TÜRK ATASÖZLERİNDE ÇOCUKLUK: GÖSTERGEBİLİMSEL BİR BAKIŞ

Year 2020, Volume: 9 Issue: 1, 26 - 47, 15.03.2020

Hurşide Kübra Özkan Kunduracı Neslihan Avcı

Abstract

Çocukluk kavramı her toplumda değişik bakış açılarıyla farklı şekillerde değerlendirilen toplumsal bir yapıdır. Toplumun kültürel tarihi ile ilgili önemli ipuçları veren atasözleri ise, her toplumun yaşayış biçimini yansıtır ve toplumun kendi deneyimleri ile oluşturulur. Çalışmada, Türk atasözlerinin aktarım ve sunum şekillerinde çocuk ve çocukluk kavramlarına nasıl yer verildiğinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma modelinde durum çalışması olarak tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma materyalini Aksoy (2015) tarafından yazılan Atasözleri Sözlüğü I içindeki 77 atasözü oluşturmuştur. Atasözlerinin belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu çalışmadaki veriler doküman incelemesi yoluyla toplanmış olup içerik analizi ve göstergebilim analizi yapılmıştır. Araştırmanın sonuçları değerlendirildiğinde, kültürümüzün bir yansıması olan atasözlerinde çocukluğa yönelik bakışın birçok olumlu ve olumsuz özelliklerle yansıtıldığı görülmüştür.

