealleştirilmiş etki (atfedilen), telkinle güdüleme ve entelektüel
uyarım boyutları örgütsel adaletin anlamlı yordayıcılardır.

Anahtar Kelimeler

Dönüşümcü liderlik, örgütsel adalet

THE RELATIONSHIP BETWEEN TRANSFORMATIONAL LEADERSHIP AND ORGANIZATIONAL JUSTICE

Öz

The aim of this study is to find out the level of relationship between transformational
leadership and organizational justice. The study consists of 350 teachers working in primary
schools in Ağrı. Multifactor Leadership Questionnaire 5–x short (MLQ) Turkish version was
used to determine transformational leadership behaviors of primary school principals.
Organizational justice questionnaire was used in order to determine the level of organizational
justice behaviors of teachers. According to the findings of the study, primary school
principals do not exhibit transformational leadership behaviors at optimum level. Generally,
there is a positive and meaningful relationship between transformational leadership and
organizational justice. According to the results of the regression analysis, transformational
leadership predicts organizational justice. The study reveals that idealized influence,
inspirational motivation and intellectual stimulation are meaningful predictors of
organizational justice.

Anahtar Kelimeler

Transformational leadership, organizational justice

Kaynakça

• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2010). Değerlere göre yönetim ve örgütsel adalet ilişkisinin ortaöğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (4), 463-484.
• Altun, S. A. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderliğe verdikleri önem ve uygulama düzeyleri. İlköğretim Online, 2 (1), 10–17.
• Annamalai, T., Abdullah, A. G. K. ve Alazidiyeen, N. J. (2010). The mediating effects of perceived organizational support on the relationships between organizational justice, trust and performance appraisal in Malaysian Secondary Schools. European Journal of Social Sciences, 13 (4), 623-632.
• Asgari, A., Silong, A. D., Ahmad, A. ve Samah, B. A. (2008). The relationship between organizational characteristics, task characteristics, cultural context and organizational citizenship behaviors. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 13, 94-107.
• Avalio, B.J., Waldman, D.A ve Yammarino, J.(1991). Leading in the 1990s: The four I’s transformational leadership. Journal of European Industrial Training, 15 (4), 9-16.
• Aydın, İ. 82005). Öğretimde denetim. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Baldwin, S. (2006). Organizational justice. Institute of Employment Studies, 1-13.
• Bass, B. M. (1985). Leadership and performance beyond expectations. New York: Free Press.
• Bass, B. M. (1990). From transactional to transformational leadership: Learning to share the vision. Organizational Dynamics, Winter, 19-31.
• Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1990). Developing transformational leadership: 1992 and beyond. Journal of European Industrıal Training, 14 (5), 21-27.
• Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1993). Transformational keadership and organizational culture. Public Administration Quarterly, Spring, 112-121.
• Bass, B. M. ve Avolio, B. J. (1995). MLQ-multifactor leadership questionnaire CA: Mind Garden Inc.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34.
• Burns, M. G. (1978). Leadership. NewYork: Harper-Row.
• Celep, C.(2004). Dönüşümsel liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 5 (1), 73-114.
• Chegini, M. G. (2009). The relationship between organizational justice and organizational citizenship behavior. American Journal of Economics and Business Administration, 1 (2), 171-174.
• Colquitt, J.A., Conlon, D.E., Wesson, M.J., Porter, C.O.L.H ve Ng, K.Y.(2001). Justice at the millennium: A meta-analytic review of 25 years of organizational justice research. Journal of Applied Psychology, 86 (3), 425- 445.
• Colquitt, J. A. ve Chertkoff J. M. (2002). Explaining ınjustice: The Interactive Effect of Explanation and Outcome on Fairness Perceptions and Task Motivation. Journal of Management, 28 (5), 591–610.
• Cömert, M., Özer, N., Demirtaş, H. ve Üstüner, M. (2008). Lise öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 7 (13), 3-22.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16, 423-442.
• Çelik, V. (2007). Eğitimsel liderlik, (4. baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Daft, R. L. (1991). Management. The Dryden Press.
• Dursun, Y. (2009). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile yöneticileri için algıladıkları dönüşümcü ve etkileşimci liderlik stilleri arasındaki ilişki (Karabük İlköğretim Okulları Örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, G. Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gardiner, J. J. (2006). Transactional, transformational, and transcendent leadership: Metaphors mapping the evolution of the theory and practice of governance. Leadership Review, Kravis Leadership Institute, Claremont McKenna College, 6, Spring, 62-76.
• Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today and tomorrow. Journal of Management, 16 (2), 399-432.
• Guy, S. ve Dipaola, M. (2008). Organizational justice in high schools: A study of ıts relationship to school climate and faculty trust. Paper presented at the annual meeting of the UCEA Annual Convention, Buena Vista Palace Hotel and Spa, Florida.Internet’ten 11.11.2010’ de elde edilmiştir. http://www.allacademic.com/meta/p274815_index.html
• Gümüşeli, A.İ. (1996). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği davranışları. III. Eğitim Bilimleri Kongresinde Sunulmuş Bildiri.
• Gündüz, H. B. ve Doğan, A. (2009). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ve yaratıcılık düzeyleri. I Uluslararası Türkiye Eğitim Araştırmaları Kongre Kitabı, 263.
• Hall, J., Johnson, S., Wysocki, A ve Kepner, K. (2002). Transformational leadership: The transformation of managers and associates. Institute of Food and Agricultural Sciences, University of Florida.
• Hoy, W. K. ve Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18 (4), 250–259.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5 (1), 67-92.
• İşcan, Ö. F. ve Naktiyok, A. (2004). Çalışanların örgütsel bağdaşımlarının belirleyicileri olarak örgütsel bağlılık ve örgütsel adalet algıları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 59 (1), 181-201.
• Jandaghi, G., Matin, H.Z. ve Farajmi, A. (2009). Comparing transformational leadership in successful and unsuccessful companies. The Journal of International Social Research, Winter 2(6), 356-372.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16, 443-465.
• Keleş, Ö. G. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Korkmaz, M. (2006). Okul yöneticilerinin kişilik özellikleri ile liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 12 (46), 199-226.
• Laçinoğlu, Z. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile bazı örgütsel davranışlar arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, S. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Leithwood, K. A. (1992). The move toward transformational leadership. Educational Leadership, 8-12.
• Leithwood, K. A. (1994). Leadership for school restructuring. Educational Administration Quarterly. 30 (4), 498-518.
• Moorman, R. H. (1991). Realtionship between organizational justice and organizational citizenship behaviors: Do fairness perceptions influence employee citizenship?. Journal of Applied Psycholagy, 76 (6), 845-855.
• Nadisic, T. (2006). The Motives of Organizational Justice. HEC School of Management. France.
• Nanus, B. (1992). Visionary leadership: Creating a compelling sense of direction for your organization. San Francisco: Jossey-Bass.
• Niehoff, B.P. ve Moorman, R.H.(1993). Justice as a mediator of the relationship between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36 (3), 527-556.
• Özden, Y. (1999). Eğitimde dönüşüm, eğitimde yeni değerler ve oluşum. 2. Baskı. Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel adaletin bireylerarası saldırgan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, 21, 77-96.
• Piccolo, F. R. ve Colquitt, J. A. (2006). Transformational leadership and job behaviors: The mediating role of core job characteristics. Academy of Management Journal, 49 (2), 327-340.
• Poole, L. W. (2007). Organizational Justice as a Framework for Understanding Union-Management Relations in Education. Canadian Journal of Education, 30 (3), 725-748.
• Qiu, T., Qualls, W., Bohlmann, J. ve Rupp, D.( 2009). The effect of interactional fairness on the performance of cross-functional product development teams: A multi-level mediated model. Journal of Product Innovation Management, 26, 173-187.
• Sendjaya, S. (2005). Morality and leadership: Examing the ethics of transformational leadership. Journal of Academic Ethics, 3, 75-86.
• Söyük, S. (2007). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi ve İstanbul ilindeki özel hastanelerde çalışan hemşerilere ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şişman, M. (2004). Öğretim liderliği, (2.baskı) Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Titrek, O. (2009). Okul türüne göre okullardaki örgütsel adalet düzeyi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6, 2
• Töremen, F. ve Tan, Ç. (2010). Eğitim örgütlerinde adalet: Kavramsal bir çözümleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 58-70.
• Töremen, F. ve Yasan, T. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (Malatya İli Örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı 28, 27-39.
• Tucker, B. A. ve Russell, R. F. (2004). The influence of the transformational leader. Journal of Leadership and Organizational Studies, 10 (4), 103-111.
• Yavuz, E. (2010). Kamu ve özel sektör çalışanlarının örgütsel adalet algılamaları üzerine bir karşılaştırma çalışması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11 (2), 302- 312.
• Yazıcıoğlu, İ. ve Topaloğlu, I. G. (2009). Örgütsel adalet ve bağlılık ilişkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi 1(1), 3-16.