The Moderating Role of Contextual Characteristics of School on the Relationship Between Leadership and School Effectiveness

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 1, 587 - 611, 30.04.2024

Hanifi Yumuşak , Mehmet Korkmaz

https://doi.org/10.37217/tebd.1372078

Cited By: 1

Öz

This study aims to examine the moderating role of school size and socioeconomic status on the relationship between school principals' leadership level and school effectiveness. For this purpose, the predictive correlational design based on the relational survey model, one of the quantitative research approaches, was used. The sample of the research consisted of 443 teachers determined using simple random sampling, one of the random sampling methods. The data collection tools used in the study included the School Leadership Scale, the School Effectiveness Scale and a personal-school information form. The collected data were analyzed using descriptive statistics, correlation analysis, moderation model, and confirmatory factor analysis. The analyses revealed that both school size and socioeconomic status of the school played a moderating role in the relationship between school leadership and school effectiveness. According to the results obtained, when examining the moderating role of school size and socioeconomic status of the school in the relationship between school leadership and school effectiveness, it was found that both moderating variables positively contributed to this relationship. Considering the results of this study, it is recommended to conduct in-depth studies to determine the reasons for the differences in leadership behaviors caused by school size and to develop policies aimed at minimizing differences among schools.

Anahtar Kelimeler

Leadership, School effectiveness, Socioeconomic status, School size

Liderlik ve Okul Etkililiği Arasındaki İlişkide Okulun Bağlamsal Niteliklerinin Düzenleyici Rolü

Öz

Bu araştırmada okul yöneticilerinin okul liderliği düzeyi ile okul etkililiği arasındaki ilişkide okul büyüklüğü ve okula ait sosyoekonomik durumun düzenleyicilik rolünün incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç için nicel araştırma yaklaşımlarından ilişkisel desen modeline dayalı yordayıcı korelasyonel model kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, tesadüfi örnekleme yöntemlerinden basit tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenen 443 öğretmen oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak; Okul Liderliği Ölçeği, Okul Etkililiği Ölçeği ve kişisel-okul bilgi formu kullanılmıştır. Toplanan verilerin analizinde betimsel istatistikler, korelasyon analizi, düzenleyicilik modeli ve doğrulayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda hem okul büyüklüğünün hem de okula ait sosyoekonomik durumun, okul liderliği ile okul etkililiği arasındaki ilişkide düzenleyici bir role sahip olduğu görülmüştür. Elde edilen sonuçlara göre okul liderliği ile okul etkililiği arasındaki ilişkide okul büyüklüğü ve okula ait sosyoekonomik durumun düzenleyici rolü incelendiğinde, her iki düzenleyici değişkenin bu ilişkiye pozitif katkı sağladığı tespit edilmiştir. Bu araştırmanın sonuçları dikkate alındığında, okul büyüklüğünün liderlik davranışlarında meydana getirdiği farklılıkların nedenlerini tespit edebilmek için derinlemesine çalışmalar yapılması ve okullar arasındaki farklılıkların en aza indirilmesine yönelik politikalar geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Okul etkililiği, Sosyoekonomik durum, Okul büyüklüğü

