AYDIN VİLAYETİNDE ÇIRAK MEKTEPLERİ

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 2, 141 - 152, 01.06.2006

Ertan Gökmen

Öz

Osmanlı Devlet’inde sıbyan mektepleri ve medreseler en yaygın eğitim kurumları idi. Sıbyan mektepleri her mahallede bir veya birkaç tane bulunurdu. Fakir, kimsesiz ve geçim sıkıntısı çeken çocuklar sıbyan mektebine gitmeden hayatını kazanması için bir usta yanına çırak olarak verilirdi. Çırak, ustasından mesleki bilgilerini ve esnaf geleneklerini öğrenirdi. Ancak ustası yanında okuma yazmayı ve dinî görevlerini yapacak kadar dinî bilgileri elde edemezlerdi. Hem ülke çapında eğitimi yaygınlaştırmak hem de bir usta yanında çalışan çırakların cahil kalmasını önlemek için II. Mahmut döneminde ilköğretim zorunlu hâle getirilmesine rağmen yine de bazı aileler çocuklarını okula göndermeden bir usta yanına çırak olarak vermeye devam etmişlerdir. Okula gitmeyen çocuklar için 1868’de ve 1914’te bazı okullar açıldı ise de bu sadece İstanbul ile sınırlı kalmıştır. Aydın vilayetinde de yetim ve kimsesiz çıraklara okuma yazma ve dinî bilgiler öğretmek için çırak mektepleri açılmıştır. İki 1893 yılında Saruhan sancağında diğerleri de bu tarihten sonra Aydın vilayetinin farklı sancak ve kazalarında açılmıştır. Bu çalışma, bu okulların niçin açıldığını, bu okullarda hangi derslerin öğretildiğini, okulların kaç öğrencisi ve öğretmeninin olduğunu ve çırak mekteplerinde kaç yıl eğitim verildiğini ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çırak, esnaf, mektep, Aydın, Saruhan, eğitim

APPRENTICE SCHOOLS IN AYDIN PROVINCE

Öz

Primary schools (sıbyan mektebi) and Muslim theological schools were the most common educational institutions in the Otoman Empire. Each district had one or more primary schools. Poor and orphan children not going to primary school were given to a master as an apprentice to earn their living. They had been learning professional knowledge and artisan traditions from their masters. Before the apprentice schools were established, apprentices were not able to learn reading and writing and acquire enough religious information as to perform religious tasks. To prevent them from staying as illiterate apprentices and to spread literacy in all parts of the country, Mahmut II turned primary education into a mandatory foundation. However, some families continued to send their children as apprentice to a master because of poverty. Some schools have been opened for the children who couldn't go to school in İstanbul, in 1868 and 1914. But these schools were only limited to İstanbul. Some apprentice schools have been also opened for poor and orphan children who couldn't go to school in province of Aydın. The first of these schools has been opened in Saruhan sandjak in 1893 and the others have opened in the other sndjaks and town of Aydın after this date. This article deals with the reason for opening such schools; the numbers of teachers and students, the duration of the required period of time for completing school and the courses taught in such schools.

Anahtar Kelimeler

Apperentice, artisan, school, Aydın, Saruhan, education

Kaynakça

• Cevat, M. (2001). Maarif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Te(kilât ve 1crârât , XIX. As r Maarif Tarihi ( Haz.
• Taceddin Kayao lu). Ankara: Yeni Türkiye Yay nlar . Ça atay, N. (1989). Bir Türk Kurumu olan Âhilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Duran, T. (2000). Meslekî ve Teknik E itimin Geli mesi. Türkler Ansiklopedisi. c. XV. 61-71, Ankara: Yeni Türkiye Yay nlar .
• Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi. c. 3-4. :stanbul.
• Ergin O. N. (1995). Mecelle-i Umur-u Belediye. c. 2. (Yay. Cengiz Özdemir vd.). :stanbul.
• Gökçen, :. (1945). XVI. ve XVII. Yüzy lda Manisa’da Deri Sanatlar Üzerine Bir Ara(t rma. :stanbul.
• Kal’a, A. (1995). Esnaf. Diyanet 1slâm Ansiklopedisi. c. XI. 423-430. :stanbul: Türkiye Diyanet Vakf .
• Karal, E. Z. (1988). Osmanl Tarihi. c.VII. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kütüko lu, M. S., (1999). Osmanl 1ktisâdî Yap s . Osmanl Devleti Tarihi. c.2. Ekmeleddin :hsano lu (Editör).
• (513-649). :stanbul: Feza Gazetecilik Martran, R., (1990). 17. Yüzy l n 1kinci Yar s nda 1stanbul (Çev. M. Ali K l çbay-Enver Özcan). Ankara.
• Özdemir, R., (1986). XIX. Yüzy l n 1lk Yar s nda. Ankara.
• Tabako lu, A., (2000). Türk 1ktisat Tarihi. :stanbul: Dergah Yay nlar .
• Tabako lu, A., (2002). Osmanl :ktisadî Yap s n n Anahatlar . Yeni Türkiye Osmanl Özel Say s . (2), 11-26.
• Salnâme-i Vilâyeti-i Ayd n, 1311, 1312, 1313, 1314, 1316, 1317, 1319, 1320, 1321, 1323, 1326 y llar na ait.