DÎVÂN-I HİKMET’İN KÖKŞETAV NÜSHASINDA LEHÇELERİN FONETİK VE MORFOLOJİK İZLERİ

Year 2020, Volume: 9 Issue: 3, 962 - 974, 15.09.2020

Ercan Petek

Abstract

Dîvân-ı Hikmet’in Kökşetav nüshası Doğu Türkçesiyle; Doğu Türkçesinin de iki tarihî döneminden biri olan Çağatay Türkçesiyle yazılmıştır. Kökşetav nüshasında toplam 58 hikmet vardır ve hikmetlerin toplam satır sayısı 1940’tır. Nüsha 88 varaktır ve her sayfada ortalama 11 satır bulunmaktadır.
Çağdaş Türk lehçelerinden Kazak ve Özbek Türkçelerinin bazı fonetik ve morfolojik özellikleri itibarıyla Kökşetav nüshasını etkilemiş olması nüshanın Çağatay Türkçesinin klasik sonrası devrinde kaleme alınmış olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir. Kökşetav nüshasında Kıpçak grubu Türk lehçelerinden Kazak Türkçesinin ve Karluk grubu Türk lehçelerinden Özbek Türkçesinin fonetik ve morfolojik özelliklerinin sirayet etmesi yanında bazı Oğuzca özellikler de görülür.
Makalede Kökşetav nüshasındaki lehçe özellikleri tespit edilmiş; kim tarafından nerede ve hangi dönemde kaleme alınmış olabileceği yönünde görüşler bildirilmiştir.

Keywords

Dîvân-ı Hikmet,, Kökşetav,, Kazak Türkçesi,, Oğuz lehçesi

References

• Akobirov, S. vd. (1981). Uzbek tiliniñ izohli lugati. C. I-II, Moskva: İzdatel’stvo Russkiy Yazık.
• Argunşah, M. (2019). Harezm Türkçesiyle yapılan Kur'an çevirisinin beş nüshası. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 654-698.
• Eckmann, J. (2009). Çağatayca el kitabı (Çev. Prof. Dr. Günay Karaağaç). 4. Basım, İstanbul.
• Eraslan, K. (1994). Dîvân-ı Hikmet. İslâm ansiklopedisi. C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı, s. 429-430.
• Ercilasun, A. B. (2019). Arap harfli Türkçe tarihi metinler nasıl okunmalı?. Uluslararası Türkçe Tarihi Metin Araştırmaları Sempozyumu. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü, 13-14 Haziran 2019, Almatı/KAZAKİSTAN.
• Gaydarci, G. A. vd. (1991). Gagauz Türkçesinin sözlüğü. (çev. İsmail Kaynak, A. Mecit Doğru), Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Januzaqov, T. vd. (2008). Qazaq tiliniñ tüsindirme sözdigi. Almatı: Dayk-Press.
• Köprülü, M. F. (1978). Ahmed Yesevî. İslam ansiklopedisi. İstanbul: MEB Yayını.
• Nurahmetulı, İ. (2016). Koja Ahmet Yasaviy hikmetteriniñ Kökşetav nuskası jäne onıñ avdarıluvı hakında. Koja Ahmet Yasaviy Murası: Mañızdılıgı, Siypatı Jäne Giybratı, Aymakaralık Gılımiy Konferentsiya Materiyaldarı. Kökşetav, s. 4-8.
• Rahimi, F. (2018). Çağatay Türkçesi sözlükleri bibliyografyası. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 69-104. Ölmez, M. vd. (1995). Türkmence-Türkçe sözlük. Ankara: Simurg.
• Tosun, N. (2015). Ahmed Yesevî. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, İnceleme Araştırma Dizisi, Yayın No: 23, Ankara.