The Sensitivity Diaries of Middle School Students: An Evaluation from Observation to Conclusion

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 38 - 65

Ceren Utkugün , Mustafa Başoğlu

https://doi.org/10.37217/tebd.1533139

Öz

This study aimed to determine the content of the diaries kept by middle school students by making sensitivity observations and their opinions on the value of sensitivity. The study group of the study, designed in the basic qualitative research design, consisted of 40 students studying in the 5th, 6th, 7th and 8th grades of a state middle school in the city center of Kütahya. Sensitivity feedback form and sensitivity diaries were used as data collection tools. The data were obtained by filling out the sensitivity observations and opinion forms by the students who constituted the study group in the spring semester of the 2023-2024 academic year. The data obtained at the end of the research were analyzed with content analysis. In the last stage of the data analysis, the data were presented in tables in the form of codes, subthemes and themes, and supported with direct quotes. In the study, it was determined that the students defined their sensitivities through topics such as helpfulness, environmental awareness, love of animals and social responsibility, noticed and appreciated the positive behaviors in their environment, and evaluated the negative behaviors with a critical eye. It was observed that the concepts of nature, good behavior, communication and consciousness were at the forefront in the definitions of sensitivity. As a result of the research, it was determined that the students had a perception of sensitivity in many sub-dimensions and their social and environmental awareness was high.

Anahtar Kelimeler

Sensitivity, Student diaries, Values education, Secondary school student

Ortaokul Öğrencilerinin Duyarlılık Günlükleri: Gözlemden Sonuca Bir Değerlendirme

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin duyarlılık gözlemleri yaparak tuttukları günlüklerin içerikleri ve duyarlılık değerine yönelik görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Temel nitel araştırma deseninde tasarlananan araştırmanın çalışma grubu Kütahya il merkezinde bulunan bir devlet ortaokulunun 5. 6. 7. ve 8. sınıfında öğrenim görmekte olan 40 öğrenciden oluşmaktadır. Veri toplama aracı olarak duyarlılık görüş formu ve duyarlılık günlükleri kullanılmıştır. Veriler 2023-2024 eğitim öğretim yılı bahar döneminde çalışma grubunu oluşturan öğrencilerin duyarlılık gözlemleri ve görüş formlarını doldurulmasıyla elde edilmiştir. Araştırma sonunda elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Veri analizinin son aşamasında veriler kodlar, alt temalar ve temalar şeklinde tablolarla sunulmuş, doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Araştırmada; öğrencilerin duyarlılıklarını yardımseverlik, çevre bilinci, hayvan sevgisi ve sosyal sorumluluk gibi konular üzerinden tanımladıkları, çevrelerindeki olumlu davranışları fark edip takdir ettikleri, olumsuz davranışları ise eleştirel bir gözle değerlendirdikleri tespit edilmiştir. Duyarlılık tanımlarında doğa, iyi davranışlar, iletişim ve bilinç kavramlarının ön planda olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda, öğrencilerin pek çok alt boyutta duyarlılık algısına sahip olduğu, toplumsal ve çevresel farkındalıklarının yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Duyarlılık, Öğrenci günlükleri, Değerler eğitimi, Ortaokul öğrencisi