Keywords

Atasözleri, çocukluk, çocukluk anlayışı, göstergebilim

References

• Akbaş, E. ve Atasü Topçuoğlu, R. (2009). Modern çocukluk paradigmasının oluşumu-eleştirel bir değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 20(1), 95-103.
• Aksan, D. (2007). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Aksoy, A. B. (2014). Erken çocukluk döneminde oyun ve oyunun gelişimsel katkıları. (ed. A. B. Aksoy), Erken çocukluk döneminde oyun: duyu-motor oyundan kurallı oyuna içinde (s. 2-17). Ankara: Pegem Akademi.
• Aksoy, Ö. A. (2015). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1. Ankara: İnkılap Yayınevi.
• Alagözlü, N. (2009). Dil ve cins: Türkçe atasözleri ve deyimlerde kadın üzerine eğretilemeler ve toplum-bilişsel yapı. International Journal of Central Asian Studies, 13, 37-48.
• Archard, D. (2004). Children rights and childhood. London: Routledge.
• Avcı, N. ve Pekince, P. (2018). Çocukların çocukluğa bakış açıları. Eğitim ve Bilim, 43(196), 1-25.
• Barker, J. ve Weller, S. (2003). ‘Never work with children?’: The geography of methodological issues in research with children. Qualitative Research, 3(2), 207-227.
• Batur, Z. (2011). Atasözü ve deyimlerde kadın ve kadının sosyo-psikolojik özellikleri. Turkish Studies, 6(3), 577-584.
• Bee, H. ve Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (ed. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs.
• Berk, L. E. (2013). Çocuk gelişimi (çev. A. Dönmez). Ankara: İmge.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve Göstergebilim. SBARD, 13(26), 17-41.
• Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Komitesi. (2009). Çocuk haklarına dair sözleşme genel yorum no:12 çocuğun dinlenilme hakkı. Elli Birinci Oturum, Cenevre. http://www.cocukhaklariizleme.org/wp-content/uploads/GCs-11-12-13-2008-2011 sayfasından erişilmiştir.
• Committee on the Rights of the Child, (2014). Joint general recommendation/general comment no. 31 of the committee on the elimination of discrimination against women and no. 18 of the committee on the rights of the child on harmful practices. http://www.cocukhaklariizleme.org/bm-cocuk-haklari-komite-genel-yorum sayfasından erişilmiştir.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. Boston: Pearson.
• Duncan, J. ve Lockwood, M. (2008). Learning through play: A work-based approach for the early years professional. New York: Continuum International Publishing Group.
• Ercan, R. (2014). Türk atasözlerinde çocuk imgeleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 15-31.
• Fleer, M. (2013). Play in the early years. United States: Cambridge University Press.
• Frost, J. L., Wortham, S. C. ve Reifel S. (2005). Play and child development. Ohio-New Jersey: Merrill Prentice Hall.
• Glesne, C. (2015). Nitel araştırmalara giriş (çev. A. Ersoy, ve P. Yalçınoğlu). Ankara: Anı.
• Grover, S. (2004). Why won’t they listen to us? On giving power and voice to children participating in social research. Childhood, 11(1), 81-93.
• Güngör, O. C. (2016). Türkçede öksüz ve yetim çocuklarla ilgili sözler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 156-170.
• Holt, J. (2000). Çocukluktan Kaçış (çev. S. Yılancı ve C. Aksoy). İstanbul: Beyaz Yayınları.
• İnanç, B. Y., Bilgin, M. ve Atıcı, K. M. (2011). Gelişim psikolojisi çocuk ve ergen gelişimi. Ankara: Pegem.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, aile ve insan gelişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Ataca, B. (2005). Value of children and family change: a three decade portrait from Turkey. applied psychology. International Review, 54, 317-337.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1996). Family and human development across cultures. Mathway, New Jersey: Lawrence Erlbaum Publ.
• Karadağ, Ö. (2013). Türkiye Türkçesi atasözlerinde çocuk ve çocukluk. Millî Folklor, 25 (98), 109-124.
• Karakuş, U. ve Keçe, M. (2012). Türk atasözlerinde doğal çevre algısı ve çevre eğitimi açısından önemi. Zeitschrift für die Weltder Türken, 4(3), 131-145.
• Karataş, K. (2007). Türkiye’de çocuk koruma sistemi ve koruyucu aile uygulamaları üzerine bir değerlendirme. Journal of Society & Social Work, 18(2), s. 7-19.
• Kerns, K. A., Aspelmeier, J. E., Gentzler, A. L. ve Grabill, C. M. (2001). Parent-child attachment and monitoring in middle childhood. Journal of Family Psychology, 15(1), 69-81.
• Mayall, B. (1996). Children, health and the social order. Buckingham: Open University,
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. (çev. ed. Selahattin Turan). Ankara: Nobel.
• Oktay, A. (1999). Yaşamın sihirli yılları. İstanbul: Epsilon.
• Onur, B. (2012). Çocukluğun ve çocuk yetiştirmenin tanımı. Ana Babalık Kuram ve Araştırma (ed. M. Sayıl ve B. Yağmurlu) içinde (s. 19-59). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Özkan, B. ve Gündoğdu, A. E. (2011). Toplumsal cinsiyet bağlamında Türkçede atasözleri ve deyimler. Turkish Studies, 6(3), 1143-1147.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (çev. ed. Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). Ankara: Pegem.
• Perry, B. D. ve Szalavitz, M. (2016). Köpek gibi büyütülmüş çocuk. (çev. E. Söğüt). İstanbul: Okuyan Us.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun yokoluşu. (çev. K. İnal). Ankara: İmge.
• Sağlam, M. Yaşar. (2001). Atasözleri ve deyimlerde imgelem. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 45-51.
• Santrock, J. W. (2015). Yaşam boyu gelişim: gelişim psikolojisi. (çev. G. Yüksel). Ankara: Nobel.
• Seibert, A. ve Kerns, K. A. (2009). Attachment figures in middle childhood. International Journal of Behavioral Development, 33(4), 347-355.
• Sorin, R. (2005). Changing images of childhood-reconceptualising early childhood practice. International Journal of Transitions in Childhood, 1, 12-21.
• Sönmez, Ö. Faruk. (2014). Atasözlerinin sosyal bilgiler programındaki değerler açısından incelenmesi. Zeitschrift für die Weltder Türken, 6(2), 101-115.
• Sümer, N. (2012). Ana Babalık ve Bağlanma. Ana Babalık Kuram ve Araştırma (ed. M. Sayıl, ve B. Yağmurlu) içinde (s. 169-189). İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Tan, M. (1989). Çağlar boyu çocukluk. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23(2), 71-88.
• Toptaş, K. (2016). Eski Mezopatamya’da çocuk. Archivum Anatolicum/Anadolu Arşivleri, 10(1), 55-78.
• Trawick Smith, J. (2014). Erken çocukluk döneminde gelişim (çev. ed. B. Akman). Ankara: Nobel Yayın.
• Türkyılmaz, M. (2015). Türk atasözlerinin çocuk hakları bakımından incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks, 7(1), 221-236.
• Türkyılmaz, M. ve Kuş, Z. (2014). İlköğretim 100 temel eserde çocuk hakları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 39-63.
• Uçar, İ. ve Doğruer, N. (2016). Kazak Türkçesinde aile bireyleri ile ilgili Atasözleri üzerine bir çalışma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(1), 94-107.
• Wall, J. (2010). Ethics in light of childhood. Washington: Georgetown University Press.
• Woodhead, M. (1997). Psychology and the cultural construction of children’s needs. Constructing and reconstructing childhood: Contemporary Issues in the Sociological Study of Childhood, 63-84.
• Woodhead, M. (2004). Early childhood development: A question of rights. International Journal of Early Childhood, 37(3), 79-98.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yörükoğlu, A. (2000). Değişen toplumda aile ve çocuk. Ankara: Özgür.
• Yurtbaşı, M. (2014). Özbekistan ve Anadolu’dan çocuk atasözleri. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 2, s. 85-146.