Kaynakça

• Abdurrezzak, S. (2015). Etkili okul ve okul liderliğine ilişkin öğretmen algılarının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akçe, M. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin psikolojik iklim algısının yöneticilerin okul liderliği açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Akgül, Ö. S. (2014). Okul yöneticilerinin bilgi yönetimi becerilerinin örgütsel öğrenme düzeyi ve okul etkililiği ile ilişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aksoy, E. & Işık, H. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretim liderliği rolleri. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 235-249.
• Alanoğlu, M. (2014). Ortaöğretim kurumlarının örgütsel öğrenme düzeylerinin okul etkililiği ve örgütsel vatandaşlık davranışlarına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Altun, S. A. & Çakan, M. (2008). Öğrencilerin sınav başarılarına etki eden faktörler: LGS/ÖSS sınavlarındaki başarılı iller örneği. İlköğretim Online, 7(1), 2-18.
• Balcı, A. (2002). Etkili okul geliştirme. Ankara: Pegem Akademi.
• Bafadal, I., Nurabadi, A., Sobri, A. Y. & Gunawan, I. (2019). The competence of beginner principals as instructional leaders in primary schools. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 5(4), 625-639.
• Başaran, İ. E. (2004). Yönetimde insan ilişkileri: Yönetsel davranış. Ankara: Nobel.
• Baştoklu, H. (2015). Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Baumgartner, H. & Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161.
• Browne, M. W. & Cudeck, R. (1992). Alternative ways of assessing model fit. Sociological Methods & Research, 21(2), 230-258.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Chen, C. Y., Tsai, S., Chen, H. W. & Wu, H. T. (2016). The relationship between the principal's positive leadership and school effectiveness–take school organizational culture as the mediator. European Journal of Psychological Research, 3(2), 12-23.
• Cheng, Y. C. (2022). School effectiveness and school-based management: A mechanism for development. London: Routledge.
• Coleman, J. S., Campbell, E. Q., Hobson, C. J., McPartland, F., Mood, A. M., Weinfeld, G. D., & York. R. L. (1966). Equality of educational opportunity. Washington, DC: U.S. Government Printing Office.
• Çevrik, M. & Koçak, S. (2022). Karizmatik liderlik ile kolektif öğretmen yeterliğinin okul etkililiği üzerindeki rolü. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 6(3), 1-15.
• Çobanoğlu, F. & Badavan, Y. (2017). Başarılı okulların anahtarı: Etkili okul değişkenleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(26), 114-134.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Dadkhah, V., Hui, H. & Jenatabadi, H. S. (2014). An application of moderation analysis: the situation of school size in the relationship among principal's leadership style, decision making style, and teacher job satisfaction. International Journal of Research in Business and Technology, 5(3), 724-729.
• Dağlı, A. & Ağalday, B. (2018). Okul müdürlerinin paternalist liderlik davranışlarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 518-534.
• Day, C., Sun, J. & Grice, C. (2023). Research on successful school leadership. R. J. Tierney et al. (Ed.), International encyclopedia of education içinde (s. 67-72). Netherlands: Elsevier.
• Deeboonmee, W. & Ariratana, W. (2014). Relationship between strategic leadership and school Effectiveness. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 112, 982-985.
• Dursun, Ş. & Dede, Y. (2004). Öğrencilerin matematik başarısını etkileyen faktörler: Matematik öğretmenlerinin görüşleri bakımından. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(2), 217-233.
• Edmonds, R. (1979). Effective schools for the urban poor. Educational Leadership, 37(1), 15-24.
• Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S. & Debora, S. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 7, 500-507.
• Ereş, F. & Akyürek, M. İ. (2016). İlkokul müdürlerinin dağıtılmış liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu algıları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 427-449.
• Ergüç-Şahan, B. & Özgenel, M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlılıkları ile akademik başarıları ve okul etkililiği arasındaki ilişkiler örüntüsü. The Journal of International Education Science, 27(8), 86-103.
• Ermeydan, M. (2019). Öğretmen görüşlerine göre okul yöneticilerinin liderlik stilleriyle algılanan okul etkililiği arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Grissom, J. A., Egalite, A. J. & Lindsay, C. A. (2021). How principals affect students and schools. Wallace Foundation, 2(1), 30-41.
