Üniversite Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığını Yordamada Sosyal Medya Kullanımı ve Sanal Ortam Yalnızlığının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 2, 1039 - 1058, 30.08.2024

Özge Canoğulları , Yasin Yılmaz , Fulya Cenkseven Önder

https://doi.org/10.37217/tebd.1416884

Öz

Çalışmada üniversite öğrencilerinde internet bağımlılığı ile sanal ortam yalnızlığı ve sosyal medya kullanımı arasındaki ilişkilerin saptanması ve cinsiyete göre farklılaşma olup olmadığının incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma betimsel tarama modelinde olup çalışma grubunu Türkiye’deki beş farklı üniversitede öğrenim gören ve yaşları 18 ile 30 arasında değişen 521 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmanın verilerinin toplanmasında Kişisel Bilgi Formu, İnternet Bağımlılığı Ölçeği, Sanal Ortam Yalnızlık Ölçeği ve Sosyal Medya Kullanımı Ölçeği kullanılmıştır. Veriler, bağımsız gruplar t testi ve hiyerarşik regresyon analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda cinsiyete bağlı olarak internet bağımlılığı (kontrol kaybı, online kalma isteği), sanal ortam yalnızlığı (sanal sosyalleşme, sanal yalnızlık) ve sosyal medya kullanımı (süreklilik, yetkinlik) alt ölçek puanları anlamlı farklılık göstermemiştir. İnternet bağımlılığının sosyal ilişkilerde olumsuzluk alt ölçeği ile sanal ortam yalnızlığının sanal paylaşım alt ölçeği puanlarının cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur. Regresyon analizi sonuçlarına göre sosyal medya kullanımı (süreklilik ve yetkinlik) ve sanal ortam yalnızlığı (sanal paylaşım, sanal yalnızlık, sanal sosyalleşme) değişkenlerinin birlikte öğrencilerin internet bağımlılıklarının %54’ünü anlamlı bir şekilde yordadığı tespit edilmiştir. İnternetin hızla gelişmesi ve hayatımıza nüfuz etmesiyle birlikte ortaya çıkan zararların araştırılması, gerekli önlemlerin alınması, gençlerin ve internet kullanıcılarının bilinçlendirilmesi ve eğitilmesi sağlanabilir. Çalışma üniversite öğrencileri üzerinde gerçekleştiğinden farklı örneklem grupları ile çalışılarak sonuçları incelenebilir.

Anahtar Kelimeler

İnternet bağımlılığı, Sosyal medya kullanımı, Sanal ortam yalnızlığı

Investigation of Social Media Use and Virtual Environment Loneliness in Predicting Internet Addiction in University Students

Öz

In the study, it was aimed to determine the relationships among Internet addiction, virtual environment loneliness and social media use in university students and to examine whether there is a difference in terms of gender. The study is a descriptive survey model and the study group consists of 521 students aged between 18 and 30, who are studying at five different universities in Türkiye. Personal Information Form, Internet Addiction Scale, Virtual Environment Loneliness Scale and Social Media Use Scale were used to collect the data. The data were analyzed using independent samples t-test and hierarchical regression analysis. As a result of the study, Internet addiction (loss of control, desire to stay online), virtual environment loneliness (virtual socialization, virtual loneliness) and social media use (continuity, competence) subscale scores did not differ significantly depending on gender. It was found that the scores of the negativity in social relationships subscale of Internet addiction and the virtual sharing subscale of virtual environment loneliness differed significantly in terms of gender. According to the regression analysis results, it was determined that social media use (continuity and competence) and virtual environment loneliness (virtual sharing, virtual loneliness, virtual socialization) variables together significantly predicted 54% of students' Internet addiction. Since the study was conducted on university students, the results can be analyzed with different sample groups.