Kaynakça

• Akpınar, A. (2022). Ortaokul öğrencilerinin çevresel duyarlılıklarının farklı değişkenler çerçevesinde incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Altunay, S. (2023). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı drama yöntemi ile sorumluluk, saygı, çalışkanlık, duyarlılık ve dayanışma değerlerinin öğrencilere kazandırılması. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Balcı, A. (2021). Sosyal bilimlerde araştırma. Pegem Akademi.
• Balçın, K. & Çalışkan, H. (2021). The effect of web 2.0 tools used in social studies course on environmental sensitivity of secondary school students. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 3(2), 128-141. https://doi.org/10.47157/jietp.975275
• Baysal, Z. N. & Samancı, O. (2010). İlköğretim beşinci sınıf öğrencileri ile değerler üzerine bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(34), 56-69.
• Black, J. (2024). Examining the relationship of cultural sensitivity, self esteem and cultural identities. The University of Memphis.
• Bogdan, R. & Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theories and method. Allyn & Bacon.
• Creswell, J. (2021). Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal.
• Çam-Türkan, Ç. (2023). Tematik çocuk kitapları ve değerler (Nazlı Eda Noyan kitapları). International Social Sciences Studies Journal, 9(118), 9750-9759. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.73800
• Çelik, F. (2010). 5. sınıf sosyal bilgiler programında sorumluluk, estetik ve doğal çevreye duyarlılık değerlerinin kazandırılmasına ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çelikkaya, T. & Filoğlu, S. (2014). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değere ve değer eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(4), 1541-1556. http://dx.doi.org/10.12738/estp.2014.4.1605
• Dağlı, A. & Yazıcı, M. (2022). Yaşam temelli öğrenme yaklaşımının öğrencilerin çevre bilinci ve çevresel duyarlılık kazanımına etkisi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 109-144. http://dx.doi.org/10.34056/aujef.960845
• Durmuş, S. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin küresel sorunlara dair sorumluluk ve duyarlılıklarının belirlenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Egüz, Ş., Öztürk, C., & Kesten, A. (2017). Ortaokul öğrencilerinin küresel sorunlara karşı gösterdikleri duyarlılıklar. Journal of Human Sciences, 14(1), 409-426. https://doi.org/10.14687/jhs.v14i1.4423
• Ersoy-Quadır, S., Akaroğlu, G., & Koç, S. (2023). Ortaokul öğrencilerinin sosyal duyarlılık ve sivil katılım düzeylerinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(4), 565-575. https://doi.org/10.17556/erziefd.1132399
• Eryılmaz, Ö. (2015). Sosyal bilgiler dersinde güncel olaylardan yararlanmanın öğrencilerin sosyal problemlere duyarlılıklarına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Filiz, H. Ş. & Şimşek, N. (2024). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı metinlerinde “duyarlılık” değeri. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 22-33.
• Fry, P. S. (2010). Children's social sensitivity, altruism, and self-gratification. The Journal of Social Psychology, 98(1), 77-88. https://doi.org/10.1080/00224545.1976.9923368 Garton, A. & Harvey, R. (2006). Does social sensitivity influence collaborative. The Australian Educational and Developmental Psychologist, 23(2), 5-16. https://doi.org/10.1017/S0816512200028959
• Gezer, M. (2020). Ortaokul öğrencilerinin perspektifinden iyi insan iyi vatandaş. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49(2), 995-1024.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• İbret, B., Demirbaş, İ., & Demir, F. (2019). İlkokul 4. sınıf öğrencilerine alternatif etkinliklerle doğal çevreye duyarlılığın kazandırılması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(1), 258-280. https://doi.org/10.30703/cije.474570
• Kafadar, T. (2021). Cultural heritage in social studies curriculum and cultural heritage awareness of middle school students. International Journal of Progressive Education, 17(2), 1-17. https://doi.org/10.29329/ijpe.2020.332.16
• Kafadar, T., Öztürk, C., & Katılmış, A. (2021). The comparison of social studies textbooks in Turkey, the United States and France based on values education. African Educational Research Journal, 9(2), 630-640. https://doi.org/10.30918/AERJ.92.21.075
• Kara, T. & Atasoy, E. (2023). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin sosyal duyarlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 13(3), 1964-1977. https://doi.org/10.24315/tred.1311064
• Karabulut, Ö. & Gençtürk-Güven, E. (2022). Sosyal bilgiler dersinde yaratıcı drama yönteminin öğrencilerin eleştirel düşünme ve çevresel duyarlıklarına etkisi. Van YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi[Özel Sayı], 295-322. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1068110
• Keleş, T. (2022). Duyarlılık değerinin sosyal bilgiler dersi bağlamında farklı boyutlarıyla incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Keskin, Y. & Öğretici, B. (2013). Sosyal bilgiler dersinde “duyarlılık” değerinin etkinlikler yoluyla kazandırılması: Nitel bir araştırma. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 143-181.
