HAREZM TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KISASU’L-ENBİYA’DA KOŞ SÖZCÜĞÜ VE ANLAM ALANI

Year 2016, , 0 - 0, 15.03.2016

Fatih Bakırcı

https://doi.org/10.7884/teke.624

Abstract

Türklük biliminde Harezm Türkçesi (13-14. yy.) eserleri arasında değerlendirilen Kısasu’l-Enbiya, Arapçadan Farsçaya yapılmış bir peygamberler kıssası tercümesinin 709/1309-10 yılında Nasırü’d-din bin Burhanü’d-din Rabguzî (Ribat-ı Oguzî) tarafından Türkçeye uyarlanmasıdır. Bu uyarlama eser, özellikle ses ve biçim bilgisi açısından olduğu kadar söz varlığıyla da hem yazıldığı döneme hem de Türk dili tarihi çalışmalarına önemli katkılarda bulunmaktadır. Koş ve koşa sözcüklerinin köken bilgisi ve tarihi Türk lehçelerindeki anlam ve kullanımları üzerinde durduğumuz ve yakın zamanda yayımlayacağımız çalışma sırasında koş sözcüğünün sadece Kısasu’lEnbiya’da çok anlamlılık çerçevesinde değerlendirebileceğimiz altı farklı anlamda kullanıldığı tespit edildi. Sözcüğün dönem sözlüklerinde geçen birçok anlamına bu eserde rastlanması Kısasu’l-Enbiya için olduğu kadar dönemi açısından da bir zenginliktir. Koşun kullanımına dair bu anlam zenginliğini ortaya koymak üzere Aysu Ata tarafından hazırlanan metin ve dizin çalışmaları esas alınarak metinde 12 kez geçen sözcük anlam bilgisi bakımından incelenip dönem sözlükleri ve metinlerindeki anlamlarla karşılaştırılıp tanıklatma yoluna gidilmiştir. Anahtar Sözcükler: Koş, çok anlamlılık, eş seslilik, Kısasu’l- Enbiya, Rabguzi, Harezm Türkçesi