Anahtar Kelimeler

Internet addiction, Social media usage, Virtual environment loneliness

Kaynakça

• Aboujaoude, E. (2010). Problematic Internet use: An overview. World Psychiatry, 9(2), 85-90.
• Aksoy, F. & Ünübol, H. (2021). Ergenlerde internet bağımlılığı ile şema mekanizmaları arasındaki ilişki. Bağımlılık Dergisi, 22(2), 103-113.
• Allen, K. A., Ryan, T., Gray, D. L., McInerney, D. M., & Waters, L. (2014). Social media use and social connectedness in adolescents: The positives and the potential pitfalls. The Australian Educational and Developmental Psychologist, 31(1), 18-31.
• APA. (1980). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-III). Washington, DC: American Psychiatric Association.
• Aslan, P. (2011). Halkla ilişkilerde yeni eğilimler: Sosyal medya. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydın, İ. E. (2016). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanımları üzerine bir araştırma: Anadolu Üniversitesi örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 373-386.
• Bingöl, A. (2017). Virtual environment loneliness as a predictor of academic achievement. 8th International Advanced Technologies Symposium’da sunulmuş bildiri, Elâzığ.
• Bozkurt, İ. & Bozkurt, Ö. (2022). COVID-19 kısıtlamaları sürecinde üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı ve temel psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Bağımlılık Dergisi, 23(2), 181-190.
• Can, A. (2019). SPSS ile nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Canoğulları, Ö. & Güçray, S. (2017). İnternet bağımlılık düzeyleri farklı ergenlerin cinsiyetlerine göre psikolojik ihtiyaçları, sosyal kaygıları ve anne baba tutum algılarının incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(1), 42-57.
• Caplan, S. E. (2002). Problematic internet use and psychosocial well-being: Development of a theory-based cognitive-behavioral measurement instrument. Computers in Human Behavior, 18(5), 553–575.
• Çavuş, S. (2022). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanımları üzerine bir alan araştırması: Aksaray Üniversitesi örneği. İNİF E- Dergi, 7(2), 9-25.
• Çeçen, A. R. (2007). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet ve yaşam doyumu düzeylerine göre sosyal ve duygusal yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 180-190.
• Davis, R. A. (2001). A cognitive - behavioral model of pathological Internet use (PIU). Computers in Human Behavior, 17(2), 187-195.
• De Jong-Gierveld, J. (1987). Developing and testing a model of loneliness. Journal of Personality and Social Psychology, 53, 119-128.
• De Jong-Gierveld, J. & Yan-Tilburg, T. G. (2006). A 6-item scale for overall, emotional, and social loneliness: Confirmatory tests on survey data. Research on Aging, 28(5), 582-598.
• Deniz, L. & Tutgun-Ünal, A. (2019). Sosyal medya çağında kuşakların sosyal medya kullanımı ve değerlerine yönelik bir dizi ölçek geliştirme çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 1025-1057. https://doi.org/10.26466/opus.557240
• Deutrom, J., Katos, V., Al-Mourad, M. B., & Ali, R. (2022). The relationships between gender, life satisfaction, loneliness and problematic internet use during CoViD-19: does the lockdown matter? International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(3), 1325.
• Dikme, G. (2013). Üniversite öğrencilerinin iletişimde ve günlük hayatta sosyal medya kullanım alışkanlıkları: Kadir Has Üniversitesi örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Doğan, U. & Karakuş, Y. (2015). Lise öğrencilerinin sosyal ağ siteleri kullanımının yordayıcısı olarak çok boyutlu yalnızlık. Sakarya University Journal of Education, 6(1), 57-71.
• Egger, O. & Rauterberg, M. (1996). Internet behaviour and addiction. (Yüksek Lisans Tezi). https://pure.tue.nl/ws/portalfiles/portal/4392817/587150.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Glaser, P., Liu, J. H., Hakim, M. A., Vilar, R., & Zhang, R. (2018). Is social media use for networking positive or negative? Offline social capital and ınternet addiction as mediators for the relationship between social media use and mental health. New Zealand Journal of Psychology, 47(3), 11-17.
• Greenfield, D. N. (1999). The nature of Internet addiction: psychological factors in compulsive Internet use. 1999 American Psychological Association Convention’da sunulmuş bildiri, Boston, MA.