• Güler, G., Çıkrıkçı, R. N. & Akçay, P. (2020). Öğretmenlerin etkili okul algıları ve mesleki aidiyet düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1499-1511. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.56791-585931
• Gümüş, S., Bellibaş, M. Ş. & Pietsch, M. (2022). School leadership and achievement gaps based on socioeconomic status: a search for socially just instructional leadership. Journal of Educational Administration, 60(4), 419–438.
• Güngör, A. A. (2018). Etkili okul özelliklerinin dönüşümsel liderlik ve öğretmen bağlılığıyla ilişkisi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Gür, H. & Seyhan, G. (2006). İlköğretim 7. sınıf matematik öğretiminde aktif öğrenmenin öğrenci başarısı üzerine etkisi. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 17-27.
• Hallinger, P. (2003). School leadership development: Global challenges and opportunities. P. Hallinger (Ed.), Reshaping the landscape of school leadership development: A global perspective içinde (s. 1-12). Lisse, Netherlands: Swets & Zeitlinger.
• Hallinger, P. & Heck, R. H. (1996). Reassessing the principal's role in school effectiveness: A review of empirical research, 1980-1995. Educational Administration Quarterly, 32(1), 5-44.
• Hallinger, P., Bickman, L. & Davis, K. (1996). School context, principal leadership and student achievement. Elementary School Journal, 96(5), 498-518.
• Hiçyılmaz, Y. (2013). İlköğretim okul müdürlerinin kültürel liderlik davranışları. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hoy, W., Tarter, C. & Kottkamp, R. (1991). Open schools/healthy schools. Newbury Park, CA: Sage.
• Hu, L.T. & Bentler, P. M. (1995). Evaluating model fit. R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications içinde (s. 76–99). Sage.
• Işık, A. N. & Gümüş, E. (2017). Yönetici öz-yeterliği ve okul etkililiği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 419-434.
• Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (1993). LISREL 4: User's reference guide. Scientific Software International.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kazak, E. (2021). Farklı sosyoekonomik çevrelerde bulunan okulların etkililiğine ilişkin öğretmenlerin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 139-161. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2021.21.60703-829153
• Kılıç, F. (2017). Bilim ve sanat merkezlerindeki öğretmelerin yöneticilerinin liderlik yeterlilikleri, kurum etkililiği ve kurum kültürüne yönelik algıları arasındaki ilişki. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (2. b.). New York: Guilford.
• Köybaşı, F., Beycioğlu, K., Uğurlu, C. T. & Özer, N. (2018). Okul liderliği ölçeği (OLÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 21-42.
• Küçük, Ö. (2020). Okul müdürlerinin toksik liderlik davranışları ile okul etkililiği arasındaki ilişkide örgütsel sinizm ve psikolojik sermayenin aracılık etkisi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Leithwood, K. & Jantzi, D. (2009). A review of empirical evidence about school size effects: A policy perspective. Review of Educational Research, 79(1), 464-490.
• Leithwood, K., Anderson, S., Mascall, B. & Strauss, T. (2010). School leaders’ influences on student learning: The four paths. T. Bush, L. Bell & D. Middlewood (Ed.), The principles of educational leadership and management içinde (s. 13–30). London: Sage Publications.
• Levine, D. U. & Lezotte, L. W. (1990). Unusually effective schools: A review and analysis of research and practice. Madison, WI: The National Center for Effective Schools Research and Development.
• Lezotte, L. W. (1993). Creating effective schools today and tomorrow. Journal for Quality and Participation, 16(1), 22-30.
• Ma, X. & Klinger, D. A. (2000). Hierarchical linear modelling of student and school effects on academic achievement. Canadian Journal of Education, 25(1), 41-55.
• Mahiroğlu, A. & Usta, E. (2008). Harmanlanmış öğrenme ve çevrimiçi öğrenme ortamlarının akademik başarı ve doyuma etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 1-15.
• Marzano, R. J., Waters, J. T. & McNulty, B. A. (2004). School leadership that works: From research to results. Alexandria, VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Marzano, R. J. (2012). Teaching self-efficacy with personal projects. Educational Leadership, 69(8), 86-87.
• Matthews, P. & Sammons, P. (2004). Improvement through inspection: an evaluation of the impact of Ofsted’s work. London: Ofsted.
