Akdeniz Canavarı Cervantes, La Gran Sultana ve “Osmanlı İspanyol” “Olmak ya da Olmamak” (Dramaturjik Çözümleme)

Year 2010, Issue: 16, 1 - 22, 27.12.2011

Mukadder Yaycıoğlu

Abstract

Cervantes, "Tajo‟dan Paktolo‟ya" uzanan Akdeniz‘i en iyi anlatan yazardır diyebiliriz.
Braudel‘den çok önce yapıtlarında "Eski Göl"den ticaret savaş ve büyük kültür alış-veriş alanı
olarak söz eder. Parnasos‟a Yolculuk‟ta Akdeniz‘de oluşan melez kültürün taşıyıcıları olarak
"kötü şairler"i gösterir. La gran sultana‘da İber Yarımadası‘ndan gelen antikahramanlarının
Osmanlı topraklarındaki yükselişlerini, kahramana dönüşümlerini konu eder.
Ressamla yazarı, resimle yazıyı bir tutan Cervantes, La gran sultana‘da, derin anlamı
oluşturmak için görsel sanatlara özgü "göz aldatmacası" tekniğini kullanır. Bu teknikten yapı-
şifre oluşturmak / yapı-şifre sökmek, oyun kişilerinin gerçek/öteki kimliklerini (Eski
Hıristiyan/Yeni hıristiyan) gizlemek/açıklamak için yararlanır. Aynı amaçla, resim ve diğer
görsel sanatlarda kullanılan bir diğer tekniğe, ışık-gölge (claroscuro) oyununa başvurur; iki
anlam katmanı oluşturur. Birincisinde komik, eğlendirici, yüzeysel, yanıltıcı olanı, ikinci
katmanda ise örtük, karanlık, tarihsel olanı resmeder; İstanbul sokaklarından Topkapı sarayına
dek uzanan istihbarat ağını gözler önüne serer.
Akdeniz Canavarı Cervantes La gran sultana‘da okurun/seyircinin dikkatini
Catalina‘nın dinini, adını değiştirmemek için gösterdiği direnç, Sultan‘a olan duygusal uzaklığı
ile Sultan‘ın Catalina‘ya gösterdiği tolerans ve duyduğu aşk üzerine çeker. Bu
karşıtlıktan/gerilimden yararlanarak sürekli bir katmandan diğerine geçer. Bu gelgitlerin
sonucu olarak yeni bir oyun kişisi ("Osmanlı İspanyol") doğar. Cervantes kaşla göz arasında
melez gibi görünen bu yeni kahramanın ne Osmanlı/Müslüman ne de İspanyol/Hıristiyan
olmadığını gösterir. Anlaşıldığı üzere Eski Ahit‘te dayanarak Eski Hıristiyan/Yeni Hıristiyan
kavramlarını tersine çevirir.

Keywords

Cervantes, La Gran Sultana, “Osmalı İspanyol”, göz aldatmacası, kimlik, Eski Hıristiyan/Yeni Hristiyan

References

• Alborg, Juan Luis: Historia de la literatura española, Madrid, Editorial Gredos, 1983, Vol. II
• Alpyağıl, Recep: „Marrano‟ Derrida, „Morisko‟ İbn Arabi‖, Cogito, Sayı: 47-48, Yaz-Güz , s. 223-235
• Arı, Bülent: “Levant Diplomasisinde Nufûzlu Portekizli bir Yahudi: David Passi‖ (Uluslarası Sempozyum “Birinci Türk-İspanyol-Sefardi Tarih ve Kültür Buluşması‖, Ankara Üniversitesi DTCF, 2005). (Yayın aşamasında)
• Caro Baroja, Julio: Los moriscos de Granada, Madrid, Ediciones Istmo, 1976.
• Casalduero, Joaquín: Sentido y forma del teatro de Cervantes, Madrid, Editorial Gredos, arası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları No: 174, 2010, s. 632.
• Cervantes, ―El viaje del Parnaso‖ adlı şiir kitabında Akdeniz‘in sınırlarını bu sözlerle çizer. ―Monstruo‖ (Canavar) sözcüğü, Altın Çağ İspanya‘sında, sıra dışı zeka ve yaratıcılık güçüne işaret ediyordu. Cervantes, Lope de Vega‘ya Monstruo de la Naturaleza (Doğa Canavarı) adını taktığı gibi biz de Cervantes‘e ―Monstruo del Mediterráneo‖ adını takmayı uygun gördük. Cervantes Saavedra, Miguel de: Teatro completo, (Edición prologada y anotada por Fermín Blánquez), Barcelona, Editorial Iberia, 1966, Vol. II
• Cervantes Saavedra, Miguel de: Don Quijote, (Çev. Bertan Onaran), İstanbul, Bilge Pazarlama-Sosyal Yayınlar, 1982, Cilt II
• Cervantes Saavedra, Miguel de: Teatro completo, (Edición, introducción y notas de Florencio Sevilla Arroyo y Antonio Rey Hazas), Barcelona, Editorial Planeta, 1987
• Eroğlu, Ahmet Hikmet, Osmanlı Devletinde Yahudiler (XIX. Yüzyılın Sonuna Kadar), Ankara, Alperen Yayınları, 2000
• Lewis, Bernard: Çatışan Kültürler. Keşifler Çağında Hıristiyanlar Müslümanlar Yahudiler, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2007, s. 40.
• Rábade Obradó, María del Pilar: ―Cristianos nuevos‖, Medievalismo: Boletín de la Sociedad Española de Estudios Medievales, Año n. 14, Nşm. 13-14, 2004, s. 275-292.
• Rodrigues da Silva Tavim, José Alberto: ―La ‗Materia Oriental‘ en el trayecto de dos señores judíos del imperio otomano: João Micas / Joseph Nasci y Alvaro Mendes / D. Salomon ibn Ya‘ish‖ (Uluslararası Sempozyum ―Birinci Türk-İspanyol-Sefardi Tarih ve Kültür Buluşması‖, Ankara Üniversitesi DTCF, 2005). (Yayın aşamasında)
• Sola, Emilio ve Fernandez de la Peña, José: Cervantes y la Berbería (Cervantes, mundo turco-berberisco y servicios secretos en la época de Felipe II), Madrid, Fondo de la Cultura Económica, 1996
• Sola, Emilio: Novela secreta,Editorial Voluptae Libris, 1996
• Uluçay, Çağatay: Harem II, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1992
• Yaycıoğlu, Mukadder: ―El engaño a los ojos y/o tropelía como técnica narrativa en el Quijote‖, Cervantes y el Mediterráneo hispano-otomano, (Ed. Pablo Martín Asuero, Mukadder Yaycıoğlu, Paulino Toledo), İstanbul, Editorial İsis, 2006, s. 229-296
• Yaycıoğlu, Mukadder: “Cid(e) Hamet(e) Benengel(i): autor(a) del Quijote disfrazado/a de mujer/hombre”, Sevilla, ArCiBel Editores, 2009, s. 589-615
• Yaycıoğlu, Mukadder: “İspanyol Edebiyatında Anti-Kahramanlar ve Kimlik (Eski Hıristiyan/Yeni Hıristiyan) Sorunsalı”, III. Uluslar arası Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi Kongresi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları No: 174, 2010, s. 617-632
• Zimic, Stanislav: ―El viaje de Turquía de Cervantes‖, Segismundo, nşms. 27-32, 1978-1980
• ―Historia de los judíos en Asturias”, http://www.tarbutsefarad.com Cervantes/Mediterranean Monster, La Gran Sultana and the “Ottoman Spanish” “To be or not to be” (Dramaturgical Analysis)