• Griffiths, M. D. (2000). Internet addiction: Time to be taken seriously? Addiction Research, 8, 413-418.
• Goldberg, I. (1996). Internet addiction disorder. CyberPsychol. Behavior, 3(4), 403-412.
• Gökçearslan, Ş. & Günbatar, M. S. (2012). Ortaöğrenim öğrencilerinde internet bağımlılığı. Eğitim Teknolojisi Kuram ve Uygulama, 2(2), 10-24.
• Hahn, A. & Jerusalem, M. (2001). Internetsucht: Jugendliche gefangen im Netz. Risikoverhaltensweisen Jugendlicher: Formen, Erklärungen und Prävention, 279-293.
• Hall, A. S. & Parsons, J. (2001). Internet addictions: College student case study using best practices in cognitive behavior therapy. Journal of Mental Health Counseling, 23, 312-327.
• Halston, A., Iwamoto, D., Junker, M., & Chun, H. (2019). Social media and loneliness. International Journal of Psychological Studies, 11(3), 27-38. https://doi.org/10.5539/ijps.v11n3p27
• Holden, C. (2001). 'Behavioral' addictions: Do they exist? Science, 294(5544), 980-982.
• İnce, M. & Koçak, M. C. (2017). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya kullanım alışkanlıkları: Necmettin Erbakan Üniversitesi örneği. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 736-749.
• Kabaklı-Çimen, L. (2018). Üniversite öğrencilerinin internet bağımlılığı ile sanal ortam yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1431-1452.
• Karaca, M. (2007). Sosyolojik bir olgu olarak internet gençliği: Elâzığ örneği. (Doktora Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karakoç, E. & Taydaş, O. (2013). Bir serbest zaman etkinliği olarak üniversite öğrencilerinin internet kullanımı ile yalnızlık arasındaki ilişki: Cumhuriyet Üniversitesi örneği. Selçuk İletişim, 7(4), 33-45.
• Kim, J., Larose, R., & Peng, W. (2009). Loneliness as the cause and the effect of problematic Internet use: The relationship between Internet use and psychological well-being. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 12(4), 451–455.
• Kim, K., Ryu, E., Chon, M. Y, Yeun, E. J., Choi, S. Y., Seo, J. S., & Nam, B. W. (2006). Internet addiction in Korean adolescents and its relation to depression and suicidal ideation: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 43, 185-192.
• Korkeila, J., Kaarlas, S., Jaaskelainen, M., Vahlberg, T., & Taiminen, T. (2010) Attached to the web—harmful use of the Internet and its correlates. Eur. Psychiatry, 25(4), 236–241.
• Korkmaz, Ö., Usta, E. & Kurt, İ. (2014). Sanal Ortam Yalnızlık Ölçeği (SOYÖ) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 144-159.
• Kraut, R., Patterson, M., Lundmark, V., Kiesler, S., Mukopadhayay, T., & Scherlis, W. (1998). Internet paradox: A social technology that reduces social involvement and psychological well-being? American Psychologist, 53(9), 1017–1031.
• Lee, S. & Shin, C. (2004). The effect of the service quality of public sports facilities on service loyalty. Journal of KAHPERD, 43(1), 425-433.
• Lei, L. & Yang, Y. (2007). Ergen patolojik internet kullanım ölçeğinin geliştirilmesi ve doğrulanması. Acta Psychologica Sinica, 39(4), 688-696.
• Leung, L. (2014). Predicting Internet risks: A longitudinal panel study of gratifications-sought, Internet addiction symptoms, and social media use among children and adolescents. Health Psychology & Behavioural Medicine, 2(1), 424–439.
• Mayda, A. S. (2015). Bir öğrenci yurdunda kalan üniversite öğrencilerindeki internet bağımlılığı ile Beck Depresyon Ölçeği arasındaki ilişki. Konuralp Tıp Dergisi, 7(1), 6-14.
• McCarthy, J. (2010). Blended learning environments: Using social networking sites to enhance the first year experience. Australasian Journal of Educational Technology, 26(6), 729-740.
• Morahan-Martin, J. (1999). The relationship between loneliness and internet use and abuse. CyberPsychology and Behavior, 2, 431–440.
• Morahan-Martin, J. & Schumacher, P. (2003). Loneliness and social uses of the internet. Computers in Human Behavior, 19(6), 659-671.
• Okumuş, V. (2018). Çocukların sosyal medya kullanımları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Oktan, V. (2015). Üniversite öğrencilerinde problemli internet kullanımı, yalnızlık ve algılanan sosyal destek. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 281-292.