• Munro, B. H. (2005). Statistical methods for health care research. Lippincott Williams & Wilkins.
• Muthén, L. K. & Muthén, B. O. (2002). How to use a Monte Carlo study to decide on sample size and determine power. Structural Equation Modeling, 9(4), 599-620. https://doi.org/10.1207/S15328007SEM0904_8
• Namlı, A. (2017). Lise müdürlerinin destekleyici liderlik davranışlarının ve kolektif güvenin okul etkililiği üzerindeki etkisi. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Nartgün, Ş. S., Limon, İ. & Dilekçi, Ü. (2020). The relationship between sustainable leadership and perceived school effectiveness: The mediating role of work effort. Bartın University Journal of Faculty of Education, 9(1), 141-154.
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw Hill.
• OECD. (2010). Education at a Glance 2010: OECD Indicators. OECD Publishing
• Özdemir, S. (2020). Eğitimde örgütsel yenileşme (9. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Polat, M. & Arabacı, İ. B. (2016). Açık liderlik ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(1), 79-96.
• Polatoğlu, A. (1984). Örgüt kuramları ve iletişim. Amme İdaresi Dergisi, 17(4), 62–76.
• Reid, K., Hopkins, D. & Holly, P. (1987). Towards the effective school. Oxford: Blackwell.
• Reynolds, D. (1985). Studying school effectiveness. London: The Falmer Press.
• Rhodes, C. & Brundrett, M. (2009). Leadership development and school improvement. Educational Review, 61(4), 361-374.
• Sammons, P., Hillman, J. & Mortimore, P. (1995) Key Characteristics of Effective Schools: A Review of School Effectiveness Research. Report by the Institute of Education, University of London, for the Office for Standards in Education.
• Sammons, P. (2010). Equity and educational effectiveness. P. L. Peterson, E. Baker & B. McGaw, (Ed.), International encyclopedia of education içinde (s. 41-51). Netherlands: Elsevier.
• Sammons, P. (2007). School effectiveness and equity: Making connections. United Kingdom: CfBT
• Sergiovanni, T. J. (2006). The principalship: A reflective practice perspective (5. b.). Boston: Allyn and Bacon. Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şahin, S. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik stilleri (İzmir ili örneği). Eğitim ve Bilim, 30(135), 39-49.
• Şahin, S. (2010). Okul kültürünün bazı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 561-575.
• Şenel, T. & Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki. TÜBAV Bilim, 9(4), 1-12.
• Şişman, M. (2020). Eğitimde mükemmellik arayışı. Ankara: Pegem Akademi.
• Şişman, M. (1996). Etkili Okul Yönetimi Araştırma Raporu. Osmangazi Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Eskişehir.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. b.). New York: Pearson.
• Tamer, M. G. (2019). Okul yöneticilerinin desteğiyle oluşturulan sosyal sermayenin okul başarısına etkisi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi(41), 283-312.
• Tan, C. Y., Hong, X., Gao, L. & Song, Q. (2023). Meta-analytical insights on school SES effects. Educational Review, 75(6), 1-29.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara.
• Tokat Milli Eğitim Müdürlüğü. (2019). 2019 -2023 Tokat MEM Stratejik Planı. https://tokat.meb.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tuncel, H. (2013). Etkili okul oluşturmada okul müdürünün dönüşümcü liderlik rolü. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tural, H. (2019). Okul çevre ilişkileri ve okul etkililiği arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Wu, H., Shen, J., Zhang, Y. & Zheng, Y. (2020). Examining the effect of principal leadership on student science achievement. International Journal of Science Education, 42(6), 1017-1039.
• Yenipınar, Ş. & Yıldırım, K. (2022). Okul iklimi ve okul etkililiği ilişkisindeki eğilim: PISA verilerinin ikincil analizi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(2), 896-910.
• Yıldırım, İ. & Ada, Ş. (2018). Algılanan okul etkililiği ölçeğinin (SE-INDEX) Türkçeye uyarlanması. Milli Eğitim Dergisi, 47(219), 19-32.
• Yılmaz, E. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik rolleri ile etkili okul arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yumuşak, H. & Korkmaz, M. (2021). Liderlik ve okul etkililiği düzeyleri arasındaki ilişki: Bir meta analiz çalışması. Erciyes Journal of Education, 5(2), 121-148.
• Zembat, R., Koçyiğit, S., Tuğluk, M. N. & Doğan, H. (2010). The relationship between the effectiveness of preschools and leadership styles of school managers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 2269-2276.