• Kurtdede-Fidan N. & Yazıcı, S. (2021). Perceptions of primary school students about the value of sensitivity in their case studies. International Journal of Eurasian Education and Culture, 6(14), 1622-1657. https://doi.org/10.35826/ijoecc.419
• Kurtdede-Fidan, N. (2016). Sensitivity of students to the natural environment, animals, social problems and cultural heritage. International Electronic Journal of Elementary Education, 8(3), 403-424.
• Kuru, H. (2016). Ayşe Yamaç’ın çocuk romanlarının değerler eğitimi ve dil zenginliği açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Lewis, E., Mansfield, C., & Baudains, C. (2008). Getting down and dirty: Values in education for sustainability. Issues in Educational Research, 18(2), 138-155.
• Lovat, T. & Clement, N. (2008). The pedagogical imperative of values education. Journal of Beliefs and Values, 29(3), 273-285. https://doi.org/10.1080/13617670802465821
• Maxwell, J. A. (2018). Nitel araştırma tasarımı: Etkileşimli bir yaklaşım. Nobel.
• MEB. (2005). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• MEB. (2024). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: MEB.
• Merriam, S. (2018). Nitel araştırma. Nobel Akademi.
• Mert, B. (2023). Sosyal bilgiler dersinde web 2.0 araçları kullanımının öğrencilerin tarihsel empati ve kültürel mirasa duyarlılık kazanmalarına etkisinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1-18.
• Öcal, A., Demirkaya, H., & Altınok, A. (2013). İlköğretim öğrencilerine yönelik sosyal duyarlılık ölçeğinin geliştirilmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(1), 67-76.
• Öküzcüoğlu, B. H. (2019). Ortaokul sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin çevreye karşı duyarlılıklarının incelenmesi: Denizli il örneği. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Pegem Akademi.
• Polat, R. (2021). Sosyal bilgiler dersinde proje temelli öğretimin öğrencilerin çevresel duyarlılıklarına etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the schwartz theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1), 1-20. https://doi.org/10.9707/2307-0919.1116
• Taşdemir, M. (2018). Ortaokul altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabı metinlerinin kültürel mirasa duyarlılık değeri açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tay, B. & Yıldırım, K. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kazandırılması amaçlanan değerlere ilişkin veli görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1499-1542.
• Tuncel, G. (2018). Sosyal bilgiler dersinde “doğal çevreye duyarlılık” değerinin geliştirilmesinde alternatif çevreci uygulamalar. International Journal of Geography and Geography Education, 38, 91-103.
• Ulukaya-Öteleş, Ü. (2021). Çok kültürlü küresel dünyanın sosyal bilgiler eğitimindeki görünümü: Kültürlerarası duyarlılık. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(3), 2559-2581. http://dx.doi.org/10.17679/inuefd.1015113
• Ulusoy, K. & Dilmaç, B. (2018). Değerler eğitimi. Pegem Akademi.
• Utkugun, C. (2020). Sensitivity to animals through the eyes of primary school students. International Journal of Progressive Education, 16(4), 270-285. http://dx.doi.org/10.29329/ijpe.2020.268.17
• Utkugün, C. (2021). İlkokul öğrencilerinin yakın çevrelerindeki bitkilere ilişkin algıları ve deneyimleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 7(2), 236-250. http://dx.doi.org/10.38089/ekuad.2021.67
• Utkugün, C. & Başoğlu, M. (2024a). Küçük eller, büyük kalpler: Resimlerde sosyal duyarlılık. R. Akay & O. Kocaman (Ed.), Çocuk resimlerinin analizi 3 içinde (s. 259-274). Efe Akademi.
• Utkugün, C. & Başoğlu, M. (2024b). Resimlerin diliyle doğal çevreye duyarlılık. R. Akay & O. Kocaman (Ed.), Çocuk resimlerinin analizi 3 içinde (s. 291-306). Efe Akademi
• Utkugün, C., Yıldırım, R., & Eker, Ö. F. (2022). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin duyarlılık değerine yönelik görüş ve davranışları (Köy okulu örneği). F. Kayalar (Ed.), Eğitim bilimlerinde güncel tartışmalar içinde (s. 45-68). Duvar.
• Yazıcıoğlu, Ş., Benzer, E., & Yıldırım, M. (2023). Web 2.0 destekli sosyobilimsel konuların ortaokul öğrencilerinin çevre etiği algılarına etkisinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 327-350. https://doi.org/10.21733/ibad.1222968
• Yeter, F. (2019). Çocuk dergilerinin sosyal bilgiler öğretim programındaki değerler açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yılar, M., Karadağ, Y., Ünal, O., & Örten, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının duyarlılık değerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 19, 433-453. https://doi.org/10.46778/goputeb.1167054
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Žygaitienė, B., Kepalienė, K., & Baliunienė, V. (2015). Reality of school students' moral value education in lessons of technologies. Rural Envıronment, Education, Personality 8th International Scientific Conference’de sunulmuş sözlü bildiri. Latvia University of Agriculture. https://llufb.llu.lv/conference/REEP/2015/Latvia-Univ-Agricult-REEP-2015proceedings.pdf sayfasından erişilmiştir.