• Okur, S. & Özekes, M. (2020). Relationship between basic psychological needs and problematic internet use of adolescents: The mediating role of life satisfaction. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 7(4), 214-222.
• Özdemir, S. Akçakanat, T., & İzgüden, D. (2017). İnternet çağında sanal ortam yalnızlığı: Üniversite öğrenceleri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(19), 125-136.
• Özen, Ü. & Korukçu-Sarıcı, M. B. (2010). Yalnızlık olgusu ve sanal sohbetin yalnızlığın paylaşımına etkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 149-159.
• Pelling, E. L. & White, K. M. (2009). The theory of planned behavior applied to young people's use of social networking web sites. Cyberpsychology & Behavior, 12(6), 755-759.
• Petersen, K. U., Weymann, N., Schelb, Y., Thiel, R. & Thomasius, R. (2009). Pathological internet use epidemiology, diagnostics, co-occurring disorders and treatment. Fortschr Neurol Psychiatr, 77(5), 263–271. https://doi.org/10.1055/s-0028-1109361
• Russell, D., Cutrona, C. E., Rose, J., & Yurko, K. (1984). Social and emotional loneliness: An examination of Weiss's typology of loneliness. Journal of Personality and Social Psychology, 46(6), 1313-1321.
• Şahin, C. & Korkmaz, Ö. (2011). İnternet Bağımlılığı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 101-115.
• Savcı, M. & Aysan, S. (2017). Teknolojik bağımlılıklar ve sosyal bağlılık: internet bağımlılığı, sosyal medya bağımlılığı, dijital oyun bağımlılığı ve akıllı telefon bağımlılığının sosyal bağlılığı yordayıcı etkisi. Düşünen Adam The Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 30, 202-216.
• Şimşek, E. & Balaban-Sali, J. (2014). The role of internet addiction and social media membership on university students’ psychological capital. Contemporary Educational Technology, 5(3), 239-256.
• Tektaş, N. (2014). Üniversite öğrencilerinin sosyal ağları kullanımlarına yönelik bir araştırma. Journal of History School(JOHS), 7(17), 851-870.
• Towner, E., Tomova, L., Ladensack, D., Chu, K., & Callaghan, B. (2022). Virtual social interaction and loneliness among emerging adults amid the COVID-19 pandemic. Current Research in Ecological and Social Psychology, 3, 100058. https://doi.org/10.1016/j.cresp.2022.100058
• TUİK. (2023). Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/ Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2023-49407 sayfasından erişilmiştir.
• Ümmet, D. & Ekşi, F. (2016). Türkiye’deki genç yetişkinlerde internet bağımlılığı: Yalnızlık ve sanal ortam yalnızlık bağlamında bir inceleme. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 3, 31-55.
• Ünal, S. & Korkmaz, Ö. (2023). Ortaöğretim düzeyindeki öğrencilerin dijital okuryazarlık düzeyleri dijital bağımlılık ve sanal ortam yalnızlık düzeyleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(37), 218-240.
• Villanti, A. C., Johnson, A. L., Ilakkuvan, V., Jacobs, M. A., Graham, A. L., & Rath, J. M. (2017). Social media use and access to digital technology in US young adults in 2016. Journal of Medical Internet Research, 19(6), e196. https://doi.org/10.2196/jmir.7303
• Whang, S., Lee, S., & Chang, G. (2003). Internet over-users’ psychologicalprofiles: a behavior sampling analysis on Internet addiction. CyberPsychology and Behavior, 6, 143-150.
• Widyanto, L. & Griffiths, M. (2007). Internet addiction: Does it really exist? (revisited). J. Gackenbach (Ed.), Psychology and the Internet: Intrapersonal, interpersonal, and transpersonal implications (2. b.) içinde (s. 141-163). San Diego, CA: Academic.
• Yao, M. Z. & Zhong, Z. (2014). Loneliness, social contacts and Internet addiction: A cross-lagged panel study. Computers in Human Behavior, 30, 164–170.
• Yeşildal, M. & Ertaş, H. (2020). Sanal ortam yalnızlığı ve özgüven üzerine bir araştırma. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 513-526.
• Yılmaz, E., Şahin, Y. L., Haseski, H. İ., & Erol, O. (2014). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Balıkesir ili örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(1), 133-144.
• Young, K. S. (1998). Caught in the Net: How to recognize Internet addiction and a winning strategy for recovery. New York, NY: John Wiley and Sons.
• Young, K. S. (1999). Internet addiction: Evaluation and treatment. BMJ, 7, 351-352.