From Page To Stage: A Critical Survey Of Samuel Beckett‟s Krapp‟s Last Tape Within The Turkish Theatrical System

Year 2008, Issue: 13, 110 - 142, 13.02.2012

Burç Dinçel

Abstract

Özet Yirminci yüzyılın en önemli oyun yazarlarından biri olan Samuel Beckett, aynı zamanda oyunlarının sahnelenme süreçlerinde aktif bir şekilde yer almıştır. Beckett‟in bu özelliği zaman içerisinde kendisine, oyun yazarlığının yanında yönetmen kimliği de kazandırmıştır. Ne var ki Beckett‟in yönetmen kimliği, kendisinin oyun yazarlığı kimliğinin gölgesinde kalmaktan kurtulamamıştır. Bununla birlikte, 1990lı yıllarda Beckett‟in, “Godot‟yu Beklerken”, “Oyun Sonu”, “Krapp‟ın Son Bandı”, “Mutlu Günler” ve diğer kısa oyunlarına ilişkin prodüksiyon notlarının yayımlanması, yazarın yönetmen kimliği üzerine daha detaylı çalışmalar yapma imkânını doğurmuştur. Tiyatronun uygulama alanında bulunmak, Beckett‟e edebiyat ve tiyatro söylemi içerisinde kendisine saygınlık kazandırmış olan oyunlarını yeniden yazma fırsatını vermiştir. Böylece Beckett, bir edebiyat ya da tiyatro dizgesindeki metin kavramının durağanlığını da tartışmaya açarak, oyunlarının yayımlanmış metinlerinden farklı sahne metinleri ortaya çıkarmıştır. Yazarın sahnelediği oyunların geneline bakıldığında, “Krapp‟ın Son Bandı”nın özel bir konum kazandığı görülmektedir, zira Beckett yönetmen olarak en fazla bu oyunu üzerinde durmuştur. Beckett söz konusu oyunun yayımlanmış metninin tersine, değişik bir sahneleme anlayışı benimseyerek, oyunun farklı bir şekilde alımlanmasına zemin hazırlamıştır. Samuel Beckett‟in yönetmen kimliğini merkeze alan bu makale, yazarın Krapp‟ın Son Bandı adlı oyununun Türkçe çevirilerinin eleştirel bir okumasını yapmayı amaçlamaktadır. “Krapp‟ın Son Bandı”, ilk olarak Hamdi Koç çevirisiyle Yapı Kredi Yayınları tarafından, ardından Fatih Özgüven çevirisiyle İletişim Yayınları‟ndan ve son olarak da Uğur Ün çevirisiyle Mitos Boyut Yayınları tarafından 1993 yılında yayımlanmıştır. Makale, belirlenen amaç doğrultusunda, “Krapp‟ın Son Bandı”nın Beckett‟in oyunları ve estetik anlayışı içindeki konumunu tartışmaya açtıktan sonra, oyunun her üç çevirisinin de eleştirel bir çözümlemesini sunmaktadır. Çözümleme sırasında, çeviri metinlerdeki anlam kaymaları ile çevirmenlerin kelime seçimleri incelenerek, ortaya nasıl bir sahne metni çıkarıldığı araştırılmaktadır. Böylece çalışma, oyunun çevirilerini yazı içerisinde sunulmuş olan kuramsal çerçeve ışığında değerlendirmek suretiyle, tiyatro alanındaki çeviri eserlerin incelenmesi konusunda gözlemlenen boşluğu doldurma çabasındadır. Makalenin başka bir amacı ise “Krapp‟ın Son Bandı”nın sahnelenme sürecine ilişkin bir değerlendirme sunmaktır. Sahneleme sürecine dair yapılacak değerlendirmede “Krapp‟ın Son Bandı”nın Tiyatro-Z prodüksiyonu incelemeye alınmıştır. Çalışmada Tiyatro-Z prodüksiyonunun ele alınmasının nedeni, bu prodüksiyonda kullanılan sahne metninin, oyunun Uğur Ün çevirisi ve Beckett‟in “Krapp‟ın Son Bandı”na ilişkin reji notlarından yola çıkılarak oluşturulmuş olmasıdır. Bu bağlamda düşünüldüğünde, Tiyatro-Z‟nin “Krapp‟ın Son Bandı” prodüksiyonu, Beckett‟in yönetmen kimliğinin Türkiye‟de alımlanması sürecinde atılmış önemli bir adım olarak değerlendirilebilir. Makale, Tiyatro-Z‟nin “Krapp‟ın Son Bandı” prodüksiyonunun eleştirel bir değerlendirmesini sunarak, bu önemli adımın ne ölçüde Beckett‟in yönetmen kimliğini sahneye yansıttığını tartışmaktadır. Dolayısıyla incelemede, oyunun sahne metninde ne gibi değişiklikler yapıldığı izlenmekte ve sahneleme sürecinde metnin sahip olduğu rol ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır.

Keywords

-

References

• AALTONEN, Sirkku; Time-Sharing on Stage, Multilungual Matters, Clevedon, 2000
• AALTONEN, Sirkku; “Retranslation in the Finnish Theatre”, in Cadernos de Tradução, No. 11, 2003, pp. 141-159
• ASTON, Elaine / SAVONA, George; Theatre as Sign System: A Semiotics of Text and Performance, London-New York: Routledge, 1991
• BASSNETT, Susan; “Still Trapped in the Labyrinth: Further Reflections on Translation and Theatre”, in Susan Bassnett and André Lefevere (eds.), Constructing Cultures, Multilungual Matters, Clevedon, 1998, pp. 90-108
• BASSNETT, Susan; Translation Studies, London-New York: Routledge, [1980] 2004
• BATTY, Mark; “Acts with Words: Beckett, Translation, Mise en Scène and Autorship”, in Carole-Anne Upton (ed.) Moving Target: Theatre Translation and Cultural Relocation, St. Jerome, UK, 2000, pp. 63-72.
• BECKETT, Samuel; Krapp’s Last Tape, in John P. Harrington (ed.), Modern Irish Drama, Norton Critical Edition, New York and London, [1958] 1991, pp. 311-318.
• BECKETT, Samuel; Krapp’ın Son Bandı, trans. Hamdi Koç, in Toplu Kısa Oyunlar 1956-1962, Yapı Kredi Yayınları, Istanbul, 1993, pp. 85-100.
• BECKETT, Samuel; Son Band, trans. Fatih Özgüven, in Son Band / Radyo Skeci,